1389 or. Olesznik (WR 1 nr 76), 1402 Olesko (WR 2 nr 165), 1403 Olsze (BR 628 nr 16), 1404 Olesze (WR 3 nr 242), 1424 Olsse (WR 2 nr 978), 1427 z Olszej (WR 3 nr 1273), niezident. wieś położona prawdop. ok. 9-11 km na SE od Śremu¹Nazwę O. nosi obecnie wieś położona 6 km na SEE od Śremu – są to dawne Olendry Chrząstowskie (Gilly; na mapie Perthéesa tej wsi nie zaznaczono). Wydaje się, że średniowieczna wieś O. leżała dalej od Śremu, między Rusocinem, Dobczynem, Binkowem, Chrząstowem, Zaworami i Jarosławkami.

1. 1434 n. pow. kośc. (PG 1, 51); 1510 n. par. Wieszczyczyn (LBP 107).

2. 1422 Włodek z O. w sporze z Mik. Górką kanclerzem pozn. o granice między → Bienkowem a O. (KoścZ 7, 15).

1520 O. graniczy z wsią → Jarosławki (KoścZ 24, 98v); 1531 O. graniczy z wsią Bienkowo (CP 111, 130).

3. Własn. szlach. 1388-94 Winc. Oleski: 1388 tenże śwd. (WR 1 nr 228); 1391 tenże? Więcoń przegrywa proces z Janem ze Szczytnik [k. Głuszyny i Poznania] o 10 grz., ponieważ nie dopełnił sprawiedliwości w stosunku do swego syna (Lek. 2 nr 1456); 1394 tenże pozywa Miecława burgr. pyzdr. z powodu śmierci swego syna; Miecław odpiera te roszczenia, gdyż syn Więconia został uwięziony i zabity z powodu kradzieży (Lek. 2 nr 352).

1389-1419 Stanisław (Staszek, Stachnik) z O. (WR 1 nr 76, 147, 235, 269, 272, 299; WR 2 nr 311, 450; WR 3 nr 177, 190, 327, 388, 419, 438, 448, 491, 497, 552, 553, 576, 618, 641, 675, 700, 731; WR 4 nr 253, 353, 608; Lek. 1 nr 2912; ZSK nr 123; KoścZ 4, 312, dawniej k. 52): 1395 tenże w sporze z Wyszotą z Kórnika, który odpiera jego roszczenia o konia wartości 6 grz. (Lek. 2 nr 1775); 1400-01 tenże w sporze z Janem Oleskim z powodu napadu na dom Staszka i pobicia (WR 3 nr 180, 212, 174); 1400 tenże → niżej: Pakosz; 1401 tenże w sporze z dziećmi zm. Pakosza; Pakosz zranił Staszka; nie wiadomo było, czyjego dzieci mają w tej sprawie odpowiadać, lecz Mik. Oleski syn Paszka zgłasza gotowość postawienia świadków za zm. ojca (KoścZ 1 k. 143v, 150v); 1409 tenże w sporze z Jankiem sołtysem z Zaborowa (KoścZ 3, 130v); 1411 tenże w sporze z Dobiesławą z Wieszczyczyna (PZ 3, 160v); 1434-36 jego? syn Mikołaj → niżej: 1434, → p. 6.

1391 Jakub Oleski²KR 4, 42, na podstawie KoścZ 1 k. 151 [obecnie tej ostatniej karty w księdze już nie ma], ustalił, że Jakusz (Jakub) i Stanisław byli braćmi śwd. (WR 1 nr 108); 1391 Przybek Oleski śwd. (WR 1 nr 116).

1393-1400 Pakosz Oleski (WR 1 nr 138; WR 3 nr 209): 1400 tenże w sporze z Przechną z O. [ż. Staszka?] dowodzi, że nie napadł na dom Staszka i nie zranił jego żony (WR 3 nr 166); 1401 tenże wymieniony jako zm.; jego syn Mikołaj → wyżej: Stanisław.

