RADZISZEWO

1389 or. Radziszevo (Lek. 1 nr 695), 1391 Radziszewo (Lek. 1 nr 1076), 1407 Radzeszewo (WR 1 nr 611), 1422 Radzessewo (PZ 7, 114v), 1428 Radzieszewo (WR 1 nr 1511), 1429 Radzeschewo (PZ 10, 155), 1471 Radzesewo (PG 8, 119), 1472 Radzyeszewo (PG 8, 146v), 1474 Radzyschewo (PG 7, 215v), 1475 Radzyszewo (PG 9, 24), 1525 Radzischewo (PZ 24, 65), 1542 Radzyssewo (PG 19, 536), 1542 Radzissewo (PG 84, 254v), 1578 Radiszewo (PG 134, 481), wiece, obecnie nie istnieje, leżała k. Mylina; Mylin 11 km na E od Sierakowa.

1. 1471 n. pow. pozn. (PG 8, 119); [par. Chrzysko Wielkie].

2. 1472 Sędziwój i Jan bracia niedz. oraz [ich bracia stryj.] Jan [Starszy] i Jan [Młodszy] z Łężec w sporze z Mik. Strzeżmińskim o rozgraniczenie Strzeżmina i R. (PZ 19, 124v).

1475 dwór [w R.?] → p. 3: Sędziwój z Mylina.

1568 R. graniczy z Chrzypskiem i Charcicami (K 3, 124 – wg zaginionego w czasie II wojny światowej rpsu Atanazego Ptaszyńskiego; może chodzi o 1569?, → niżej); 1569 komornik ziemski pozn. ustala granicę między R. i Chrzypskiem [Wielkim]: od starego kopca narożnego przy drodze z Mylina do Chrzypska Małego granica idzie wzdłuż kopców k. Błota Wielkiego i przez błoto Jeziercza, dalej aż do Ubiedrzy Chrzypskiej [ubiedrze = zbocze], dalej wzdłuż pali nad Obiedrzą Chrzypską, przez dwa kopce, które leżą „w mostkach” [tj. w miejscach przeprawy przez błoto?] i znowu nad Ubiedrzą Chrzypską i nad Radziszewem [jeziorem?] aż do narożnika wsi Chrzypsko, Charcice i R. (PG 116, 972-973); 1599 w podziale dóbr Mylin, Kłodzisko i R. wymieniono m. in. 2 strugi, które płyną od stawu wielkiego (młyńskiego) w Mylinie w kierunku R. (PG 171, 1348).

3. Własn. szlach. 1389-99 Krzywosąd z R., Radziszewski: 1389 tenże śwd. (Lek. 1 nr 695); 1391 tenże Krzywosąd wypuścił złodzieja pochwyconego w R., a oskarżonego o kradzież 2 wołów, które znaleziono w Rokszynie; Krzywosąd twierdzi, że złodziej uwolnił się od zarzutów (dimisit, quod evasit; Lek. 1 nr 1076); 1399 tenże Radziszewski (Raczesewsky) w sporze z Janem Jawnowskim [spoza Wlkp.?; a może to Janowski z Janów Młyna w pow. gnieźn., obecnie Janowiec Wlkp.?] o przemoc (pro violencia; Lek. 1 nr 2831).

1393 Mik. Radziszewski pozwany przez Nasława Kikowskiego w sprawie jego dzieci i braci (super filiis suis et fratribus suis; Lek. 1 nr 1617).

1407 Bartosz1Jest on najpewniej identyczny z (znanym tylko z jednej wzmianki) Baszkiem z → Mylina, który w 1407 toczył spór z Przecławem z Ninina o 2 skradzione konie, czyli zapewne w tej samej sprawie (PZ 3, 26v) Radziszewski [z Mylina] w sporze z Przecławem z Ninina, który dowodzi przy pomocy świadków, że nie ukradł Bartoszowi 2 koni (WR 1 nr 611; PZ 3, 11).

