1210 or. Pretsino (Wp. 1 nr 66), 1273 kop. XVII w. Priczyn (SLP nr 9), Przyczyn (Wp. 1 nr 453), 1290 or. Predsin (Wp. 2 nr 663), 1326 kop. XVII w. Przyczyny (Wp. 2 nr 1062), 1327 kop. XVII w. Pritschinin Antiquum (Wp. 2 nr 1084), 1404 Pizedczin Superior (Wp. 7 nr 521), 1405 Prziczina (ACC 1, 149v), 1459 Przyczina (MS 1 nr 523), 1506 Priczyna (ACC 82, 135v), 1514 Maior Priczina (ACC 90, 143v-144), 1517 Superior Priczkinaw, Superior Priczkina (WsG 1, 1 13v-114), 1529 Prziczna (MS 4 nr 16708), 1548 Pritschina (ACC 117, 292), 1548 Przithczina (ACC 118, 101v), 1579 Priczina Maior (ŹD 98), 1672 Magna Przyczyna (AV 17, 584v), 1944 Ober Pritschen, 1 km na W od Wschowy.

1. 1563 n. pow. wsch. (ASK I 5, 204v); 1405 (1345?) n. par. własna (ACC 1, 149v), 1510 dek. Wschowa (LBP 153).

2. 1273 młyn → p. 4.

1509 folw. w Łysinie leży przy granicy z P. (WsG 1, 66); 1510 droga z P. do Jędrzychowic (LBP 210-211).

3. Własn. książęca, polem miasta Wschowa. 1210 or. Władysław [Odonic] ks. kal. nadaje klasztorowi cystersów, jaki zamierza fundować w kasztelanii przem., m. in. P. (Wp. 1 nr 66, → Przemęt – niezrealizowana fundacja); 1273 Przemysł II lokuje P. na pr. niem. → p. 4.

1290 Henryk ks. głog. zezwala, by 15 ł. frankońskich, jakie w P. należą do miasta Wschowy, liczyć przy opłacaniu czynszu jako 10 ł., ponieważ są nieurodzajne (Wp. 2 nr 663).

1326 (kop. XVII w.) Henryk [II] ks. głog. zaświadcza, że Lutold z Malewicz [niezident.]¹Nie wykluczone, że chodzi tu w istocie o nazwisko Rakwicz (rodzina szlach. z Rakowie k. Oleśnicy na Śląsku). W 1339 Lutek Rakwicz sprzedawał bowiem pobliskie Steinwere (Wp. 2 nr 1 190, wg or.) przed śmiercią nadał klasztorowi w Wieleniu [potem przeniesionemu do → Przemętu] 5 ł.²W późniejszej tradycji klaszt. Lutold uchodził za nadawcę 7 ł. (BR 151, 32v). Przekazy z 1529 i 1533 informują odpowiednio o 7 i 6 ł. nal. w P.G. do klasztoru. Widać stąd, że cystersi poszerzyli nabytą w 1326 posiadłość w P., które posiadają: 3 ł. Weleylinus i Maranus [imiona bodaj zepsute przez kopistę] bracia z Cedelitz [może to Siedlnica, może zaś chodzi o śląską rodzinę rycerską Seidlitzów], 1 ł. Guncelin z Trwiny [niezident.], 1 ł. Herman z Wellersdorf [niezident.] (Wp. 1 nr 1062).

1327 Przemek ks. głog. zatwierdza Hermanowi z Drzewc przywilej wystawiony przez Henryka [II] ks. głog. w sprawie 5 ł. w P.A., należących do folw. Temchina z Seidlitz (Wp. 2 nr 1084).

1345 król Kazimierz Wielki nadaje miastu Wschowa wieś P. z kościołem (Wp. 2 nr 1241); 1404 król Władysław Jagiełło potwierdza mieszczanom wsch. m. in. posiadanie wsi P.S. wraz z kościołem (CMP nr 166).

1514 Małg. Lgińska zapisuje kościołowi w Lginiu m. in. 1/2 grz. czynszu od sołtysa Macieja z S.P., który to czynsz kupiła za 6 grz. od kmiecia Hanusza Herolta (ACC 90, 143v-144; ACC 91, 98).

1529 miasto Wschowa kupuje od klasztoru w Przemęcie 7 ł. w P. za 200 grz. (MS 4 nr 23256); 1533 w król. zatwierdzeniu dóbr klasztoru przem. wymienia się m. in. 6 ł. w P. (MS 4 nr 16708).

1564 wieś mieszczan wsch. (IBP 312).

1273 wieś o 50 ł. → p. 4; 1563 pobór: 1563 od 41 ł. (ASK I 5, 204v), 1566 od 41 ł. (ASK I 4, 304); 1564 w P. jest 41 ł. 3 pręty (IBP 312); 1579 pobór od 50 ł., 2 zagr. z rolami, 11 zagr. bez roli, 2 komor. z inwentarzem, 11 komor. bez inwentarza, owczarza od 40 owiec (ŹD 98).

1515 kmieć Hanusz Herolt [chyba z rodziny sołtysów, →p. 4] (ACC 91, 98).