1394-1429 Włodek Oleski: 1394 tenże ręczy mieszczanom pozn. za Stanisława, którego uwięziono z powodu długów (pro pecuniis; Lek. 1 nr 1904); 1429 tenże w sporze z Maćkiem (Kaczką?) z Nowca (KoścZ 9 k. 221, 230); 1395-1424 tenże śwd. (WR 2 nr 227, 450, 753, 978; WR 3 nr 74, 177, 269, 372, 497, 552, 643, 777, 780, 1038, 1226; WR 4 nr 253; BR 628 nr 16); 1422 tenże → p. 2.

1394-1405 Jan Oleski (WR 2 nr 227; WR 3 nr 5, 165, 190; BR 628 nr 16): 1395 tenże pozwany przez Mścigniewa Brodziszewskiego o konia wartości 6 grz. (Lek. 2 nr 1795); 1400-01 tenże → wyżej: Stanisław.

1401 Mik. Oleski syn Pakosza → wyżej: Stanisław.

1401-13 Piotr (Piotrek) Oleski śwd. (WR 3 nr 168, 376, 482; WR 4 nr 254 KoścZ l, 143v); 1406-11 Wojc. Oleski śwd. (WR 3 nr 302, 372, 444).

1409-35 Tomisław z O: 1409 tenże w sporze z Paszkiem Wyskotą [z Chrząstowa]; m. in. dowodzi, że nie zniszczył pszczół Paszkowi (WR 3 nr 421; BR 628 nr 34, 35, 36); 1409, 1416-35 tenże śwd. (WR 1 nr 1653; WR 2 nr 458; WR 3 nr 394 622, 655a, 824, 904, 946, 951, 1105, 1416, 1299; KoścZ 8 k. 160v, 280, 286); 1427 tenże w sporze z Kasprem z Prochów (KoścZ 8 k. 110, 353, dawniej k. 81, 120); 1428 tenże zraniony przez braci niedz. z Prochów, którzy ze 100 [!] szlachcicami i 15 osobami niższego stanu przyszli [uzbrojeni] do sądu król. (BR 628 nr 86).

1415-27 śwd. Mik. Oleski [który?, syn Paszka czy syn Stanisława?] z O. (WR 2 nr 435, 526, 553, 700, 786, 804, 946; WR 3 nr 1105, 1114, 1263, 1416).

1416 Dziersław Oleski śwd. (WR 3 nr 623).

1421 Samson Mikołaj [= syn Mikołaja?, z → Jarosławek?] z O. w sporze z Mik. Jarosławskim, któremu pożyczył 1 kopę gr pod zastaw 20 szt. bydła (WR 3 nr 903); [tenże?] Samson z O. w sporze z Paszkiem Skąpskim? [w drobnoszlacheckiej wsi Skąpe, par. Staw, pow. pyzdr., nie znamy żadnego Paszka (SHG)] (KoścZ 7, 30v).

1422 śwd. Jan Oleski z O. (WR 3 nr 940); 1424-27 tenże w sporze ze Stojsławem Jarosławskim (WR 3 nr 1272; KoścZ 8, 30v, dawniej k. 17v).

1423-27 śwd. Jan z O., niegdyś z Bukownicy [prawdop. różny od poprzedniego] (WR 1 nr 1245, 1246; WR 3 nr 1416; WR 4 nr 706).

1423 Wincenty z O. w sporze z Zachariaszem [z Piaskowa] burgr. [kośc.] o konia (WR 3 nr 991; KoścZ 7, 136); 1424 tenże pozwany przez Sobka Żytowieckiego o to, że mu zabrał 2 leszcze [ryby?J wartości 1 grz. (WR 3 nr 1023); 1424 temuż Stojsław z Jarosławek dowodzi, że Jan [który?] nie zabrał mu sprzętów domowych i konia wartości 10 grz. (WR 3 nr 1061).

1424 śwd. Aleksy (Oleksy) Oleski z Zador (WR 3 nr 1073a).

1427 śwd. Janusz niegdyś Olszyński [czy z O.?] (WR 3 nr 1296).

1427-37 Przybysław (Przybek) Oleski [zapewne różny od Przybka z 1391]: 1427, 1436 śwd. (WR 3 nr 1416; BR 628 nr 103); 1434 → niżej; 1437 tenże ręczy za Jana Samsona z Jarosławek na sumę 33 zł węg. Tomaszowi Włostowskiemu synowi zm. Samsona Włostowskiego (KoścZ 14, 114).

