ROGOŹNO

1248 or. Rogozne (Wp. 1 nr 271), 1251 kop. 1494 Rogosna (Wp. 1 nr 296), 1259 or. Rogosna (Wp. 1 nr 373), 1253! Rogoson (MS 4 supl. nr 18), 1255? kop. 1523 Rogosen (Wp. 1 nr 330), 1256 kop. XVIII w. Rogozen (Wp. 1 nr 344), 1266 kop. XV-XVI w. Rogoszno (MPH 3, 76), 1283 kop. 1539 Rogoszna (Wp. 6 nr 31), 1284 Rogozna (Wp. 1 nr 532), 1296 kop. XV w. Rogosno (MPH 2, 879; MPHn. 6, 53), [1296] kop. XV-XVI w. Rogosznyo (MPH 3, 294), 1312 Rogozno (Wp. 2 nr 952), 1343 fals.? Rogossna (Wp. 6 nr 131), [I połowa XV w. – w języku niem.:] Roggosen (KH 66, 1959, 673-674), 1405 or. Rogozno (Wp. 7 nr 551), 1425 Roguszna (CEV s. 705 nr 1203), gród i siedziba kasztelanii, od 1280 miasto, nad rz. Wełną.

1. Przynależność administracyjna i miejski charakter R. 2. Topografia miasta i jego okolicy. 3. Mieszczanie i ich świadczenia. 4A. Przywileje miejskie. 4B. Władze miejskie i ich działalność. 4C. Wójtostwo. 5A. Kościół parafialny Ś. Wita i altarie w kościele par., szkoła par., prebenda fundi „Rogoźno”. 5B. Kościół Ś. Marcina. 5C. Kościół Ś. Ducha. 6. Osoby pochodzące z R.; wydarzenia w R.; dokumenty wydane w R. 7. Literatura oraz inne wzmianki o R. 8. Znaleziska archeologiczne i pieczęcie miejskie.

1. 1251?, 1280 m. R. → p. 4A.

1312 dystrykt rogoz. → Rogoźno – dystrykt.

1478 n. pow. pozn. (PG 9, 101); 1256 n. par. własna (Wp. 1 nr 344); 1510 dek. Oborniki (LBP 78).

2. Wsie koło R.: 1357 Studzieniec blisko R. (Wp. 6 nr 175); 1365 Rościnno k. R. (Wp. 6 nr 209); 1451 wsie Owczegłowy i Garbatka k. R. (LBP 274).

Młyny koło R. → Rogoźno – starostwo.

Drogi: 1427 droga z R. do Obornik → p. 4A; 1449 droga z Wągrowca do R. przebiega przez? (w pobliżu?) wsi Bobrowniki (Hock. III nr 411); 1505 droga z R. do Poznania; ma przy niej powstać karczma na gruncie wsi Trojanowo między Gośliną Długą a Przebędowem (CP 3 nr 131); 1516 droga rogozińska [do R.] w Trojanowie (CP 111, 42v); 1560 droga z R. do wsi Ludomie przechodzi przez narożnik wsi Drzonek, Jardanowice i Boruchowo (PG 104, 445v).

Wody k. R.: 1280, 1427 rz. Wełna → p. 4A; 1427 jez. miejskie → p. 4A, → Rogozińskie Jezioro; 1427 rz. → Grzebieniatka, → p. 4A; 1556, 1565, 1597 mosty na rz. Wełnie [i Małej Wełnie] → niżej i p. 3.

Granice miasta: 1392 Arnold z Drzenia [obecnie Drezdenko → Notecka Puszcza, p. E] w sporze z Szymonem Boguniewskim o rozgraniczenie [m.] R. z Boguniewem (Lek. 1 nr 1307).

Ulice w R.: 1462 ulica idąca do kościoła oraz ulica Plebańska (platea plebani) → p. 3, → p. 5A: Altarie (ACC 42, 23v); 1597 ul. Garbarska → niżej.

Budynki w R.: 1402 dom w R. i folw. pod R. → Rogoźno – starostwo, p. 3 (KP nr 877); 1427-1565 zamek w R. → Rogoźno – starostwo; 1427 ratusz, waga, jatki chlebowe p. → 4A; 1430 ratusz w R. → p. 3; 1430 miejsce przeznaczone pod budowę 16 jatek szewskich, położone w pobliżu jatek rzeźniczych, znajduje się po prawej stronie Rynku, idąc do kościoła; granice tego placu wyznaczają domy 5 mieszczan → p. 4A (Wp. 9 nr 1222); 1517 wzm. o pożarze miasta → p. 3: świadczenia; 1600 kaplica Ś. Marcina koło R. położona za mostem [prawdop. chodzi tu o most na Małej Wełnie] → p. 5B (ACC 102, 473v).

1597 ogrody mieszczańskie nad rz. Wełną w stronę Rudy; ogród mieszczański naprzeciw ul. Garbarskiej, którą idzie się od spichrza [zamkowego] (granarium domini capitanei) do Miejskiego Młyna (molendinum civile; ACC 131, 226v)

Cło: 1492 król Kazimierz Jag. potwierdza obowiązek płacenia cła przez kupców przejeżdżających przez R. do Poznania, do Wrocławia, do Prus, na Krajnę (AG perg. 918; Rykaczewski 291); 1513 23 V król Zygmunt zakazuje celnikom w Kostrzynie, Wągrowcu, Obornikach, R. i Kłecku obciążać wbrew prawu nadzwyczajnymi cłami i mytami rzeźników z Poznania, gdy ci pędzą bydło (G. Adler, Das grosspolnische Fleischergewerk vor 300 Jahren, „Zeitschrift der Historischen Gesellschaft für die Provinz Posen” 9, 1894, s. 276-277); 1556 król Zygmunt August daje miastu R. pr. pobierania cła i zobowiązuje burmistrza i radę do utrzymywania w dobrym stanie mostów na rz. Wełnie (M Rogoźno I 9); cło wybierane w stwie rogoz → Rogoźno – starostwo, p. 2.

3. Własn. król., w XIV w. przejściowo Czarnkowskich (→ Rogoźno – starostwo).

1368-1600 tenutariusze w R. → Rogoźno – starostwo.

Mieszczanie z R: 1394 Lang [Łęg?] i Malcz mieszczanie z R. w sporze z Przybysławem z Przesieki [pow. gnieźn.] (Lek. 1 nr 1753); 1402 Katarzyna, Małgorzata i Hanka cc. zm. Langa albo Łęga (Lango) z R., pasierbice Wawrz. Wasilo mieszczanina pozn. → Rogoźno – starostwo, p. 3; 1408 Hincza [mieszcz. z R.?] → p. 5A; 1409 Małgorzata z R. w sporze z Jakuszem Jaźwińskim o posag, → Jaźwiny (WR 1 nr 664); 1410 Hampel z R. ma zapisane 20 grz. na mielcuchu w Poznaniu (SBP s. 70, nr 135); 1424 Mirocha dziewczyna z R. (AC 2 nr 979); 1428 Mik. Pyskorz mieszcz. z R. kupuje od Mirosława z Bytynia kan. katedry pozn. 3 stogi (acervi) zboża w Niedarzynie za 7 grz. (ACC 11, 11v); 1428 Mikołaj młynarz-rudnik z R. [z → Rudy k. Rogoźna?] kupuje od Mirosława z Bytynia kan. katedry pozn. i pleb. w Opalenicy 1 stóg (acervus) zboża w Trojanowie za 3 grz. i 1 wiard. (ACC 11, 12v); 1428 Mikołaj tkacz z R. jest winien Maciejowi z Obornik kapłanowi gracjalnemu w kat. pozn. [łącznie] 2 grz. i 4 gr (ACC 11, 169); 1428 Andrzej szewc z R.; tenże przed 3 l. obiecał małżeństwo Dorocie Wybraniec (ACC 11 k. 63v, 105); 1429 Jakub Runo mieszcz. z R. ma być zasadźcą wsi → Owczegłowy (Wp. 9 nr 1212); 1430 Mik. Dnik, Wojc. Staroń, Marcin Somnowski, Wincenty i Forman, właściciele domów w R., po prawej stronie Rynku idąc do kościoła, → p. 4A; 1431 Andrzej i Paweł z R., bracia Mikołaja wikariusza w Goślinie Długiej (ACC 14, 80); 1438 Andrzej syn Szczepana z R. (AR 1 nr 117); 1438 Wojciech młynarz w R. (ACC 22, 87); 1441 Wojc. Okrągły mieszcz. z R., sołtys w Międzylesiu (Wp. 10 nr 1557); 1443 Stanisław z R. [mieszcz. z R.?, z Poznania?] (Wp 5 nr 714); 1444 Wojc. Drząg [mieszcz.?] z R. (ACC 27, 15); 1449 rajcy w R. → p. 4B;

1449-60 rodzina Pawła Fenarusz (albo Fanerusz): 1449 uczc. Jadwiga c. Pyszka! [= Pawła] z R.; Maciej łaziebnik z Poznania, jej stryj, zapisuje jej czynsz roczny 4 grz. na swej łaźni w Poznaniu (ACC 33, 49v); 1451 Elżbieta Faneruska z c. Jadwigą dają kościołowi w R. na cele budowlane (pro fabrica ecclesie) czynsz 1 grz.; jest to część z 4 grz., które otrzymują z nowej łaźni w Poznaniu na ul. Koziej (ACC 33, 49v); 1451 Anna kobieta z R. w sporze z Maciejem łaziebnikiem z Poznania żąda skasowania wspomn. wyżej darowizny czynszu na rzecz kościoła par. w R. (ACC 33 k. 69v, 72v); 1451 Mikołaj wikariusz w R. [w imieniu pleb. Sędziwoja z Soboty?] pozywa Elżbietę i jej c. Jadwigę o 12 grz. w półgr, które zapisał kościołowi par. w R. w testamencie Paweł zm. mąż Elżbiety, pochowany w kościele par. w R.; Paweł zostawił żonie i córce srebrny pas na zabezpieczenie tej sumy i Elżbieta zobowiązuje się ją zapłacić (ACC 33, 72v); 1451 wspomn. Maciej łaziebnik z nowej łaźni w Poznaniu, na mocy testamentu zm. Pawła, za zgodą wdowy Elżbiety oraz w obecności c. Jadwigi, zapisuje kościołowi w R. czynsz 1 grz. z pr. wykupu za 12 grz. (ACC 33, 73); 1460 Sędziwój z Soboty pleb. w R. ogłasza testament zm. Pawła Fenarusza mieszcz. w R. → p. 5A: Altarie; 1452 Mac. Rybar i Marcin Srothk rajcy z R. zobowiązują się zapłacić Sędziwojowi [Sobockiemu] pleb. w R. za Elżbietę zw. Faroska [= Faneruska] 12 grz. (ACC 33, 125); 1460 wykonanie testamentu zm. Pawła Fenarusza: Bartłomiej prep. [kościoła Ś. Ducha] k. Rogoźna otrzymuje 1 grz. czynszu zakupionego za 12 grz. u Macieja dz. w Boguniewie dla altarii ufundowanej przez Małg. Kormanową; Bartłomiej i jego następcy mają raz w tygodniu odprawiać mszę za Pawła Fenarusza i jego rodziców (ACC 40, 72v); 1486 wzm. o czynszu 4 zł węg. od sumy głównej 54 zł węg. kupionym niegdyś przez Wojciecha plebana ze wsi Potulice [?] i mieszczkę z R. zw. Faneruszka → p. 5A: Altarie.