4. 1273 ks. Przemysł II nadaje sołtysowi Walterowi wieś P. celem lokacji na pr. niem.; wieś liczyć ma 50 ł.; sołtys ma sprawować sądownictwo (poza sprawami o zabójstwo), ma pobierać 1/3 kar sąd., otrzyma co siódmy łan wolny od obciążeń, a nadto 2 ł. wolne dla karczmy, która powstała w mieście [Wschowie] oraz młyn; po upływie 12 lat wolnizny z każdego łanu mają płacić 1 grz. czynszu oraz po 3 miary (mensura) głog. pszenicy, owsa i żyta (Wp. 1 nr 453).

1444-66 Mik. Herolt sołtys w P.: 1444 na jego prośbę król Władysław III zatwierdza przywilej lokacyjny z 1273, a 1447 czyni to Kazimierz Jag. (Wp. 10 nr 1681; SLP nr 61-62); 1450 król poleca staroście wsch. bronić tegoż przed nadmiernymi obciążeniami ze strony rajców Wschowy (Zielona Góra, Archiwum Państwowe, Akta m. Wschowy 222, s. 735-736); 1459 król rozstrzyga spór tegoż z rajcami Wschowy (MS I nr 523); 1466 [tenże?] Mikołaj sołtys w P. toczy proces z bractwem altarystów we Wschowie (ACC 45, 151).

1497 Andrzej Herolt i jego brat, sołtysi w P.: król nadaje pr. do ich dóbr Piotrowi Opalińskiemu, ponieważ nie dopełnili oni obowiązku uczestnictwa w posp. ruszeniu (Posp. Rusz. 17; MS 2 nr 791); 1517 szl. Kat. Racławkowska wd. po Andrzeju Herolcie sołtysie i dziedzicu w S.P. pozywa rajców Wschowy o zagarnięcie sołectwa, na którym zm. mąż zapisał jej w dożywocie 30 grz. oprawy; rajcy odpowiadają, że kupili to sołectwo od zm. Andrzeja Herolta za zgodą Katarzyny; Katarzyna okazuje jednak dok. zatwierdzający jej oprawę, wystawiony przez star. wsch. Wojc. Górskiego

[1462-94]; sąd przyznaje sołectwo Katarzynie (WsG 1, 113v-114).

1515 sołtys Maciej → p. 3.

1518 Jerzy Herolt sołtys w P. z ż. Anną Łęczycką c. zm. Kaspra Świnki de Lanczycze [niezident.] (WsG 1, 122).

5. 1345, 1404 kościół → p. 3.

Plebani [wykaz zasadniczo na podstawie Now. 2, 442; źródła cytujemy tylko przy informacjach wychodzących poza dane Now.]: 1405 pleb. w P. (ACC 1, 149v); 1407 Mikołaj pleb. w P. (ACC 2, 59); 1419-20 Jan; 1425 Erazm toczy proces z Jerzym Schellendorfem o dług (ACC 8, 172); 1426-29 Jan Hager, 1429-32 Mikołaj, do 1447 Maciej, 1449 Szymon, 1468-70 Bernard, 1476 Andrzej Skoraczewski, 1481-83 Marcin Tunkyel, 1483-94 Mikołaj, 1497-1507 Bernard, 1506 rezygnuje z kościoła par. w P. pod wezw. Ś. Jerzego i altarii w kościele par. we Wschowie na rzecz Jana Buchwaldera (ACC 82, 135v); 1505-06 Jan Buchwalder ze Wschowy; 1507-48 Piotr Deutsch altarysta we Wschowie, 1548 rezygnuje z prebendy na rzecz Jerzego Polen z Żar (ACC 117, 292); 1548 Jerzy Polen z Żar: prezentowany przez rajców Wschowy, instytuowany przez oficjała, a następnie złożony z urzędu z powodu podejrzenia o herezję (ACC 117 k. 281, 292, 308v-309; ACC 118, wyklejka górnej okładki); 1548 Łukasz Asman kapłan z diec. wrocł. [pleb. w Grabiczku wg Now. 2, 442], obejmując par. w P. zobowiązuje się nie pozwolić, by w kościele śpiewano niem. pieśni (ACC 118, 101v).

1578-1642 kościół w ręku innowierców (Now. 2, 442).

1510 Jan Nayman kościelny (minister ecclesie) w P. (ACC 87, 168).

1510 par. P. [formularz nie wypełniony] (LBP 153); 1564 dzies. z. P. należą do bpa pozn. (IBP 312).

1591 innowiercy budują w miejsce drewnianego nowy kościół z cegły (ŁOp. 2, 286); 1643 kościół par. pod wezw. Wniebowzięcia NMP i Ś. Jerzego (ŁOp. 2, 286); 1672 wizytacja: kościół pod wezw. Ś. Jerzego, pr. patronatu należy do króla; kościół jest murowany; przez ponad 70 lat należał do innowierców; pleb. posiada własne role (AV 17, 584v-586v).

8. Cmentarzysko szkieletowe z X-XI w., znalezione na N od wsi, ślady osady (fragmenty naczyń) z XI-XHI w. znalezione kilkaset m na N od wsi, fragmenty naczyń z XI-XIII w. znalezione we wsi (Hensei 5, 303-304).