1420-29 Sędziwój Myliński z → Mylina (tu występuje w l. 1401-43) i R., także z → Łężec [h. Nowina]2R. dowodnie od I tercji XV w. pozostawało w ręku Mylińskich z sąsiedniego Mylina, którzy dzierżyli także m. in. → Kłodzisko. Tu powtarzamy jedynie najważniejsze transakcje dotyczące samego R.; pozostałe informacje o innych dobrach pozostających w rękach właścicieli R.: → Mylin, → Łężce: 1420-22 tenże w sporze z Mik. Baworowskim o pr. bliższości do dziedziny R. (PZ 6, 114v; PZ 7, 47v); 1428 tenże w sporze z Małgorzatą wd. po Święszku z Biezdrowa dowodzi, że spokojnie trzymał 1/2 R. przez 30 lat aż do momentu, gdy wspomn. Małgorzata upomniała się (żałowała) o swoją ojcowiznę (WR 1 nr 1511); 1429 Blizbor z Pomarzanowic [k. Pobiedzisk, pow. gnieźn.] w imieniu Małgorzaty z Pomarzanowic wd. po Jaszku [zapewne chodzi o Świąszka z → Biezdrowa] odpiera roszczenia tegoż Sędziwoja z Mylina do 1/2 R. (PZ 10, 155); 1445 tenże Myliński wspomn. jako zm. (PZ 15, 108).

1446-48 Andrzej z R., → Mylina oraz → Łężec [syn Sędziwoja Mylińskiego]: 1446 tenże i jego bratanica Małgorzata z Mylina [c. Mikołaja] w sporze z uczc. Agnieszką niegdyś z Osowa (PZ 15, 209v); 1448 tenże → niżej.

1447-71 Anna wd. po Mikołaju z Mylina [synu Sędziwoja]: 1447 taż w sporze ze [swoim szwagrem] Wyszkiem z Mylina3Wg KR 4, 52, Anna toczyła spór ze swoim dziewierzem (czyli bratem męża) o dziedziny Mylin i R.; źródło, na które się powołuje (PZ 16, 31v), nie podaje przyczyny sporu ani pokrewieństwa czy powinowactwa stron. Do obu zapisek zaś znacznie późniejszą (zapewne osiemnastowieczną) ręką dopisano nagłówki: Milina et Pozarowa heredes limitant indiferenter (pierwsza zapiska), Mielina heredes limitant secum (druga zapiska); osoba wnosząca nagłówki znała zapewne inne zapiski dot. tej sprawy; w imieniu tejże Anny termin sądowy przekłada Szymon z Pożarowa (PZ 16, 31v); 1448 taż w związku ze swoim drugim małżeństwem [z kim?] daje (pod zakładem 100 grz.) swej c. Małgorzacie połowy Mylina i R. oraz 1/2 inwentarza z wyjątkiem konia wartości 3 grz.; pr. do drugiej cz. tego majątku ma Andrzej Myliński (PZ 16, 165v); 1471 taż → niżej: Sędziwój.

1462-75 Sędziwój z Mylina, R. i Kłodziska, także z Boguniewa i Czekanowa [pow. gnieźn.], podsędek pozn. 1498-1507 (UDR I/2, 131) [syn Andrzeja Mylińskiego], brat Jana: 1462 tenże zeznaje, że jest winien Maciejowi z Przyborowa 9 grz. szer. gr (PZ 17, 292); 1471 tenże wraz ze swoim bratem rodz. Janem plebanem w Kaźmierzu i [bratem stryj.] Janem Młodszym z Łężec [synem Wyszoty Mylińskiego] sprzedają z zastrz. pr. wykupu [swojej stryjence] Annie wd. po zm. Mikołaju 1/2 swych części w Mylinie i R. za 100 grz. szer. gr (PG 8, 119); 1472-73 tenże i jego brat rodz. Jan pleb. w Kaźmierzu w działach ze swymi braćmi stryj. Janem Starszym i Janem Młodszym [z Łężec; ss. Wyszka Mylińskiego] otrzymują m. in. połowy Mylina, R. i Kłodziska (PG 7, 215v; PG 8 k. 119, 146v; PG 57, 143); 1472 tenże → p. 2; 1475 tenże wraz ze swym bratem niedz. Janem pleb. w Kaźmierzu zapisuje swej ż. Katarzynie po 200 kóp [gr] posagu i wiana na 1/2 części kmiecych w Mylinie i R., na 1/2 folwarków w obu wsiach, a także na 1/2 dochodów i inwentarza ze wspomn. wsi, na 1/2 jeziora [może chodzić o jez. Radziszewo, gdyż obie wody zostały wymienione w kontekście wsi Mylin i R.] i strugi oraz na całym dworze, w którym tenże Sędziwój rezyduje [gdzie?, w Mylinie czy w R.?] (PG 9, 24); 1508 tenże Sędziwój Myliński wspomn. jako zm. (PG 66, 80v).