1452 Michał Peter i Janusz krawiec, rajcy w R., zapisują czynsz roczny 1 grz. z pr. wykupu za 12 grz. Andrzejowi Żelazko kapłanowi z Czarnkowa¹→ p. 5A: 1447-52 Andrzej Żelazko [dzierżawcy dochodów kościoła par. w R.] (ACC 33, 238v).

1453 zm. Mik. Okrągły; wd. po nim Elżbieta; Piotr [Okrągły?] brat Mikołaja → p. 5C; 1454 [tenże?] Piotr Okrągły rudnik z R. [może rudnik z Rudy nal. do R.?] w sporze z Anną panną z R. (ACC 53 k. 3, 4v, 9); 1455 zm. Małg. Rilowa z R.; Jan Słony i Świętosław Dobrymaćko [mieszczanie z R.] posiadacze ogrodów pod miastem (ACC 36, 30av); 1461 Małgorzata z R. w sporze ze swym mężem Sędziwojem (ACC 41 k. 94, 95); 1461 Małg. Kormanowa wd. → p. 5A: altarie; 1461-62 Andrzej mielcarz (braseator) z R. w sporach z Bartłomiejem pleb. w Ryczywole [poprzednio altarystą w R. → p. 5A: Altarie] (ACC 41 k. 32, 39v, 43, 52, 95v, 98; ACC 42, 4v); 1462 Jan Kruk, Mik. Mikułka, Jan Młodarz, Andrzej tragarz płacą czynsz dla altarii w R. → p. 5A: Altarie; 1462 Jan Boguszewicz, Mac. Ribar i Stanisław malarz (pictor), mieszczanie z R., właściciele domów przy ulicy prowadzącej do kościoła, → p. 5A: altarie (ACC 42, 23v); 1463 Dorota niegdyś młynarka w R. w sporze z Przecławem dz. w Potulicach (ACC 43, 27); 1463 Szczepan (Stephanus) i Jan bracia z R. mają zapłacić 2 kopy gr Mik. Nieciowi mieszcz. w R.; z tej sumy 2 grz. są przeznaczone na posag dla Doroty c. Mik. Niecia (ACC 43, 42); 1464 Dorota kobieta z R. w sporze z Jakubem Bethke cieślą (carpentarius) z Poznania (ACC 43, 141); 1491 Piotr Darnowski z R. ma ż. Elżbietę, która sprzedaje cz. Skrzetusza odziedziczoną po matce (PG 10, 146); 1496 Wojc. Płacheta kupiec z R.; wzm o zm. Jakubie synu zm. Mikołaja zw. Pysdek → p. 5A; 1507 zm. Stanisław rzeźnik z R. był winien 6 1/2 grz. kościołowi NMP we Lwówku; witryk tego kościoła upomina się o tę sumę, ale do majątku po zmarłym zgłasza swe pr. [bliższości] Michał kmieć z Gościejewa, żonaty z siostrą zmarłego, Katarzyną (ACC 84, 89v); 1515 Michał Wiączek [mieszcz. z R.?] nabywca Rudnego Młyna (Pot. 304, 124v); 1542 testament Jana Koski mieszcz. w R.: Koska poleca, aby go pochowano w kościele par. Ś. Wita; pieniądze przeznacza na cele budowlane kościoła (pro fabrica ecclesie), a 8 grz. dla biednych; Wojc. Mucha ławnik ma otrzymać jego mielcuch, ponieważ był jego dobroczyńcą (M Rogoźno I 8).

Świadczenia z R.: 1458 m. R. ma dostarczyć 15 pieszych na wyprawę do Malborka (CMP nr 129; „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 28, 1980, s. 396); 1462-65 kolejne raty (od drugiej do trzynastej) podatku cyza z m. R. wynoszą: 3 grz. bez 1 gr, 5 grz. i 3 gr, 2 kopy [gr], 9 wiard. i 5 gr, 2 grz. i 2 gr, 7 wiard. i 1 gr, 7 wiard., 1 kopa [gr], 1 kopa gr, 1 grz. 6 gr, 1/2 grz. [razem 22 grz i 34 gr w 12 ratach] (Cyza 545-549); 1507 m. R. płaci 25 grz. szosu (ASK I 5, 1); [1507] Żydzi z R. płacą 3 zł podatku [koronacyjnego²O podatku tym → Międzyrzecz, przyp. 19] (AGAD, Rachunki królewskie 31, 131v); 1517 król Zygmunt, z powodu pożaru miasta, zwalnia mieszczan z R. z podatków, z wyjątkiem czopowego, na 8 lat i z obowiązku dostarczania podwód na 3 lata (MS 4 nr 11207); 1521, 1524 m. R. zobowiązane do dostarczania wozów wojennych [brak liczby] (RejWozów 477); 1530 król Zygmunt zwalnia m. R. od wszelkich podatków na 5 lat, a od szosu na 1 kwartał (M Rogoźno I 5).

1565 szos z R. wynosi 20 grz. czyli 32 fl. rocznie, a wg inwentarza z 1530 miało być 28 grz.; 18 śl. i 1 kwarta ról miejskich oraz 1/4 śl. w posiadaniu szpitala [Ś. Ducha] wolna od podatku, 7 ogrodów, a w ósmym [ogrodzie] postawiono stodołę; w mieście jest 12 piwowarów, 16 szewców, 16 rzeźników, 7 szynkarek, 8 zdunów, 9 kołodziejów, 6 rybaków; stwo czerpie dochody z daniny po 12 ćw. owsa z łanu, z opłat leśnego i gajowego, które płacą mieszczanie, a zwłaszcza piwowarzy, za to, że wożą dla siebie drewno na opał z lasu, z czynszów od rzemieślników, z łaźni, która wymaga odbudowy, od zbierania orzechów w lesie, z targowego i jarmarcznego, z podatku od handlu solą oraz z ceł wybieranych w R., w Gościejewie, w Tłukawach, w Owczegłowskim Młynie i w m. Skoki [pow. gnieźn.]; jarmarki odbywają się na ś. Wita [15 VI] i na ś. Marcina [11 XI] (z tych 2 jarmarków 1/2 targowego pobiera kaszt. rogoz.), na Niedzielę Krzyżową [niedziela przed Dniami Krzyżowymi i przed Wniebowstąpieniem] oraz na Ś. Idziego [1 IX] (z tego ostatniego jarmarku targowe przypada miastu R.); rybacy łowią w jazach sakami, sieciami i więcierzami oraz włokiem na rz. Wełnie, na jez. Rogoźno i w stawie w Owczegłowach, dają czynsz oraz ryby w dni postne do dworu [tenutariusza]; w razie pospolitego ruszenia miasto ma dać 1 wóz skarbny z żywnością i 2 pieszych (LWK 1, 245-248).

4A. Przywileje miejskie: 1251 ks. Przemysł [I] zezwala sołtysowi Hermanowi lokować m. Kostrzyn na takim pr. niem., jakiego używają przybysze (hospites) w R. (Wp. 1 nr 296; MS 4 supl. nr 18 – tu pod r. 1253).

1280 ks. Przemysł [II] nadaje Janowi i Piotrowi Dedz miasto R. w celu dokonania jego lokacji na pr. niem. wg [wzoru] pr. pozn.; zasadźcy otrzymują szósty łan wolny, 1/3 wszelkich dochodów sądowych, pr. do 6 jatek mięsnych, 6 jatek piekarniczych i 6 jatek szewskich; zasadźcy mają pr. zbudować łaźnię; w okolicy miasta w dół rz. Wełny będą mogli korzystać z huty żelaza (ab opere ferri) należącej do księcia, mają też pr. wybudować młyny obok tej huty oraz w miejscu zw. Cieśle³Wieś Cieśle należała do wójtostwa rogoz.; nie wiadomo, czy młyn położony koło tej wsi należał w XV w. i wcześ-niej do wójta rogoz., czy do stwa. W XVI w. młyn w Cieślach był własn. król., czyli wchodził w skład stwa rogoz; książę daje miastu miejsce zw. Międzylesie oraz 2 ł. na pastwiska; po 14 l. wolnizny mieszkańcy będą dawać po 12 ćw. owsa czynszu i 2 sk. srebra jako dzies. plebanowi w R. (Wp. 1 nr 615).

1427 król Władysław Jag. na prośbę mieszczan z R., którzy twierdzą, że ich przywileje spłonęły, nadaje miastu R. pr. miejskie, przenosi miasto z pr. pol. na pr. magd. i nadaje mu imm. sąd.; król zezwala lokować wieś → Międzylesie na równinie nal. od dawna do miasta, między jez. miejskim [→ Rogozińskie Jezioro] a granicami wsi Gorzuchowo, Studzieniec i Boguniewo; osadnicy z Międzylesia po 8 l. wolnizny będą dawać czynsz po 8 ćw. owsa z łanu oraz dzies. wg zwyczaju stosowanego w R.; w razie pożaru zamku w R. muszą zwieźć drewno na nową budowę; wolno im łowić ryby sieciami i wędkami (hamis, vatis [tak w or., może zamiast retis?], wlgariter zabrodnyamy et klomyamy) w rz. Wełnie między młynami król., z wyłączeniem sadzawek (piscine) młyńskich, oraz w jeziorze [Rogozińskie Jez.] tylko stojąc na moście (et in lacu eciam stando solummodo supra ponte); król nadaje miastu R. łąkę między rz. → Grzebieniatką a [wsią] Garbatka, od drogi obornickiej aż do lasu, idąc od Rogoźna do Obornik po lewej stronie; miasto posiada ratusz; do ratusza należy postrzygalnia sukna, przy niej człowiek „ratuski” [tzn. poddany władz miejskich, nal. do ratusza], który ma należeć do cechu [sukienników] i może postrzygać sukno i je sprzedawać; do ratusza należy też waga, podatek od soli (Scheffelgelth) i 16 jatek chlebowych (mense panum); dochody ratusza mają być obracane na rzecz miasta (Wp. 9 nr 1128).

