1331 Marte (Schultz 97), 1337 Martha (Gollmert 28, Raumer 105), 1349 Martem (Wp. 2 nr 1284), 1439 Morth (CoPr. III 151v), 1535 Marth (PG 78, 35), 1535 Marthka (ASK I 5, 200v), 1545 Marthwya (PG 87, 304v), 1563 Snidermarthe [Dolna Marta?] (ASK I 5, 202), 1563 Marthwia (PWc. 2k. 102v, 109), obecnie Martew, 3 km na SWW od Tuczna.

1. 1337 M. w Nowej Marchii, w ziemi [dobrach?] Tentzick [Tuczno] → p. 3; 1349 M. w archidiakonacie między Notecią a Drawą, podległym bpowi pozn. (Wp. 2 nr 1284).

1448, 1535 pow. pozn. (AR 2 nr 1175; PG 76, 45); 1532, 1563 n. pow. wał.¹→ Łowicz, przyp. 1 (MS 4 nr 16277; ASK I 5 k. 200v, 202); 1349 par. własna → p. 5; a. 1522 par. M. przyłączona do par. → Chwarstnica, 1522 n. par. Tuczno → p. 5.

2. 1331 M. graniczy z m. Tuczno (Schultz 97).

1545 przy brodzie Angelfort (→ Angel) na rz. Sitnicy schodzą się granice miast [dóbr] Człopa i Tuczno, [a w szczególności] wsi Gołęża i M. (PG 87, 304v).

1563 rozgraniczenie wsi Biała, Bercholt i Gołęża w dobrach Czarnków z wsiami Chwarstnica i M. w dobrach Tuczno (PWc. 2 k. 102v, 109).

3. Własn. szlach. 1337 wieś opust.²Wg Schultz Geschichte 292 wieś podniosła się z upadku w 1370 r. (bez źródła) w ziemi [dobrach?] Tentzick [Tuczno] nal. do Lud[wika] Wedla, ma 64 ł. (Gollmert 28; Raumer 105).

1448 Jan Wedel (Wedelski) z M., miecznik pozn. 1444-61 (UDR I/1, 143): 1448 tenże zapisuje ż. Annie po 2600 grz. posagu i wiana na dobrach Tuczno, w tym m. in. na wsi M. (PG 3, 35; AR 2 nr 1175); 1471 Anna wd. po Janie Wedelskim oblatuje swój dok. oprawny z 1448 w księgach radzieckich m. Poznania i kwituje odbiór sumy 5200 grz. od Andrzeja Szamotulskiego s. Piotra, który kupił wspomn. oprawę (AR 2 nr 1175); 1472 król Kazimierz zatwierdza sprzedaż wspomn. oprawy (MS 1 nr 899).

1462 Kat. Wedelska wd. po [in.] Janie Wedelskim ma oprawę na dobrach Tuczno, w tym m. in. na wsi M. (PG 6, 136v).

1533-35 Mac. Tuczyński [z Tuczna] przegrywa proces z Jerzym Wedelskim [z → Frydlandu m. in. o 1/4 M., → Marcinkowice; Maciej żąda od Jerzego okazania dok., na podstawie których przysługuje mu pr. do cz. dóbr Tuczno (PG 76 k. 45, 181v; PG 77 k. 137, 371v; PG 78 k. 35, 135v).

1555 bracia Krzysztof i Stan. Tuczyńscy pozywają Jerzego Wedelskiego alias Frydlandzkiego o to, że 2 kmieciom z M. zabrał sieci do łowienia ryb (WG 1, 23v-24); 1558 ciż pozywają Redingera Wedelskiego dz. [Frydlandu i cz. dóbr] Tuczno o to, że zabrał ich poddanemu z M. sieci do łowienia ryb w rz. Płocicznej (WG 1, 57v).