1429-30 Święchna Oleska w sporze z Mik. Dobczyńskim (KoścZ 9 k. 228v, 247v, 260v, 261).

1432 Pakosz z O. z ż. Dorotą z Jarosławek (KR 4, 41 – cytowanego aktu nie odnaleziono).

1434 Wincenty i Mikołaj bracia z O. [może ss. Stanisława?, → p. 6] sprzedają swe części w O. braciom Mikołajowi i Przybysławowi³KR 4, 42, powołując się na PG 1, 51, podaje błędnie, że bracia Mikołaj i Przybysław występowali w tej transakcji razem z bratem Wincentym; prawdop. Mikołaj i Przybysław takiego brata w ogóle nie mieli (PG 1, 51).

1434-37 Mikołaj z O.: 1434 → wyżej; 1437 tenże? w sporze z Samkiem Lutogniewem z Jarosławek (KoścZ 11, 317v) 1437 tenże? z bratem Janem toczą spór z Małg. Mórkowską z Mórki (KoścZ 12, 7).

1435 Małgorzata ż. Iwana z Chwalęcina sprzedaje swą oprawę na 1/4 O. Mik. Łęskiemu [Zaworskiemu? z → Łążka] (PG 1, 118v).

1456 Jan Oleski sprzedaje [swą cz.?] wsi O. Piotrowi z Dobczyna za 60 grz. (PG 5, 30).

1465 Jan, Zachariasz, Piotr i Maciej ss. zm. Mik. Dobczyńskiego, bracia niedz. z Dobczyna, → Chrząstowa i O. (KoścZ 15, 9).

1481 Wojciech i Jan [ss. Piotra Dobczyńskiego] dziedzice z Dobczyna dają braciom Maciejowi i Mikołajowi z Rusocina wsie Chrząstowo i O. oraz 350 grz., a w zamian otrzymują Rusocin z folw. Strykowo (PG 9, 132v); 1488 ciż dziedzice Rusocina dają Janowi Baranowskiemu Rusocin, a w zamian otrzymują Chrząstowo, O. i Łążek (PG 10, 95v).

1485 Katarzyna ż. Marcina z Łążka, dz. w Górze [k. Jarocina, w pow. pyzdr.] sprzedaje Janowi Baranowskiemu [synowi Jana kaszt. krzyw.] wsie [części wsi?] Chrząstowo i O. (PG 10, 19).

1481-96 Jan Baranowski [syn kaszt. krzyw.]: 1485, 1488 tenże → wyżej; 1492 tenże daje Wojc. Dobczyńskiemu Chomęcice i Dąbrówkę [w par. Skórzewo?], a w zamian otrzymuje Chrząstowo i Olsze (PG 10, 167); 1496 tenże zapisuje wikariuszom kat. pozn. czynsz 2 1/2 grz. od sumy 30 grz. na wsiach Rusocin, Dobczyn, O., Chrząstowo i Sroczewo (PG 7, 113); 1504 czynsz ten został spłacony (PG 12, 292; PG 13, 8; CP 14, 638).

1510 wieś O. [Marcina] Baranowskiego, cała opust. (LBP 107).

[W rejestrach poborowych z XVI w. wieś O. nie występuje.]

Mieszkańcy: 1427 Filip kmieć z O.; Stojsław [z Jarosławek i O.] dowodzi, że go nie zranił (WR 3 nr 1273).

6. 1436 Mikołaj syn zm. Stanisława dz. w O. otrzymuje od opata lub. przyw. na sołectwo w Stężycy (DBL nr 178).

Uwaga: Drobna szlachta z O. (h. Nowina wg KR 4) była prawdop. blisko spokrewniona z drobną szlachtą z sąsiednich → Jarosławek. Niektóre osoby w sposób oczywisty występowały zamiennie w O. i w Jarosławkach (np. Mik. Samson), inne były być może również tożsame – np. Piotrek, Jakub (Jakusz), Pakosz, Przybek. Wg KR 4, 41, również Stojsław z Jarosławek pisał się niekiedy z O. (cytowanego aktu nie udało się odnaleźć).