1430 Wierzbięta Przesiecki tenut. rogoz. na zlecenie króla potwierdza, że cech szewców kupił za 1 kopę [gr] (sexagena certe monete) miejsce na budowę 16 kramów k. jatek rzeźniczych i [poszczególni szewcy] mają pr. nimi dowolnie dysponować; jatki te mają się znajdować po prawej stronie [ulicy] prowadzącej z Rynku do kościoła, między domami mieszczan: Mik. Dnika, Wojc. Staronia, Marcina Somnowskiego, Wincentego i Formana; w czwartki, dni targowe, nikt z sąsiadów i z przybyszów z zewnątrz (advena) nie ma szkodzić [przeszkadzać] szewcom przy zakupie skór wielkich i małych; [tenut. określa szczegółowo, lecz w sposób niezbyt jasny, pr. innych osób (m. in. kuśnierzy i białoskórników) do kupowania skór, kory dębowej i popiołu]; każdy posiadacz jatki ma płacić z niej 6 gr czynszu; członkowie cechu szewców mają pr. drzeć korę z dębów, brzóz i z osik w lasach nal. do [stwa] rogoz.; tenutariusz potwierdza dawne uchwały (laudes dicte chwały) cechu (Wp. 9 nr 1222).

1523 król Zygmunt St. z powodu zniszczenia wszystkich przywilejów m. R. w pożarze, odnawia przyw. na 3 jarmarki, które mają się odbywać w poniedziałek Dni Krzyżowych (feria secunda Rogationum, tzn. w poniedziałek po piątej niedzieli po Wielkanocy), w dniu ś. Wita [patrona parafii; 15 VI] oraz w dniu ś. Marcina [11 XI]; targi cotygodniowe odbywać się mają w czwartki, a handlować na nich można [również] końmi i bydłem (M Rogoźno I 4); 1530 tenże król transumuje stary i zniszczony przyw. króla Władysława Jag. dla m. R. z 1427 → wyżej (M Rogoźno I 6); 1530 tenże król → p. 3: Świadczenia.

1535 król Zygmunt [St.], za wstawiennictwem królowej Bony, przenosi targ tygodniowy w R. na soboty; dotąd był on organizowany w niedziele, co było nadużyciem (abusum; M Rogoźno I 7).

1556 król Zygmunt August ustanawia czwarty jarmark w R. na dzień ś. Idziego [1 IX] oraz postanawia, że miasto może pobierać opłaty za przejazd przez mosty (vectigal) w R. po 1 ternarze za przejazd pojedynczego wozu; władze miasta mają dbać o utrzymanie mostów na rz. Wełnie w dobrym stanie (M Rogoźno 9 – or. zniszczony, 10 – tłumaczenie niem. z XIX w.).

1565 jarmarki w R. → p. 3: Świadczenia.

1600 król Zygmunt III zatwierdza regulamin wyborów burmistrza w R.; w poniedziałek po jednej z niedziel Wielkiego Postu władze miejskie i starsi cechów wskazują 4 kandydatów, a starosta [tenutariusz] wybiera spośród nich burmistrza na następny rok (M Rogoźno I 16 – or. bardzo zniszczony, I 17 – tłumaczenie niem. z XIX w.).

4B. Władze miejskie i ich działalność.

1432 władze miejskie przywieszają pieczęć → p. 6.

1441 Mac. Rybak burmistrz, Andrych, Piotr Budych i Mik. Bębenek rajcy oraz starsi cechów [brak nazwisk] lokują na gruncie nal. do miasta wieś → Międzylesie; sołectwo w tej wsi sprzedają za 20 grz.Wojc. Okrągłemu mieszcz. z R.; osadnicy po 14 l. wolnizny będą płacić po 14 sk. do ratusza w R., po 2 kury, 30 jaj i 8 ćw. owsa tenutariuszowi rogoz., a dzies. plebanowi w R. [zezwolenie na tę lokację m. R. otrzymało od króla Władysława w 1427 → p. 4A]; wzm. o Pawle Runo (Ruyno) pisarzu [zapewne miejskim] (Wp. 10 nr 1557).

1447 Mik. Bębenek burmistrz w R. w sporze z Wawrzyńcem klerykiem z R. (ACC 29, 199v); 1447 tenże → p. 4C.

1449 burmistrz oraz Wawrzyniec kuśnierz, Marcin Potulicki i Mik. Bębenek rajcy z R. toczą spór z Andrzejem wójtem z R.; spór rozstrzygają Wierzbięta z Grzybowa [były tenut. rogoz.], Piotr Chrząblicki burgr. rogoz. i Przybysław sołtys w Gościejewie, jako sędziowie polubowni wyznaczeni przez Jana [Kretkowskiego] tenut. rogoz.; wyrok: wójt nie ma niepokoić mieszkańców wsi Międzylesie, a grunty otrzyma przy granicy z Marlewem (M Rogoźno I 3).

1452 Wojc. Okrągły burmistrz oraz Mik. Bębenek rajca i jego syn Wojciech w sporze z Bartłomiejem dzierżawcą dochodów plebanii (ACC 33, 178v).

1452 rajcy w R.: Mac. Rybar i Marcin Srothk, Michał Peter i Janusz krawiec, → p. 3: Mieszczanie.

1458 Marcin burmistrz w R. → p. 5C.

1463 mistrz Jan z Witkowic⁴Przyjęty na studia 1443 (AS 1, 104), otrzymał tytuł bakałarza 1445, a mistrza 1450 (KProm. nr 45/10, 50/5) [prawdop. k. Szamotuł] kwituje odbiór sumy 140 zł węg. od całej gminy m. R.; miasto zalegało z tym długiem od 1458 (ACC 43, 3).

1463 Mik. Bębenek burmistrz, Marcin Niklos, Jan Kwela i Paweł Chorąży rajcy, oraz mistrzowie cechowi Mik. Nieć i Grzegorz Kozik tkacze, Jan Wybraniec i Wojc. Andrechowicz rzeźnicy, Stanisław, Jan Karasz, Michał Pietrowicz, Mik. Nuchlik krawcy, zapisują czynsz 3 grz. zakupiony za 36 grz. w półgr we wsi Podlesie dla wikariuszy kat. pozn. (ACC 43, 3).

1472 opatrzny Jan Mlosth (?) burmistrz, z rajcami, wójtem i ławnikami z R. płacą karę, bo nie stawili się w sądzie, gdy ich pozwał Paweł Komorek mieszcz. z Chodzieży (PZ 19, 140).

1476 (trans. 1531) komisarze król. rozpatrują spór między Andrzejem Kretkowskim wdą inowrocł. i tenut. rogoz. a władzami m. R.; miasto ma nadal posiadać wieś Międzylesie, niesłusznie zajętą przez tenutariusza; sądy gajone mogą być zwoływane tylko za zgodą tenut. i bez jego zgody nie wolno podejmować decyzji w sprawie miar; domy opuszczone przez zbiegłych mieszczan po upływie pewnego czasu (po trzech [kolejnych] sądach gajonych) mają przypaść tenutariuszowi; mieszczanie mają obowiązek kupować piwo i mąkę z browarów i młynów tenutariusza oraz drewno na budowę i opał z lasów stwa (nie wolno im brać drewna z lasu bez zezwolenia tenut.); mieszczanie mają obowiązek utrzymywać groblę biegnącą od mostu w kierunku kościoła Ś. Marcina; jeżeli mieszczanie zabiją poddanego ze wsi stwa, tenutariuszowi należy się główszczyzna; wójt ma działać według obowiązującego prawa, a mieszczanie nie mają mu przeszkadzać; folwarki pod miastem nal. do mieszczan mają pozostać w ich posiadaniu, a jeżeli tenut. uważałby jakieś zmiany za konieczne, ma przedłożyć to królowi; mieszczanie, którzy grozili tenutariuszowi lub jego burgrabiemu, mają być ukarani, a król ma rozsądzić, jak ukarać mieszczan, którzy byli nieposłuszni tenutariuszowi (M Rogoźno I 36; MS 4 supl. nr 1064 reg.).

1498 Grzegorz Badlko burmistrz i Mik. Plichta rajca, w imieniu pozostałych rajców m. R., żądają ukarania kleryka Stanisława ze Skoków, który wystąpił z pozwem przeciw władzom miasta (ACC 75, 120).

1507 Stanisław burmistrz w R. pozwany przez Bartłomieja witryka kościoła par. we Lwówku o 6 1/2 grz. długu, który należy się kościołowi we Lwówku po śmierci Stanisława rzeźnika z R.; burmistrz nie chce wypłacić tej sumy, ponieważ pieniądze zmarłego przeznaczone są dla 3 kościołów w R. (→ p. 5A), a ponadto pr. bliższości po zm. Stanisławie ma Michał kmieć z Gościejewa, mąż Katarzyny siostry zm. Stanisława (ACC 84, 89v).

1542 Mac. Kuraś (Korasz) burmistrz w R.⁵Zapewne ten sam, tym razem jako Mac. Kurasz był w 1525 podwójcim w R. → p. 4C (M Rogoźno I 8).

4C. Wójtostwo.

1340 śwd. Hyngussius wójt w R. (Wp. 2 nr 1201).

