1387 or. Polayewo, Polagewo (Lek. 1 nr 118, 139), 1388 Palagewo (Lek. 1 nr 294), 1389 Polagowo, Polajevo, Połajew (Lek. 1 nr 603, 711), 1392 Polayevo (Lek. 1 nr 1325), 1400 Polayewice (KP 248), 1424 Polayowo (ACC 7, 202), 16 km na SE od Czarnkowa.

1. 1450 n. pow. pozn. (PG 4, 41); 1408 n. par. własna (ACC 2, 89); 1510 dek. Oborniki (LBP 79).

2. 1392 karczma koło stawu w P. → p. 3.

1450 opis granicy zewnętrznej 2 wsi, P. i Sierakówko: gran. ta biegnie od młyniska kolejno wzdłuż drogi obornickiej, przez las, k. pól P., k. dębu [z barcią?] zw. Dziany Dąb, k. strugi → Pragownica, przez Długi Ostrów i łąkę aż do lasu Górnicze [ostatnie słowo trudno czytelne; nie określono, które z tych obiektów znajdowały się na gran. P., a które na gran. Sierakówka] (PG 4, 41v).

1510 w par. P. liczne [= rozległe] lasy (LBP 80).

1570 kopce narożne dzielą wsie → Krężoły, Skrzetusz i P. (PWc. 3, 190).

1580 w P. młyn o 2 kołach → p. 3.

3. Własn. szlach. 1387-1405 Piotr (Piotrek) Połajewski z P. [czasem zw. też Piotrem Chemką?¹W haśle → Gnuszyn, przyp. 2 i 3 przedstawiono pierwszą próbę wyjaśnienia powiązań rodzinnych między Piotrem z P. a jego ss. Chemką i Dziurką. Przezwisko Chemka nosił na pewno syn Piotra, również Piotr. Wydaje sięjednak, że już ojciec używał niekiedy przezwiska Chemka, gdyż na to zdają się wskazywać wczesne daty takich przekazów. SzPozn. 296, błędnie informuje, że synem Piotra Połajewskiego z P. był Wincenty z Obrzycka; → Obrzycko, przyp. 3 i 4] (WR 1 nr 86, 773): 1387-1404 tenże w sporach z Jankiem z Lutomia, Janem z Łukowa, Bodzętą z Górki [k. Obornik, par. Objezierze], Niemierzą ze Sławna [k. Czarnkowa], Stanisławem z Kolna, z powodu długów żydowskich (Lek. 1 nr 118, 139, 294, 366, 711, 831, 925, 1172, 1184, 1693, 2120; KP nr 1687); 1389 tenże ma odstąpić Mścigniewowi Brodziszewskiemu zastaw w Prusimiu wartości 40 grz. i dać 10 grz. za szaty (Lek. 1 nr 603); 1389 tenże z bratem Janem²Data przekazu wskazuje na Piotra Połajewskiego ojca, a zwrot o bracie Janie – na [Piotra?] Chemkę, jego syna. Może ojciec też miał brata Jana? w razie nieuiszczenia 40 grz. poręki za Jana z Łukowa i Wincentego [z Pniew] kaszt. radz., będą musieli im odstąpić na wieczne czasy 10 ł., 4 karczmy i folw. (allodium) w P. (Lek. 1 nr 711); 1391, 1400 tenże [?] zw. Chemka (Lek. 1 nr 284, 925; KP nr 248); 1391 tenże w sporze z Andrzejem Kowalskim [ze wsi Kowalskie, pow. gnieźn.] i Niczkiem zw. Rożek o 16 grz. i karczmę [w P.?] (Lek. 1 nr 1027); 1392 tenże winien Andrzejowi Kowalskiemu 25 grz.; sąd poleca wwiązać Andrzeja w zastaw obejmujący 8 kmieci w P. i karczmę koło stawu w P., a ponieważ Andrzej Kowalski jest winien swemu krewnemu Jankowi 7 1/2 grz., sąd przysądza wspomn. Jankowi czynsz 1/2 grz. od tej sumy z tej cz. P., którą Andrzej otrzyma (Lek. 1 nr 1222, 1227; por. nr 1750); 1398-1401 tenże z ss. Janem [Dziurką] i Chemką w sporze z Świętosławem [z Szubina] kaszt. kal., m. in. o 40 grz. za bydło i o konia wartości 10 grz. (Lek. 1 nr 2688; KP nr 29, 163, 168-170, 205, 207, 626; WR 1 nr 445).