1471-75 Jan Myliński z Mylina, R. i → Kłodziska, duchowny [→ Mylin, p. 6], brat Sędziwoja [syn Andrzeja]: 1471, 1472-73, 1475 tenże pleb. w Kaźmierzu → wyżej; 1472 tenże → p. 2.

1514-25 Stanisław, 1514 Jan, 1514-19 Piotr, 1525-46 Wojciech (duchowny, m. in. kantor kapituły kruszw. [→ Mylin, p. 6]) i 1525-47 Andrzej Mylińscy, dziedzice w → Mylinie, R. i Kłodzisku, ss. Sędziwoja Mylińskiego4Kolejny z braci Mylińskich, Feliks, w 1521 sprzedawał bratu Stanisławowi swoje części w Mylinie i Kłodzisku za 200 grz. (PG 15, 390v). Czyżby znaczyło to, że w dziale braterskim z ok. 1514 nie otrzymał nic w R.? Znane nam źródła nie notują Feliksa jako dz. (współdziedzica) w R: 15145W haśle → Mylin transakcja Stanisława z Piotrem datowana omyłkowo na 1517 zamiast na 1514 (PG 15, 21), 1519, 1521 tenże Stanisław skupuje od pozostałych braci ich części w → Mylinie, R. i Kłodzisku przypadłe im w działach braterskich (PG 15 k. 21, 177, 309v; PZ 24, 65); 1525 ciż Stanisław, Wojciech kantor kolegiaty kruszw. i Andrzej zamieniają się połowami swoich części w → Mylinie, R. i Kłodzisku (PG 24, 65); 1525 tenże Andrzej kupuje od swoich braci Piotra i Wojciecha m. in. ich części w → Mylinie, R. i Kłodzisku (PG 16, 54v; PG 16, 81v; PG 24, 65v); 1531 tenże Andrzej zapisuje swojej ż. Katarzynie c. Jana Ujejskiego [z Ujazdu k. Grodziska Wlkp.] po 200 grz. posagu i wiana na 1/2 swych części w Mylinie, R. i na lasach w Kłodzisku, a także daje jej w dożywocie połowy Mylina i R., 1/4 Kłodziska i cz. w Bielejewie [k. Wronek] (PG 16 k. 404v, 421v); 1542 [tenże Stanisław wspomn. jako zm.] → niżej: Katarzyna; 1546 tenże Wojciech kantor krusz. oraz pleb. w Granowie i Pczewie → niżej: Jan; 1546 tenże Andrzej wraz z ż. Kat. Ujejską dają Marcinowi Boboleckiemu całe ćwiartki (1/2 z 1/2) wsi Mylin i R., całe części Kłodziska (które tenże Andrzej otrzymał od brata Wojciecha) oraz 450 grz., a w zamian otrzymuje 1/4 wsi Łukowo i Żerniki w pow. pozn.; 1547 tenże Andrzej odkupuje te dobra od Boboleckiego za 250 grz. (PG 18 k. 268v, 269v, 355-355v).

1542 Kat. Sobocka czyli Mylińska wd. [po Stan. Mylińskim] kwituje swego syna Jana z oprawy, która miała zapisaną na wsiach Mylin, Kłodzisko i R. (PG 84, 254v-255).

1542-66 Jan Myliński [syn Stan. Mylińskiego] z Mylina, R. i Kłodziska: 1542 tenże → wyżej; 1542 tenże zapisuje ż. Katarzynie c. Jana Bukowieckiego po 600 zł posagu i wiana na połowie swoich części w Mylinie, R. i Kłodzisku (PG 19, 536); 1546 tenże kupuje od swego stryja Wojciecha jego części w Mylinie, R. i Kłodzisku (PG 18, 272v); 1550 tenże → niżej; 1556 tenże wraz z ż. Kat. Bukowiecką zapisują wikariuszom wieczystym kat. pozn. 12 grz. czynszu rocznego od sumy głównej 200 grz. na wsiach Mylin, R. i cz. Kłodziska (PG 19, 325v); 1566 tenże zapisuje swojej [drugiej] ż. Annie c. Mik. Krzyszkowskiego po 1100 fl. posagu i wiana na połowach swoich wsi dziedz. Mylin i R. oraz na cz. Kłodziska (PG 20, 491); 1578 tenże wspomn. jako zm. (PG 21, 788v).