1424 Dobrogost wójt z R. w sporze z braćmi Janem Prusieckim [ze wsi Pruśce w pow. gnieźn.] i Wierzbiętą ze Smogulca [pow. kcyn.]; do czasu rozstrzygnięcia sporu kmiecie ze wsi Cieśle i z Jakubowa mają, jak dotychczas, uprawiać płone [jałowe] role [wójtostwa w R.?], a w przyszłości zezwolenie to będzie zapewne cofnięte (PZ 7, 196); 1425 [?] tenże otrzymuje od króla Władysława Jag. potwierdzenie przyw. z 1280 (Wp. 8 nr 1033, tamże uwagi na temat daty tego dok.).

1427 wójt z R. [brak imienia] toczy spór z Wierzbiętą ze Smogulca (PZ 9, 140).

1436-37 Sędziwój syn Dobrogosta, wójt w R.: 1436 tenże daje bratu przyrodniemu Pawłowi 1/2 wójtostwa (PG 1, 194); 1437 tenże sprzedaje Andrzejowi z Rogalina wójtostwo w R. i wieś Cieśle za 400 grz., a jego matka Katarzyna kasuje oprawę posagu i wiana na wójtostwie w R.⁶W l. 1447-48 mieszkała ona w Pyzdrach (MH 16, 1937, 24) (PG 1, 134).

1437-49 Andrzej z Rogalina wójt w R.: 1437 tenże → wyżej; 1447 tenże pożyczył niegdyś 4 grz. Mik. Bębenkowi burmistrzowi w R., a obecnie daje te 4 grz. swemu synowi [imienia brak] duchownemu (clericus ordinatus) [który może skuteczniej starać się o ich zwrot przed sądem kościelnym] (ACC 29, 195); 1448 tegoż c. Anna; Piotr Szysna niegdyś Paksiński, mieszcz. z Margonina zapisuje jej po 30 grz. posagu i wiana na 60 grz., jakie ma u Bogusława dz. w Margoninie (PG 37, 21); 1449 tenże nadal nazywany wójtem w R. → p. 4B.

1458-64 Piotr Szysna [Żyzno?, z Margonina?] wójt w R. [zięć wójta Andrzeja: → wyżej]: 1458 tenże szl. Piotr prowadzi spór z Mikołajem, niegdyś wikariuszem w Słomowie, któremu miał zapłacić 6 grz. za kupiony od Mikołaja młyn w → Cieślach (ACC 37, 55); 1462 tenże wyznacza Piotra Ciesielskiego na swego pełnomocnika w sądzie (ACC 42, 50v); 1464 tenże Piotr Żyzno wójt dziedz. w R. przedstawia w konsystorzu przyw. na swe wójtostwo i prosi, aby go transumować i nadać mu formę publiczną (ACC 43, 135).

1478 Grzegorz Krzyszkowski odstępuje bratu Mik. Krzyszkowskiemu pr. do 1/2 wójtostwa w R., które wraz z bratem posiadali w zastawie od Andrzeja Kretkowskiego wdy inowrocł. i tenut. rogoz. [zm. 1472] za 170 grz. (PG 9, 101).

1525 Mac. Kuraś (Kurasz) podwójci (viceadvocatus) w R.⁷Zapewne tenże 1452 był burmistrzem w R., → przyp. 5 → p. 5.

1542 Mac. Plichta wójt, Wojc. Mucha i Mac. Dolegała ławnicy w R. (M Rogoźno I 8).

1565 wójtostwo w R. należy do zamku [do stwa]; zamieniono je na folw. dworski pod miastem; w mieście jest landwójt (lętwojt; LWK 1, 248).

5A. Kościół parafialny Ś. Wita.

1256 ks. Bolesław [Pob.] zatwierdza zamianę dokonaną przez jego brata Przemysła I z domem joan. pozn., na mocy której joan. oddali kościół w R. z przypisanymi mu wsiami⁸Wzm. ta dot. prawdop. wsi Laskowo i Żołędzin, stanowiących uposażenie parafii. Mniej prawdop. byłaby interpretacja, że dot. to zasięgu parafii R. lub starostwa i dziesięcinami, a otrzymali w zamian kościół w Obrzycku i wieś Siedlec [k. Kostrzyna w pow. pyzdr.] (Wp. 1 nr 344; por. SŹ 3, 59).

1326 śwd. Pakosław pleb. w R. (Wp. 1 nr 1068).

1340 Mikołaj, syn Marcina mieszczanina gnieźn. zwanego Tagisicz⁹Tak brzmi jego imię w kopii z 1585 (ACC 126, 279; w Wp. 2 nr 1201 czytamy: filius Tagcsi), pleban w R., lokuje na pr. niem. wieś → Laskowo nal. do kościoła w R. (Wp. 2 nr 1201).

[Ok. 1370-81] R. i Drezdenko zostały obłożone interdyktem przez abpa gnieźn. z powodu rozbojów dokonanych przez braci [von Osten] → Rogoźno – starostwo (MPH 2, 690 – Kronika Jana z Czarnkowa).

1372 śwd. Słupek pleb. w R. (Wp. 3 nr 1673).

1401 pap. Bonifacy IX poleca nadać Zbylutowi z Gołańczy kanonikowi kruszw. (jego dochód wynosi 12 grz. czystego srebra) kościół par. w R. w diec. pozn. (dochód plebanii wynosi 18 grz. czystego srebra); [w R.] nie ma już przeszkody [w obsadzeniu parafii z powodu wspomn. wyżej interdyktu?]; Zbylut nie ma święceń kapłańskich (BulPol. 3 nr 795).

1403 Wojc. [Jastrzębiec] bp pozn. nadaje kanonikom i wikariuszom kat. pozn. 40 grz. rocznie dziesięcin z różnych wsi k. Czarnkowa i Ujścia, m. in. z wsi Tłukawy w par. R. (Wp. 5 nr 39); 1406 pap. Grzegorz XII potwierdza wspomn. darowizny bpa Wojciecha z 1403 (Wp. 5 nr 106); 1408 Hincza z R. [osoba skądinąd niezn.] zapisuje kościołowi Ś. Wita [por. niżej pod r. 1638] oraz kościołowi Ś. Marcina w R. 1 grz. czynszu oraz 1 korzec mąki i 1 ćw. słodu rocznie (ŁOp. 1, 399, por. s. 401, bez podania źródła).

1404-06 Przecław z → Nietąszkowa [k. Ujścia; syn Jarosława] pleb. w R., notariusz publiczny, altarysta kat. pozn.¹⁰Tenże Przecław znany jest równocześnie w l. 1400-20 jako pisarz starosty gen. wlkp. (GUrz. nr A 246; UDR I/1, 144) (KP nr 1824, 1803, 2319, 2682; ZSW nr 1119, 1312, 1398, 1439; WR 1 nr 607; PZ 6, 20v; Wp. 5 nr 338; Wp. 6 nr 531 i przyp. 10, 599, 636, 659; MHP s. 304, 308, 312; GUrz. nr A 246; UDR I/1 s. 144; Now. 2, 381): 1408 tenże pozywa Szczepana i Bartłomieja dziedziców Ninina o zaległe dzies. z Ninina i szacuje szkodę na 10 grz.; dziedzice zeznają, że od 100 lat dają dzies. do R.; oficjał poleca, aby nie zbierali zboża z pola, dopóki nie zawezwą plebana lub jego rządcy (factor; AC 2 nr 948); 1409 tenże występuje w składzie sądu polubownego w R. (Wp. 7 nr 636); 1418 tenże jest asesorem sąd. w Poznaniu (KoścZ 4, 332).

1425 szl. Mikołaj Gądecki z Gądcza w diec. włocł. [k. Bydgoszczy] kleryk diec. włocł., pleb. w R. w diec. pozn., a także kan. i altarysta w kościele Ś. Jakuba w Inowrocławiu (jego beneficja oszacowane na 40 grz. srebra) otrzymuje na lat 10 zezwolenie na łączenie wspomn. parafii z innym oficjum w jakiejś koleg. (BulPol. 4 nr 1632, 1898).

1428-39 Piotr: 1428 tenże, syn Jakuba [prawdop. Jakusza Jaki] z Wilczyna [w pow. gnieźn.], akolita i pleb. w R., otrzymuje papieską zgodę na przyjęcie w Kurii Rzymskiej wszystkich wyższych święceń kapłańskich (BulPol. 4 nr 2128); 1428 tenże pleb. w Ręcznie [w woj. sier.] oraz w R. i Jan Lyse [osoba skądinąd niezn.] zamieniają się beneficjami: Piotr rezygnuje na ręce papieża z kanonikatu w kościele Ś. Piotra w Kruszwicy, a Jan rezygnuje z altarii Ś. Marii Magdaleny w kościele w Eger [na Węgrzech]; papież potwierdza zamianę (BulPol. 4 nr 2133); 1428 tenże poborca świętopietrza w diec. pozn. i pleb. w R. (AC 2 nr 244; Now. 2, 381); 1429 tenże kan. kruszw. i pleb. w R. wygrywa proces z Mikołajem pleb. w Parkowie: Mikołaj nie ma pr. grzebać w swym kościele parafian z R. i pobierać z tego powodu opłat (ACC 12, 106); 1430 tenże w sporze z Maciejem pleb. w Ryczywole o meszne z Tłukaw dowodzi, że on i jego poprzednicy od dawna to meszne pobierali¹¹Now. 2, 381-382, powołując się na cytowane wyżej przekazy z lat 1429, 1430, 1456, pisze, że w sporze o przynależność parafialną Tłukaw, Wiardunków (→ Jardanowice) i Ninina między par. R. a par. Ryczywół, w 1430 wydano wyrok na korzyść par. Ryczywół, a ostatecznie spór wygrała par. R. Przekazy te potwierdzają, że plebani z R. prowadzili procesy z plebanami z Parkowa i Ryczywołu, jednakże ich ostateczny wynik nie jest znany. Przynależność tych wsi do par. R. wynika tylko z rejestru poborowego z 1580 (ŹD 30) (ACC 13, 31v); 1439 tenże ustępuje z par. w R. → niżej.