1391-98 Jan (Janek) Dziurka (Czurca, Dzurka) i [Jan?, Piotr?] Chemka ss. Piotra Połajewskiego³Różne osoby o przezwisku Chemka i Dziurka (z imieniem lub bez) występują często bez określenia miejscowości i przekazy takie niekoniecznie muszą dotyczyć posiadaczy P. W 1388 Jan Chemka pisał się z → Kobylnik k. Szamotuł. Trudno też ustalić, czy Chemka z Dąbrówki Ludomskiej (zm. a. 1427), stryj Małgorzaty i Katarzyny cc. Mścicha z Ludom (→ Ludomy, Uwaga), też był krewnym naszych Chemków (Lek. 1 nr 925, 1027, 1172, 1184, 1222, 1227, 1394, 2688; c.d. → Kikowo, → Gnuszyn): 1394 tenże Jan w sporze ze [swą teściową] Kat. Łagiewnicką [z → Łagiewnik, wsi król. k. Poznania] o 50 grz. posagu swej ż. Gertrudy (Lek. 1 nr 1727, 1762, 1815); 1403 tenże Piotrek Chemka ma zastępować Winc. Obrzyckiego wsadzie, w razie jego nieobecności (KP 1271).

1392 [Wichna] z Sierakowa, wojewodzina⁴Dawniej w literaturze uważana była za wd. po Maćku Borkowicu (PSB 19, 8), jednakże obecnie przyjmuje się, że była ona wd. po Beniaminie z Uzarzewa (J. Bieniak, Krąg rodzinny wojewody kaliskiego Beniamina z Koldrębia, w: Personae, colligationes, facta, Toruń 1991, s. 108-117; WSB 47) w sporze z Żydem Aronem [z Poznania] w związku z jej [!] wsią P. (Lek. 1 nr 1325); 1394 taż zeznaje, że przez 2 l. pobierała czynsz od 8 kmieci [w P.?] (Lek. 1 nr 1750).

1434-48 Piotr Obrzycki [syn Wincentego] z P.: 1434 w jego imieniu [Gotard?] Dołęga z P.⁵→ Kiszewo, przyp. 3 toczy proces z Krukiem, kmieciem z Wielinia [k. Ostroroga, obecnie Wielonek] (PZ 12, 205v; KR 5, 20); 1435 tenże zapisuje na P. i na Sierakówku 500 grz. Mik. Dzięciołowi⁶Występował w Wlkp. od 1417 r. jako Mazowita; pochodził z Gniewniewic w ziemi rawskiej. W l. 1424 i 1427 był chyba jako sługa Zbąskich notowany w Kębłowie (→ Kiebłowo miasto i dobra), a w 1424 otrzymał nadanie sołectwa w → Gorzewie (p. 4 i przyp. 7) i był tam notowany do 1434; w l. 1434-35 przebywał w Wargowie (PG 1, 108v; AR nr 9), a w 1435 w Sierakówku k. Czarnkowa, czyli w sąsiedztwie P. (PG 1, 67v) z Gniewniewic [na Mazowszu] (PG 1, 67v), 1447 tenże odstępuje Boruszyn, P., Sierakówko i Tarnowiec Janowi Czarnkowskiemu podkom. pozn. w zamian za 1/4 wsi Żelichowo [wieś król. w dobrach Wieleń] i 3000 grz. (PG 2, 235); 1448 tenże z Obrzycka, P. i Obrowa przegrywa proces z Dobrogostem z Kolna podsędkiem pozn. o 94 grz. szer. gr, 101 zł poręki oraz tyleż tytułem odszkodowania; sąd daje Dobrogostowi wwiązanie we wspomn. dobra Piotra wg proporcji: za każde 10 grz. długu w 1 ł. os. lub w 2 ł. opust.; Dobrogost zatrzyma je tak długo, dopóki te pieniądze nic będą mu w pełni wypłacone (PZ 16, 131).

1447-1580 Czarnkowscy w P.:

1447 Jan Czarnkowski podkom. pozn. → wyżej; 1448 tenże ma pr. bliższości do P. i wspomn. wyżej wsi (PZ 16, 213); 1450 tenże sprzedaje z zastrz. pr. odkupu P. i Sierakówko za 1457 zł węg. Domaratowi z Margonina i określa granice tych wsi, → p. 2 (PG 4, 41).

[Ante 1466], 1486, 1496 P. w posiadaniu Czarnkowskich; →Czarnków – dobra (PG 10, 48v; PG 13, 129v; MS 2 nr 704).

1484 Sędziwój Czarnkowski zapisuje ż. Dobrochnie z Kościelca 400 grz. z pr. odkupu na P. i Młynkowie (PG 10, k. 1 niefoliowana)

[1507 Mac. Czarnkowski w podziale z bratem Sędziwojem otrzymuje P.; Czarnków – dobra, przyp. 7]; 1517-18 tenże dz. P. (CP 14, 641; MS 4 nr 2691).