1546-50 Marcin Bobolecki: 1546-47 tenże → wyżej: ss. Sędziwoja; 1550 tenże sprzedaje Janowi Mylińskiemu części Mylina, R. i Kłodziska za 1400 grz. [też → wyżej: ss. Sędziwoja, pod 1547], a wspomn. Jan odsprzedaje te dobra temuż Boboleckiemu za 900 grz.! (PG 18, 539-540).

1578-79 Jan, 1578-86 Sędziwój (1584 jego ż. Helena Tarnowska), 1578-87 Stanisław (1587 jego ż. Kat. Samostrzelska) [ss. Katarzyny] oraz (w 1578 małoletni) 1578-97 Mikołaj, 1578-99 Wojciech, 1578-99 Dobrogost i 1578-97 Piotr Mylińscy [dzieci Anny], ss. Jana (TD); 1583-86 Anna Krzyszkowska wd. po Janie Mylińskim, obecnie ż. Jana Dziewierzewskiego, odstępuje swym pasierbom, tymże Stanisławowi i Sędziwojowi swą oprawę, którą jej zm. mąż Jan zapisał jej na Mylinie i Kłodzisku os. oraz R. opust.; 1583 jej obecny mąż gwarantuje tymże braciom, że po śmierci wspomn. Anny suma 110 fl. jej wiana, którą ma zapisaną na Mylinie, Kłodzisku i R., wróci do Mylińskich (PG 143 k. 275-275v, 277-277v; PG 148, 104v-105v); 1599 ciż Wojciech i Dobrogost dzielą między siebie dobra Mylin i Kłodzisko os. oraz R. opust. (PG 171, 1347-1349).

[W rejestrach poborowych z XVI w. R. nie występuje, choć w znanych nam źródłach jako wieś opust. notowana jest dopiero w 1578 (PG 21, 788v).]

Uwaga: Tuż na S do Mylina leży jez. → Radziszewo. Bardzo prawdop., że swoją nazwę wzięło ono od wsi R., dlatego też wolno uznać, iż wieś R. leżała na S od Mylina, między Mylinem i Chrzypskiem Wielkim. Na mapach Perthéesa i Gilly’ego brak R.

SG 9, 473 (1888), notuje też pustkowie Radziszewiec k. Chojna (czyli po przeciwległej niż nasze R., prawej stronie Warty), w pobliżu którego leży też jez. Radziszewo (Radziszewskie); tam też lokuje nasze R. W znanych nam źródłach Radziszewiec k. Chojna i jez. Radziszewo tamże nie występują, nie zna ich także Kozierowski (K 1 – K 8).

1 Jest on najpewniej identyczny z (znanym tylko z jednej wzmianki) Baszkiem z → Mylina, który w 1407 toczył spór z Przecławem z Ninina o 2 skradzione konie, czyli zapewne w tej samej sprawie (PZ 3, 26v).

2 R. dowodnie od I tercji XV w. pozostawało w ręku Mylińskich z sąsiedniego Mylina, którzy dzierżyli także m. in. → Kłodzisko. Tu powtarzamy jedynie najważniejsze transakcje dotyczące samego R.; pozostałe informacje o innych dobrach pozostających w rękach właścicieli R.: → Mylin, → Łężce.

3 Wg KR 4, 52, Anna toczyła spór ze swoim dziewierzem (czyli bratem męża) o dziedziny Mylin i R.; źródło, na które się powołuje (PZ 16, 31v), nie podaje przyczyny sporu ani pokrewieństwa czy powinowactwa stron. Do obu zapisek zaś znacznie późniejszą (zapewne osiemnastowieczną) ręką dopisano nagłówki: Milina et Pozarowa heredes limitant indiferenter (pierwsza zapiska), Mielina heredes limitant secum (druga zapiska); osoba wnosząca nagłówki znała zapewne inne zapiski dot. tej sprawy.

4 Kolejny z braci Mylińskich, Feliks, w 1521 sprzedawał bratu Stanisławowi swoje części w Mylinie i Kłodzisku za 200 grz. (PG 15, 390v). Czyżby znaczyło to, że w dziale braterskim z ok. 1514 nie otrzymał nic w R.? Znane nam źródła nie notują Feliksa jako dz. (współdziedzica) w R.

5 W haśle → Mylin transakcja Stanisława z Piotrem datowana omyłkowo na 1517 zamiast na 1514 (PG 15, 21).