1439-50 Szczepan (Stephanus) Chybski [z Chyb], kan. katedry pozn. i pleb. w R. (Now. 2, 381): 1439 tenże daje Piotrowi pleb. w R. swoje beneficja, tzn. kanonikat kruszw. oraz kościół par. w Tuszynie [woj. sier.], a w zamian otrzymuje kościół par. w R.; Szczepan pozostawia Piotrowi 2 stogi żyta stojące w [miejscu zw.] Wierzbie [w Tuszynie] oraz znajdujące się tam siano, a w zamian za to Piotr pozostawia Szczepanowi 12 ćw. (mensure) owsa we wsi kościelnej → Laskowo [nal. do pleb. w R.]; Piotr ma otrzymać swoje dochody z dziesięcin, wiardunków dzies., mesznego i in., które mu się dotąd należały z R., a Szczepan podobnie ma pr. do podobnych dochodów z Tuszyna (AE Ia, 3v); 1441 tenże śwd. (Wp. 10 nr 1557, 1563; DBL nr 187); 1444 tenże pozwany przez Bartłomieja [Kiełbasę z Tymieńca] pleb. z Objezierza o zwrot użyczonej mu księgi teologicznej wartości 1 kopy [gr] (ACC 27, 121v); 1445 (wzm. 1450) tenże zawiera 24 II kontrakt z Mikołajem z Soboty kustoszem i kan. pozn. w sprawie zamiany beneficjów [cd. sprawy → niżej: Mikołaj z Soboty]; 1445 tenże zostaje przyjęty do kapituły kat. pozn., ponieważ dokonał zamiany z Mikołajem z Soboty kustoszem pozn. i odstąpił mu kościół par. w R., a w zamian miał otrzymać jego kanonikat w kat. pozn. (CP 29, 66v); 1446 tenże, jako „prawdziwy” pleb. w R., potwierdza ugodę zawartą przez Mikołaja z Soboty kustosza kat. pozn. i komendarza kościoła par. w R. z Marcinem pleb. w Chodzieży; Mikołaj z Soboty kustosz kat. pozn. wydzierżawia dochody par. R. na 2 lata za 55 grz. rocznie; dzierżawca ma zapewnić kustoszowi stacje 2 razy w roku na Wielkanoc i na [święto patrona par.] ś. Wita [15 VI] dla 8 osób i 7 koni (ACC 29, 54-55); 1449 tenże Szczepan kan. pozn. i pleb. w R. wydzierżawia dochody par. R. Andrzejowi kapłanowi z Czarnkowa na 1 rok za 50 grz. i 20 grz. [razem 70 grz.]; pleban zatrzymuje sobie wsie Laskowo i Żołędzin, kmiecia Marcina oraz 5 zagr. w R., a także czynsz z siana (ACC 31, 84v-85); 1449 tenże odstępuje Janowi pleb. z Parkowa dzies. ze wsi Wełna za rok bieżący, a Jan zobowiązuje się do końca swego życia nie pobierać z tej wsi dzies. (ACC 31, 130); 1450 tenże → niżej: Mikołaj z Soboty.

1441 dzies. ze wsi Międzylesie należy do pleb. w R.; po 14 l. wolnizny ma ona wynosić po 1 ćw. żyta i 1 ćw. owsa oraz po 4 gr mesznego [z łanu]; sołtys sam nie będzie płacił dzies., ale ma ją zbierać od kmieci (Wp. 10 nr 1557).

1445-50 Mikołaj z Soboty kustosz kapituły kat. pozn.: 1445-46 tenże → wyżej: Szczepan z Chyb; 1446 tenże kustosz pozn. i komendarz kościoła par. w R. (ACC 29 k. 54, 55); 1447 tenże wydzierżawia dochody par. R. na 1 rok Andrzejowi kapłanowi z Czarnkowa (ACC 29, 152v); 1447 tenże kwituje odbiór 5 grz. od Andrzeja dzierżawcy dochodów par. w R. (ACC 29, 190v); 1447 tenże zobowiązuje się nie szkodzić Andrzejowi dzierżawcy w R. w dzierżawie dochodów tej plebanii (ACC 29, 255v); 1448 tegoż Andrzej [Bniński] bp pozn. uposaża m. in. w wiard. dziesięcinne ze wsi Owczegłowy i Garbatka [obie wsie w par.] R. (LBP 274); 1450 Andrzej [Bniński] bp pozn. uznaje, że kontrakt zawarty w Buku w lutym 1445 przez tegoż Mikołaja z Soboty ze Szczepanem Chybskim w sprawie zamiany beneficjów był zgodny z dekretami [tzn. z pr. kanonicznym], natomiast bp zawiesza swą decyzję w sprawie drugiego kontraktu, który został zawarty pod nieobecność biskupa przez te same osoby w terminie późniejszym (AE I 176); 1450 tenże oraz Szczepan Chybski pozwani przez Mik. [Heskena] z Kościana licencjata dekretów, wikariusza i oficjała pozn. przed sąd bpa pozn. z powodu kościoła [plebanii] w R. i prebendy [kanonickiej w kap.] pozn.¹²W 1445 Mikołaj z Soboty zamienił ze Szczepanem Chybskim swój kanonikat w katedrze pozn. (posiadany po Mik. Dobieszewskim) na plebanię w królewskim mieście R.; obydwaj zaprzysięgli, że o ile nie otrzymają konsensu królewskiego na tę zamianę, powrócą do poprzednich beneficjów. Mimo braku tego konsensu, Chybski został jednak kanonikiem pozn. (przyjęty do kapituły 4 XII 1445 – CP 29, 66v). W 1450 ówczesny oficjał pozn. Mik. Hesken z Kościana zaskarżył ten kontrakt do Stolicy Apostolskiej, zarzucając obydwu krzywoprzysięstwo i symonię oraz uszczuplenie papieskich i królewskich uprawnień prowizyjnych, ponieważ obaj, wbrew obietnicy, nie powrócili do swoich beneficjów, a Chybski, nadal trzymając R., zapłacił z tego tytułu Mik. Sobockiemu ok. 300 grz.; Hesken otrzymał wtedy papieską prowizję na kustodię po niegodnym tej prałatury Sobockim. Po procesie przed sądem bpa pozn. (prokuratorem Mik. Sobockiego w tej sprawie był jego brat Sędziwój – ACC 33, 217), Mik. Sobocki utrzymał kustodię, a Chybski – pozn. kanonikat, zaś plebania rogozińska przypadła ostatecznie bratu Mikołaja, kanonikowi pozn. Sędziwojowi Sobockiemu. W 1452 pap. Mikołaj V potwierdził Mik. Sobockiemu prawo posiadania kustodii (do której stale rościł pretensje Mik. Hesken z Kościana). Dnia 14 IV 1454 Mik. Sobocki otrzymał z prezenty biskupiej nowy kanonikat w kapitule pozn.; prawo kumulacji z kustodią nadał mu w 1445 pap. Kalikst III (PSB 39, 551-552); Mikołaj kustosz protestuje z powodu zniesławienia (infamia) i swoją krzywdę ocenia na 10000 zł węg.; bp [Andrzej Bniński] nie chce sam rozstrzygać tej sprawy, wymagającej wnikliwych badań (ardua negotia), i zleca ją Jakubowi z Wygonowa archid. pszczewskiemu, który ma ją rozsądzić w obecności 2 asesorów: Piotra z Pniew [kanonika kat. pozn.] i Jana Gruszki altarysty [w kat. pozn.] (AE I 176); 1452 tenże Mikołaj Sobocki kustosz pozn. mianuje [swego brata] Sędziwoja z Soboty kan. katedry pozn. na swego pełnomocnika w procesie z Mik. [Heskenem] z Kościana (ACC 33, 217).

1446 Piotr wikariusz w R. → niżej: Szkoła.

1447-52 Andrzej Żelazko kapłan z Czarnkowa dzierżawca dochodów kościoła par. w R. (występuje w 1447 jako kapłan, od 1449 jako kapłan z Czarnkowa, a od 1452 jako Andrzej Żelazko kapłan z Czarnkowa): 1447 tenże → wyżej: Mikołaj z Soboty; 1449 tenże → wyżej: Szczepan Chybski; 1452 tenże otrzymuje czynsz od mieszczan → p. 3: Mieszczanie; [w l. 1454-55 tenże dzierżawi dochody plebanii w → Radzimiu (w 1454 nazwany kapłanem z R.)].

1449 Mikołaj wikariusz z R. ma zapłacić 1/2 grz. zaraz i 1/2 grz. po narodzinach [jego] dziecka Katarzynie z Obornik, a ona sobie rezerwuje [opiekę nad] dzieckiem (ACC 31, 75).

1451-65 Sędziwój z Soboty kan. katedry pozn. i pleb. w R. [brat Mikołaja z Soboty kustosza pozn., → wyżej]: 1451 tenże → niżej: dzierżawy; 1452 tenże pozywa Wawrzyńca zw. Popek z Ninina o 2 razy po 5 grz. i 2 krowy, które Bartłomiej i jego żona [z Ninina?] przeznaczyli dla kościoła w R., a Wawrzyniec, brat Bartłomieja, przetrzymuje je u siebie (ACC 33, 220v); 1452 tenże w sporze ze wspomn. Wawrzyńcem o sposób wybierania dzies.; oficjał przypomina, że pleban ma być zawczasu powiadomiony, aby mógł wyznaczyć zboże na dzies., zanim zostanie ono zebrane [z pola] przez szlachtę (ACC 33, 226v); 1456 tenże pozywa Bogusława pleb. z Ryczywołu o zwrot mesznego i ofiar zabranych ludziom z Jardanowic i z Ninina (ACC 37, 54v); 1456 tenże w sporze z Janem pleb. w Parkowie, który wziął w b.r. dzies. z folw. w Wełnie, choć od wielu lat ta dzies. należała do pleb. z R.; Jan zobowiązuje się w przyszłości już jej nie wybierać, a pleb. w R. nie będzie wnosił pretensji do dzies. już zabranej [cd. sporu z 1449, → wyżej: Szczepan Chybski] (ACC 37, 90v); 1457 król Kazimierz Jag. na skutek skargi tegoż Sędziwoja wyznacza komisarzy do rozpatrzenia sporu między Andrzejem Kretkowskim tenut. rogoz. a plebanem w sprawie wsi Laskowo i Żołędzin; 1458 komisarze król. wydają wyrok: mieszkańcy wspomn. wsi oraz zagrodnicy zamieszkali koło R., a należący do kościoła par. w R., mają pr. brać drewno na opał i budowę z lasów król., tam gdzie biorą mieszczanie i inni ludzie z tenuty rogoz., natomiast drewno do wyrobu sprzętów domowych, kół i wyrobów przeznaczonych na sprzedaż mają kupić u burgrabiego; mieszkańcy wspomn. wsi mogą używać wszystkich ról i łąk, które dotąd wykarczowali, ale w przyszłości nowych gruntów nie wolno im karczować; wyznaczeni przez komisarzy 4 szlachcice mają dokonać sprawiedliwego rozdziału ról i łąk między wspomnianymi wsiami a wsiami król.; zarówno mieszkańcy wsi król., jak i plebańskich mają w czasie żniw pr. do wypasu bydła i koni w lasach król.; barcie nal. do plebana i jego poddanych, znajdujące się w lasach król., pozostaną ich własnością; król potwierdza wyrok komisarzy (ACC 126, 280-282); 1460 tenże kan. pozn. i pleb. w R. jest egzekutorem testamentu Pawła Fenarusza → p. 3: Mieszczanie (ACC 40, 72 v);