1563-79 pobór z M.: 1563 z cz. Krzysztofa Tuczyńskiego od 10 ł., z cz. Stan. Tuczyńskiego od 12 ł. i z cz. zw. S. Redingera Wedelskiego od 4 ł. (ASK 15 k. 200v, 202); 1577 z cz. Stan. Tuczyńskiego starszego [s. Macieja] od 10 półł. i od sołtysa, z cz. Stan. Tuczyńskiego młodszego [s. Krzysztofa?] od 10 półł. i z cz. Redingera Wedelskiego od 4 ł. (ASK I 5 k. 761 v, 762, 763); 1579 z cz. Stan. Tuczyńskiego starszego [s. Macieja] od 5 śl. i 1 zagr., z cz. Stan. Tuczyńskiego młodszego [s. Krzysztofa?] od 10 półśl. i od sołtysa oraz z cz. Redingera Wedelskiego od 2 śl. (ASK I 5 k. 761 v, 762, 763).

1555, 1558 mieszkańcy M., poddani Tuczyńskich: 1555 kmiecie Marcin Sabyn i Jan Stelther, 1558 Mac. Szmet → wyżej.

4. 1577, 1579 sołtys w M. [wzm. o nim w 1577 w cz. Stanisława starszego, a w 1579 w cz. Stanisława młodszego!] → p. 3.

5. 1349 par. M.; dzies. z niej należą się bpowi pozn. (Wp. 2 nr 1284); 1439 Piotr pleb. z M. (CoPr. III 151v, dawniej 86v).

1522 bp pozn. przyłącza par. Tuczno z powodu jej małych dochodów do par. → Chwarstnica³Tak brzmi akt połączenia parafii. W rzeczywistości w połowie XVI w. par. macierzystą dla okolicznych kościołów filialnych było Tuczno (DepTest. XIV 147-150v), która już [połączona jest] z par. M. (ACC 97, 92).

1607 oficjał pozn. zarządza przesłuchanie świadków w sprawie odtworzenia uposażenia pleb. w Tucznie po ustąpieniu innowierców, → Knakendorf (ACC 135, 212v); 1607 Mac. Faber kmieć z M. (ok. 60 1.) zeznaje, że przed objęciem kościołów przez innowierców do M. przyjeżdżał Jakub Barstorph wikary z Tuczna i odprawiał nabożeństwa; wszyscy kmiecie z M. dawali meszne plebanowi w Tucznie po 1 korcu żyta ze śladu; w M. są 4 śl. roli pleb. (z tego 2 śl. trzyma Joachim Stelter poddany pleb. tuczyńskiego, 1 śl. Ulryk Asmus zw. karczmarz, poddany kasztelanowej przem.⁴Osoba niezident. Żaden Tuczyński nie był kaszt. przem. przed 1607. Mogła to być Tuczyńska z domu lub wd. po którymś Tuczyńskim, zamężna za kaszt. przem. (Piotrem Potulickim kaszt. w 1. 1569-76?, Janem Roszkowskim w 1. 1576-1603? lub Janem Roszkowskim z Górki w 1. 1604-1611?; UDR I/2, 152) i 1 śl. trzyma Chrystian Milka poddany Ernesta Wedelskiego [z Frydlandu]; jest też 5 kawałków roli kościelnej zw. „kawle”, które uprawiane są dla pleb. z Tuczna; zeznania Mac. Fabra potwierdzają kmiecie z M.: Joachim Stelter (ok. 60 1.) i Mateusz Pancera (42 1.) (DepTest. XIV 147); 1607 oficjał orzeka o zasięgu par. Tuczno, → Knakendorf; w odniesieniu do wsi M. oficjał potwierdza zeznania kmieci o przynależności kościoła w M. do par. Tuczno, o obowiązku uiszczania plebanowi tamże mesznego z M. oraz o rolach plebańskich w M. (AAP Sententiae III 241v); 1628 pleb. w Tucznie otrzymuje [meszne] po 1 korcu żyta miary pozn. z 52 ł. w M.; 4 ł. pleb. w M. pleban oddaje w dzierżawę (AV 7, 11v); 1641 [w M. nie ma kościoła filialnego] (AV 10, 329v).

Uwaga: → Frydland – dobra, uwaga.