1557 Piotr Czarnkowski [syn Macieja] w działach z braćmi otrzymuje części P.; → Czarnków – dobra (PG 19 k. 386-388, 404-406).

1499-1510 podatki z P.: 1499 wieś P. nie zapłaciła wiardunków [król., tzn. podatku] (PG 62, 12v); 1508 wiardunki wojenne od 9 ł. i 2 karczem, 1510 pobór od 8 ł. i 2 karczem (ASK I 3 k. 15, 274); 1510 w P. 9 1/2 ł. os., 1 sołectwo os., 1 sołectwo opust., które uprawia dziedzic, folw. (predium; LBP 80); 1563-77 pobór z P.; 1563 od 8 1/2 ł. i karczmy, 1577 [Piotr Czarnkowski, syn Macieja] kaszt. pozn. płaci pobór (ASK I 5 k. 229v, 699); 1580 Piotr Czarnkowski [kaszt. pozn.] płaci pobór od 10 ł., 13 zagr., 1 krawca (sarctor), karczmy z rolą i młyna o 2 kołach (ŹD 25; ASK I 6, 126).

1445-46 Michał „laicus” oraz Michał Zimny z P. [może to jedna osoba] → p. 5.

4. 1445 Wach sołtys w P. → p. 5; 1510 w P. 2 sołectwa; jedno z nich opust. w posiadaniu dziedzica → p. 3.

5. 1403 Wojc. [Jastrzębiec] bp pozn. przeznacza różne dzies., m. in. z P., na uposażenie wikariuszy kat. pozn.; 1406 pap. Grzegorz XII zatwierdza tę darowiznę (Wp. 5 nr 39, 106; BulPol. 3 nr 1101).

1408 śwd. Michał pleb. w P. (ACC 2, 89); 1419 Paweł pleb. w P. (SzPozn. 296); 1424 Jan pleb. w P. (ACC 7, 202).

1445 Michał pleb. w P. w sporze z sołtysem Wachem i Michałem z P.; pleban pozywa Michała o zaległe od 6 lat 6 gr mesznego, które Michał powinien płacić po wygnaniu [z karczmy] plebańskiego karczmarza; Michał zeznaje, że nigdy z tej karczmy nie płacono mesznego; pleban żąda od Michała zwrotu roli, którą mu przed kilku laty wydzierżawił w celu jej wykarczowania, ponieważ Michał nie dopełnił warunków umowy (ACC 28, 75v).

1446 Szymon pleb. w P. pozywa Michała Zimnego z P. [może identycznego z Michałem z 1445] o to, że wbrew woli plebana uprawia role nal. do kościoła w P. i w ostatnich 2 l. zebrał z tych ról zboże dwóch gatunków [zapewne żyto i owies] wartości 6 grz., mimo iż pleban napominał go, że może uprawiać te role tylko pod warunkiem oddawania 1/2 zbiorów plebanowi; ponadto pleban pozywa go o siano wartości 4 grz., zebrane w ciągu 2 l. z łąki nal. do kościoła; pełnomocnik Michała dowodzi, że pleban wydzierżawił mu 1 ł. roli na 6 l. w zamian za czynsz 1 grz. rocznie; Michał od roku uprawia ten łan, obsiał go i nawiózł mierzwą, jednakże w ostatnim roku pleban nie pozwolił mu na zebranie 9 kóp (capecia) grochu (ACC 29, 87v).

1510 kościół Ś. Michała i NMP, patronat w ręku dziedzica; do par. P. należy → Krośnino; wiardunki dzies. z obu wsi, po 6 gr z łanu, płacą kapitule kat. pozn., a meszne plebanowi z P.; pleban otrzymuje dzies. z folw. w P.; pleb. posiada 1 ł. i karczmę z ogrodem w P. (LBP 79-80).

1628 nowo wybudowany kościół Ś. Andrzeja; do par. należy P., → Krośnino, Krośninko i Przybychowo (AV 7, 45); 1632 do par. P. włączono sąsiednią par. Boruszyn, która nie mogła się utrzymać z powodu zbyt szczupłych dochodów (ACC 143, 174).

Uwaga: Nic wiadomo, skąd pochodzili duchowni: 1484 Mik. Połajewski pleb. w Szamotułach Starych, senior bractwa kapłanów w Szamotułach (ACC 62, 8v) i 1485 wspomn. jako zm. Andrzej Polajowski wicedziekan kat. pozn. (Now. 1, 511). Ich nazwiska wskazują na P., jednakże nie znamy w Wlkp. rodziny szlacheckiej o takim nazwisku. Może pochodzili oni ze szlach. wsi Połajewo w pow. radziejowskim (nad jez. Gopło)?