1451-63 dzierżawy dochodów kościoła par. w R.: 1451 tenże Sędziwój z Soboty pleb. w R. wydzierżawia dochody kościoła w R. na 1 rok Bartłomiejowi kapłanowi ze Swadzimia za 80 grz.; w tym czasie dzierżawca zapewni plebanowi i jego otoczeniu (familia) stacje na 16 dni; Sędziwój już otrzymał 6 grz., pozostałe ma otrzymać na Boże Narodzenie (ACC 33, 60v); 1461 tenże wydzierżawia dochody kościoła na 1 rok Janowi Bykowi kapłanowi z R. za 90 grz. (dzierżawca ma dać 2 raty po 40 grz., a odbiór pozostałych 10 grz. pleban pokwitował wcześniej); dzierżawca ma obowiązek ogrodzić (sepire alias ossendrabicz!) plebanię, a ogród otoczyć zaroślami jeżynowymi i cierniowymi (sepire rubeto et spinis; ACC 41, 61v); 1462 tenże pleb. wydzierżawia dochody kościoła par. w R. na 1 rok [temuż?] Janowi B[ykowi?] kapłanowi z R. za 110 grz. (ACC 42, 99v); 1462 wspomn. Jan Byk komendarz kościoła par. w R.; temuż Maciej dz. Gośliny Długiej jest winien 4 grz. za kupioną od niego dzies. ze wsi Studzieniec; transakcji dokonano w domu kan. Sędziwoja z Soboty w Poznaniu (ACC 42, 2v); 1463 tenże pleb. wydzierżawia Maciejowi kapłanowi z Ujścia dochody par. R. na 1 rok za 110 grz. w 3 ratach: 40 + 20 + 50 grz.; spłata tych sum może nastąpić w naturze, jeżeli dzierżawca dostarczy plebanowi żelaza płużne (ferramenta pro agricultura) dla folw. w Trojanowie [gdzie Sędziwój z Soboty był regensem z ramienia kap. kat. pozn.] (ACC 43, 74v);

1461 do tegoż Sędziwoja z Soboty pleb. w R. należy dzies. z folw. w Parkowie oraz dzies. kmieca z tej wsi; z łanu sołeckiego Andrzej Grudziński, który go sam uprawia, nic nie płaci jako dz. [tzn. uważa, że jako dz. jest zwolniony od płacenia z niego dzies.] (ACC 41, 23); 1464 tenże toczy spór z Janem Ostrowskim tenut. [podstarościm?, → Rogoźno – starostwo, przyp. 7] w R. w sprawie karczowania [nowych] ról we wsiach plebańskich Laskowo i Żołędzin (ACC 43, 165v); 1465 tenże Sędziwój z Soboty oraz Wojciech pleb. w Potulicach i altarysta w R. zeznają, że nie chcą odbudowywać spalonej łaźni w Poznaniu na ul. Koziej [na tej łaźni zapisany był czynsz dla altarii w kościele par. w R. → p. 3: Mieszczanie] (AR nr 1040); 1465 tenże odstępuje kościół par. w R. Piotrowi z Brzezin prep. przemyskiemu, a otrzymuje od niego prebendę kanonicką w koleg. Ś. Jerzego w Gnieźnie (A 174).

1452 interdykt [w R.; może w związku ze sporami o kościół par. w R.:] Stanisław kapłan z R. pozwany przez oficjała o to, że w święto Wniebowzięcia NMP około południa odprawiał sumę wobec świeckich, przy drzwiach zamkniętych, i nie przerwał jej mimo upomnienia wikariusza [z R.]; kapłan zeznaje, że zna artykuły [przepisy dot. nieodprawiania nabożeństw w czasie interdyktu], jednakże nie wiedział o jego nałożeniu (ACC 33, 180). 1452 Bartłomiej dzierżawca dochodów plebanii (conventor) [czy identyczny z Bartłomiejem prep. kościoła Ś. Ducha koło R. i altarystą w kościele par.?] → p. 4B. 1452 Wojciech kościelny (minister) z R. pozywa Stanisława z Budziszewa o pobicie; krzywdę ocenia na 10 grz. (ACC 33, 196).

1463 Jan pleb. w R. [recte komendarz?] pozywa Mikołaja wikariusza w Sobocie o zwrot papierowej księgi podróżnej (viaticum... papyreum)¹³Może chodziło tu o modlitewnik zabierany w podróż wartości 2 grz. (ACC 43, 16); 1463 tenże wygrywa proces z Dorotą kobietą z Uzarzewa (ACC 43, 24v).

1465-66 Jan niegdyś dzierżawca dochodów par. R. [zapewne identyczny z poprzednim]: 1465 tenże w sporze ze Szczepanem czapnikiem (pileator) z Piasków (Arena) k. Poznania (ACC 44, 135v); 1466 tenże ma zapłacić 4 grz. za owies Janowi Knyszyńskiemu (ACC 45, 77v).

1467 Maciej [Kamieński] pleb. w R. (ACC 46, 64); 1472 tenże wspomn. jako zm. → niżej.

1471 par. R. nie zapłaciła poradlnego ze wsi → Laskowo (PG 57, 129-129v).

1472 Andrzej [Bniński] bp pozn. rozsądza sprawę pr. patronatu kościoła par. w R. po śmierci Mac. Kamieńskiego pleb. w R.: Piotr z Pniew prep. włocł., kantor pozn. i kan. gnieźn. przedstawia dok. króla Kazimierza Jag., a Wojc. Kretkowski pleb. w Izbicy [na Kujawach] przedstawia dok. [swego brata?] Andrzeja Kretkowskiego kaszt. brzeskiego kuj. i tenut. rogoz.; jeżeli się strony nie pogodzą, wyrok ma zapaść na sejmie w Piotrkowie (AC 2 nr 1360; AE II 363); 1474 abp Jakub z Sienna [w II instancji?] rozsądza spór o pr. prezenty na plebanię w R.: przyznaje to pr. Andrzejowi Kretkowskiemu pod warunkiem, że ten będzie prezentował Piotra Pniewskiego¹⁴Wg PSB 26, 826-827, był on plebanem w Rogoźnie do swej śmierci w 1480, w źródłach nie znaleźliśmy jednak wzm. o tym, czy rzeczywiście pełnił tę funkcję [kandydata król.] (AAG ACap. B 15, k. 359v; Kor.Prał. 3, 237).

1486-1501 Piotr Żukowski pleb. w R.¹⁵Now. 1, 365, podaje, że Piotr Żukowski był plebanem w R. w l. 1494-1506 (Now. 1, 365; ACC 76, 36v): 1486 tenże → niżej: altarie; 1496 tenże śwd. (AC 1 nr 858); 1496 tenże pozywa Wojc. Płachetę kupca z R. o zapłacenie 2 grz. dla kościoła [par.] Ś. Wita, 1 grz. dla szpitala [Ś. Ducha?] w R. oraz 3 grz. za egzekwie i trycezymy [msze za zmarłych]; wg zapisu w księdze miejskiej w R. (liber civitatis R.) legat taki pozostawił Wojc. Płachecie zm. Jakub syn zm. Mikołaja zw. Pysdek (ACC 73, 64); 1498 tenże pleb. w R. i altarysta w Środzie (ACC 75 k. 32v, 111v); 1498 temuż Małg. Prusiecka spłaca dług 36 zł węg. (ACC 75, 58); 1498 tenże wyznacza swego pełnomocnika sąd. w sporze z wikariuszami kat. pozn. (ACC 75, 111v); 1499 tenże zobowiązuje się spłacić Grzegorzowi wikariuszowi w Wągrowcu 3 grz. z długu, który wynosi 8 grz. (ACC 76, 36v); 1499 tenże altarysta w kat. pozn. (ACC 76 k. 38v, 91v, 103); 1501 tenże płaci karę, bo nie był obecny na synodzie [diecezjalnym] (ACC 77, 2v); 1514 tenże wspomn. jako zm. → niżej: Jakub pleb.

1507 w R. 3 kościoły: Ś. Wita, Ś. Marcina i Ś. Ducha (ACC 84, 89v).

1510 par. R.; w niej 2 altarie i prepozytura [Ś. Ducha? – formularze nie wypełnione] (LBP 78); pleb. z R. otrzymuje wiardunki dzies. ze Słomowa po 6 gr z łanu, z Nienawiszczy po 10 gr [z łanu], z Boguniewa po 6 gr z łanu oraz połowę wiardunków dzies. z Dąbrówki Ludomskiej tzn. po 3 gr [z łanu], a także wiardunki dzies. z 1/2 Rożnowa (LBP s. 92, 95-96).

1512 Jakub od 3 lat jest komendarzem w R. → p. 5B.

1514 Jakub pleb. w R. [prawdop. Gwiazdowski → niżej; nie wiadomo, czy identyczny z Jakubem komendarzem w 1512?] w sporze z Mik. Kretkowskim wdą brzeskim kuj. i tenut. rogoz. o konia wartości 6 grz., zabranego witrykom kościelnym w 1506, o sumy 52 zł węg. i 6 zł węg. oraz o sprzęty i inwentarz żywy (m. in. 3 krowy oraz cielę, 6 świń i 4 prosiaki), zabrane z plebanii po śmierci Piotra Żukowskiego pleb. rogoz., a także o to, że tenut. podważał pr. zwierzchnie plebana (interdixit libertatem et obedienciam) nad poddanymi plebańskimi ze wsi Laskowo i Żołędzin oraz zagrodnikami osiadłymi pod m. R. i odmawiał dawania plebanowi należnych mu świadczeń (ACC 90, 118).

1518-20 [tenże?] Jakub Gwiazdowski pleb. w R.: 1518 tenże wydzierżawia dochody kościoła par. w R. Wojciechowi prep. [kościoła] Ś. Ducha [koło R.] na 1 rok za 60 grz.; dzierżawca ma dać stacje plebanowi na 2 tygodnie [w roku], a pleban zapłaci kontrybucję [od duchowieństwa], o ile taka będzie ogłoszona (ACC 93, 120v); 1519 król Zygmunt St. oznajmia, że mianował tegoż Jakuba Gwiazdowskiego jednym z kolektorów upoważnionych do zbierania pieniędzy w związku z kościelnym rokiem jubileuszowym (A. Radzimiński, J. Tandecki, Katalog dokumentów i listów królewskich z Archiwum Państwowego z Toruniu (1343-1798), Warszawa 1999, s. 109, nr 219); 1520 tenże król rozstrzyga spór między Janem [recte Jakubem?] Gwiazdowskim pleb. w R. a Mik. Kretkowskim tenut. rogoz.; spór dot. robocizn i powinności, pr. do wolnych pastwisk oraz pr. do drewna na opał i na budowę; król uwalnia poddanych z wsi kościelnych Laskowo i Żołędzin od wszelkich ciężarów na rzecz stwa rogoz. (Pot. 304, 101v; MS 4 nr 3211).

1523 komendarz w R. (ACC 98, 114v).

1525 Erazm z Kretkowa [syn zm. Mikołaja wdy brzeskiego kuj. i tenutariusza rogoz.], pleb. w R., wydzierżawia Janowi zw. Szopka z Poznania plebanowi w Lechninie dochody kościoła par. w R. wraz z wsiami Laskowo i Żołędzin na 3 l. za 80 zł węg. rocznie; kmiecie ze wspomn. wsi mają orać role dzierżawcy, a poza tym nikt nie ma pr. obciążać ich robociznami; dzierżawcy podlegać mają też zagrodnicy [plebańscy] w R. oraz słudzy kościelni; wszyscy oni mają pr. do drewna na opał i budulec z lasów [król.] (ACC 100, 63).

1542 Jan Szyszkowski pleb. w R. (M Rogoźno I 8).

1589 Piotr Gwiazdowski, kan. krak. i pozn., pleb. w R. → p. 5B.

1638 kościół par. ŚŚ. Wita i Modesta, murowany, kryty dachówkami (AV 9, 3).

Altarie w kościele par. w R.: 1460-62 Bartłomiej pleb. w Ryczywole jako altarysta w kościele par. Ś. Wita w R.: 1460 temuż prepozytowi w kościele Ś. Ducha koło R. i altaryście w R. na mocy testamentu zm. Pawła zw. Fenarusz mieszczanina w R. egzekutor testamentu zapisuje czynsz 1 grz., zakupiony za 12 grz. u Macieja dz. w Boguniewie; altarysta altarii ufundowanej przez Małg. Kormanową ma obowiązek odprawiania raz w tygodniu mszy za zm. Pawła i jego rodziców (ACC 40, 72v); 1461 tenże ma płacić co roku z dochodów swej altarii 1 1/2 grz. Małg. Kormanowej mieszczce z R. (dożywotnio); Małgorzata powołuje się na dok. Jakuba z Wygonowa oficjała pozn. [dwaj Jakubowie z Wygonowa piastowali to stanowisko kolejno w l. 1450-57], a obecny oficjał Mikołaj z Soboty tę decyzję potwierdza (ACC 41, 54v); 1461 tenże Bartłomiej ze Swadzimia pleb. w Ryczywole oraz prep. w kościele Ś. Ducha koło R. i altarysta w kościele par. w R. ma oddać w ramach zamiany swoją altarię w R. Janowi z Wilczyny, dotychczasowemu pleb. w Goślinie Długiej → p. 5C; 1462 tenże Bartłomiej w sporze ze wspomn. Małg. Kormanową o 6 grz. czynszu (ACC 41, 54v); 1462 tenże kwituje odbiór czynszów wykupionych przez wspomn. wyżej Małg. Kormanową dla altarii w R.: pieniądze wpłacili [w nawiasach podano sumy główne, od których płacono czynsz]: Jan Kruk ze swego domu 1/2 grz. (6 grz.), Mik. Mikułka z jatki rzeźniczej 14 sk. (9 grz.), Jan Młodarz z jatki rzeźniczej 14 sk. (9 grz.), Napieczek kmieć z Gościejewa z 2 jatek rzeźniczych [w R.?] 40 gr (18 grz.), Andrzej tragarz z ogrodu pod R. 1 wiard. od sumy 3 grz. (ACC 42, 22); 1462 tenże zamienia z Wojc. Orzeszkowskim swoją altarię w R. na wikariat tamże; Sędziwój z Soboty, jako pleb. w R., prezentuje ich obu na nowe beneficja; Wojciech otrzymuje altarię [o Bartłomieju brak wzmianki i nie występuje później z tytułem altarysty rogoz.] (ACC 42, 22).

1462 Jan Boguszewicz mieszcz. w R. zapisuje 1 grz. czynszu rocznego z pr. wykupu za 12 grz. Sędziwojowi z Soboty kan. pozn. i pleb. w R., kolatorowi [patronus? – słowo trudno czytelne] altarii Wniebowzięcia NMP oraz ŚŚ. Filipa i Jakuba w kościele par. Ś. Wita w R.; czynsz ten zabezpieczony jest na domu Boguszewicza stojącym przy ulicy prowadzącej do kościoła (między domami Mac. Rybara i Stanisława malarza) oraz na mielcuchu przy ul. Plebańskiej (platea plebani; ACC 42, 23v).

1486 Piotr Żukowski pleb. i kolator altarii Ś. Trójcy, Nawiedzenia NMP oraz Wszystkich ŚŚ. w R. i Mikołaj altarysta tegoż ołtarza przedstawili w obecności bpa Uriela Górki dok., w którym Andrzej dz. w Żelicach [pow. kcyn.] zobowiązał się płacić wspomn. altarii czynsz roczny 4 zł węg. od sumy 54 zł węg., kupiony niegdyś przez zm. Wojciecha pleb. in Pothuczicze [Potulice w pow. kcyn.?] i uczc. Faneruskę mieszczkę z R.; dok. ten wystawił Mikołaj z Soboty jako oficjał i wikariusz in spiritualibus [w l. 1457-79]; bp Uriel [Górka] na prośbę pleb. Żukowskiego i altarysty Mikołaja potwierdza, że ten czynsz należy do dochodów wspomn. altarii (AE III 114v).

1499 Piotr Kanigowski altarysta w R.; Mac. Pawłowski dz. w Pawłowie [pow. gnieźn.] jest gotów spłacić mu zaległe 4 grz. czynszu w 2 ratach; z czynszem tym zalegał [obecnie już] nieżyjący Jerzy Pawłowski, brat Macieja (ACC 76, 36).

1508-10 Mac. Mileski altarysta w R.: 1508 tenże otrzymuje czynsz od sumy 10 grz. zapisany na wsi Słomowo (PG 66, 44v-45); 1510 temuż Małg. Prusiecka wd. po Jakubie z synem Jakubem zapisują czynsz roczny 6 wiard. na wsi Pruśce [w pow. gnieźn.] z zastrz. pr. wykupu za 18 grz. (PG 14, 242).

1525 Mac. Kuraś (Kurasz) podwójci i Michał Sobieraj, starsi bractwa ubogich, po śmierci altarysty Piotra z Wrześni prezentują na altarię NMP w kościele par. Ś. Wita w R. Mikołaja z R., kleryka posiadającego niższe święcenia (ACC 100, 125).

1396-1456 szkoła w R.: 1396 Paweł rektor szkoły w R. (Wp. 3 nr 1968); 1445 Szczepan (Stephanus) niegdyś rektor i nauczyciel (rector, magister) w R. pozwany przez kleryka Filipa o to, że jako rektor szkoły razem z 8 klerykami pobił Filipa; powód ocenia swą krzywdę na 10 grz. (ACC 28 k. 127, 130); 1446 tenże w sporze z Piotrem wikariuszem w R. (ACC 29, 11); 1452 Wojciech magister [nauczyciel?] z R. pozywa Stanisława z Budziszewa o to, że go zranił w głowę; krzywdę ocenia na 10 grz. (ACC 33, 196); 1456 Tomasz, Mikołaj i Bartłomiej, kapłani (presbiteri) ze szkoły w R. [nauczyciele?] (ACC 37, 119v).

1510-1622 prebenda fundi „Rogoźno” w kat. pozn.: 1510 prebenda ta należy do Tomasza Rożnowskiego¹⁶Tomasz Rożnowski kan. katedry pozn. posiadał tę prebendę w l. 1503-40 (LutKap 77) (LBP 48); 1622 na dochody tej prebendy składają się: pensja pieniężna z R., wiardunki z Gołaszyna [k. Obornik], wiardunki z Rożnowa¹⁷W źródle: Rossnowo; przyjmujemy, że przekaz dot. → Rożnowa, a nie Rosnowa, ze względu na bliskość położenia tej wsi w stosunku do R, dzies. snopowa z Bogdanowa i z Góry [k. Szamotuł], małdraty z Polwicy i Brzeźna (LBP 48).

5B. Kościół Ś. Marcina¹⁸Kościół ten, patronatu władz miejskich i związany z kościołem par. przez uposażenie dla zakrystianina kościoła par., stał prawdop. nad Jeziorem → Rogozińskim, za mostem przez rz. Mała Wełna, przy drodze do Wągrowca. Początki tego kościoła nie są znane w R.

1408 czynsz dla kościoła Ś. Marcina → p. 5A; 1454 Maciej kapłan z [kościoła] Ś. Marcina w R. ma otrzymać 4 grz. od Bogusława pleb. w Ryczywole (ACC 35, 21); 1512 [kapłan?] Jakub zakrystianin w R. upomina się u Jakuba komendarza par. w R. o ofiary składane w dniu ś. Marcina i w rocznicę konsekracji kościoła w kaplicy (oraculum) Ś. Marcina koło R., które od dawna należały do uposażenia zakrystianina w R., a obecny komendarz od 3 lat zabiera je dla siebie (ACC 88, 195v).

1584 burmistrz i rajcy m. R., po śmierci Mac. Iwana, prezentują do kościoła czyli kaplicy Ś. Marcina koło R. Jana zw. Pielcarius [?], kleryka posiadającego niższe święcenia (ACC 126, 181v).

1589 Jan pleb. w Izdebnie [k. Żnina] rezygnuje z beneficjum przy kaplicy Ś. Marcina koło R., połączonego od dawna z [urzędem] kapłana zakrystianina w R.; Piotr Gwiazdowski pleb. w R. pozywa Jana pleb. z Izdebna o naczynia i paramenta kościelne zaginione w tym czasie, gdy Jan pełnił obowiązki zakrystianina; tenże Piotr pleb. w R. prezentuje na kapłana w kaplicy Ś. Marcina w R. i na urząd zakrystiana w R. Stanisława z Mszczonowa [w woj. rawskim] (ACC 127, 351v); 1600 po śmierci Stanisława altarysty instytucję na altarię w kaplicy Ś. Marcina za mostem w R. otrzymuje Jan Błażajczyk z Wągrowca (ACC 132, 473v).

1638 kaplica (oraculum) Ś. Marcina z 2 altariami, niekonsekrowana, znajduje się poza miastem (AV 9, 4).

5C. Kościół Ś. Ducha.

1443 prep. Maciej otrzymał legat po zm. Mikołaju ze wsi Goscziczino [Gościejewo k. R. czy Gościeszyn, wieś kap. kat. gnieźn. w pow. gnieźn.?] (ACC 26, 92).

1449 Bodzęta prep. [kościoła] k. R.; Szczepan Chybski [pleb. w R.] sprzedaje mu czynsz 10 zł węg. na wsi Ocieszyn za 130 zł węg. (ACC 31, 2).

1453-56 Abraham Dziewierzewski prep. [kościoła] k. R.: 1453 tenże upomina się o 3 grz. czynszu, które płacił mu zm. Mik. Okrągły [mieszcz. rogoz.]; Piotr brat zm. Mikołaja i Elżbieta wd. po Mikołaju zeznają, że był to czynsz dobrowolny i że nie mają obowiązku dalej go płacić (ACC 34, 40); 1453 tenże mianuje pełnomocnika do procesów o różne długi należne mu m. in. od Tomasza Jardanowskiego (ACC 34, 81v); 1456 tenże prep. [kościoła] k. R. (ACC 37, 119v).

1455 witrycy kościoła Ś. Ducha k. R. pozywają Jakuba zw. Raczwol i Jana Szostaka z Gościejewa, ponieważ ci zabrali im 1/2 ogrodu położonego pod R., który zm. Małg. Rilowa z R. darowała przed 2 czy 3 lat kościołowi Ś. Ducha k. R. (ACC 36, 30av).

1457-61 Bartłomiej prep. [kościoła] Ś. Ducha¹⁹Ten sam Bartłomiej ze Swadzimia w 1451 dzierżawił dochody plebanii w R. → p. 5A: 1457 tenże w sporze z Bartłomiejem pleb. w Drożynie (ACC 38, 29v); a. 1458 od tegoż Marcin burmistrz w R. pożyczył 20 zł węg. (ACC 38, 165v); 1460 tenże jest równocześnie altarystą w kościele par. w R. (ACC 40 k. 52, 72v); 1461 tenże prep. kościoła Ś. Ducha w R. (ACC 41, 45); 1461 tenże prep. Bartłomiej ze Swadzimia, obecnie pleb. w → Ryczywole, w wyniku zamiany ma dać prepozyturę Ś. Ducha koło R. i altarię w kościele par. w R. Janowi z Wilczyny, dotychczasowemu pleb. w Goślinie Długiej [nie wiadomo, czy zamiana weszła w życie, bo Jan z Wilczyny nie był wymieniany wśród kleru w R., a Bartłomiej w następnym r. dokonuje nowej zamiany (tej samej?) altarii] (ACC 41, 45-46v).

1499 Jan Bielski prep. [kościoła] Ś. Ducha koło R.; Andrzej Słomowski w imieniu swoim i swego ojca Jana zwraca mu 1 1/2 grz. zaległego czynszu, który został zatrzymany przez [obecnie już] nieżyjącego Stan. Słomowskiego (ACC 76, 167).

1507, 1510 wzmianki o prepozyturze i kościele Ś. Ducha, → p. 5A; 1518 Wojciech prep. [kościoła] Ś. Ducha → p. 5A.

1565 szpital w R. [przy kościele Ś. Ducha?] posiada 1/4 ł. roli, która jest wolna od podatków i danin (LWK 1, 246).

1597 Jakub Brzeźnicki bp sufragan pozn. na wniosek burmistrza i rajców z R. na podstawie zeznań prep. Wawrzyńca i 4 rajców, wydaje nowy przyw. erekcyjny dla szpitala Ś. Ducha w R., ponieważ poprzedni dok. został zniszczony w pożarze; do uposażenia kościoła należy 6 siedlisk (aree domorum), wolnych od ciężarów publicznych, które płacą czynsz na potrzeby szpitala; obecnie miasto daje szpitalowi dalsze 2 siedliska zw. [plac] Lizakowski i [plac] Galiński; szpital otrzymuje czynsz 3 grz. zapisany w 1478 przez Mikołaja z Boruchowa, plebana w Stęszewie, na dochodach m. R. oraz 2 nowsze czynsze zapisane w 1593 (ACC 131, 225v-227).

1638 kaplica (sacellum) Ś. Ducha, drewniana, konsekrowana, wraz ze szpitalem dla biednych, znajduje się poza miastem²⁰Kościół ten spalił się w 1823 (SG 9, 678) (AV 9, 4-5).

6. 1406-1548 studenci w Krakowie z R.²¹Niektórzy studenci mogli się wywodzić z Rogoźna w woj. sier. lub z Rogoźna w ziemi chełmińskiej: 1406 Marcin syn Andrzeja, 1414 Bartłomiej syn Jana, 1422 Maciej syn Jana, 1433 Marcin syn Jakuba, 1440 Andrzej syn Jana i Jan syn Wojciecha, 1441 Jan syn Jakuba, 1449 Andrzej syn Macieja Kędzierzawego, 1450 Piotr syn Wojciecha, 1465 Wawrzyniec syn Wojciecha, 1466 Tomasz syn Pawła, 1472 Mikołaj syn Grzegorza, 1477 Wawrzyniec syn Mikołaja, 1479 Stanisław syn Macieja, 1486 Szymon syn Macieja, 1490 Marcin syn Macieja, 1506 Jan syn Wojciecha, 1510 Maciej syn Mikołaja, 1510 Walenty syn Andrzeja, 1510 Grzegorz syn Wincentego, 1511 Franciszek syn Grzegorza, brat Maciej z R., cysters, profes z kl. w Wąchocku w diec. krak., 1529 Bartłomiej syn Grzegorza z R. w diec. pozn., 1534 Jan syn Marcina z R. w diec. pozn., 1546 Jan syn Macieja z R. w diec. pozn., 1548 Szymon syn Piotra z R. diec. pozn. (AS 1 s. 24, 35, 53, 82, 95, 99, 121, 122, 129, 130, 180, 183, 206, 231, 237, 275; AS 2 s. 1, 102, 122, 130, 201, 246, 273, 327, 337).

1420-1534 duchowni pochodzący z R.: 1420 Przecław kleryk z R. w sporze z Marcinem altarystą z zamku [w R.?] (ACC 4, 115); 1436 Maciej z R. wikariusz koleg. w Kaliszu (Wp. 5 nr 565); 1438 Filip z R. kapłan; Marcin Zajączkowski prezentuje go na pleb. w Przetocznie (ACC 22, 122); 1448 zm. Marcin Rogoziński [rodem z R.?], zakonnik w Trzemesznie (MPH 5, 827); 1454-55 Andrzej Żelazko kapłan z R.²²→ p. 5A: 1447-52 Andrzej Żelazko bierze w dzierżawę dochody par. Radzim od plebana Mik. Czurydło (ACC 35, 21v; ACC 36, 50v); 1452 Stanisław (ACC 38, 180); 1464 Maciej kapłan z R., opiekun Piotra syna zm. Wojciecha młynarza z R.; temuż Jan dz. w Gorzuchowie [pow. pozn.?, pow. gnieźn.?] winien jest 11 grz. (ACC 43, 93); 1483-89 Mikołaj z R., wikariusz w Chodzieży, autor kazań oraz notatek rocznikowych z l. 1451-89 (SŹ 3, 174); 1513 Jakub z R. [kapłan] senior bractwa ubogich kapłanów w szpitalu Ś. Gertrudy w Poznaniu (CP 11, 41); 1522 Mateusz z R. altarysta w Osiecznej (PG 15, 434v); 1534 Walenty z R. bakałarz sztuk wyzwolonych, komendarz kościoła par. w Buku (CP 4 nr 17).

Wydarzenia historyczne:

1296 8 II król Przemysł II zabity w R. (MPH 2 s. 797 – Rocznik krótki, 853 – Rocznik Traski, 879 – Rocznik Sędziwoja; MPH 3 s. 76 (pod r. 1266!), 187 – Rocznik młp., 294-295 – Poczet królów pol., 308 – Zdarzenia godne pamięci; MPHn. 6 s. 47 (pod r. 1205!), 53 – Rocznik kap. pozn., 81– Kalendarz i spominki włocł., 98 – Spominki gnieźn.; MPHn. 10 s. 65, 100, 101, 114; DA lib. VII-VIII 289-292; SRP 3, 62 – Annalista toruński; K. Jasiński, Tragedia rogozińska na tle rywalizacji wielkopolsko-brandenburskiej o Pomorze Gdańskie, „Zapiski Historyczne” 26, 1961, z. 4. s. 65-104).

[Pierwsza połowa XV w.:] plan ewent. pochodu wojsk krzyżackich przez Wlkp.: z Obornik do miasteczka R. – 4 mile; z R. do Wągrowca, gdzie jest klasztor – 4 mile (KH 66, 1959, s. 763).

1420 miara rogoz. na zboże → Rogoźno – starostwo, p. 3; 1505 miara rogoz. na piwo; wg tej miary karczmarz ze wsi [kapitulnej] Trojanowo ma oddawać daninę kapitule kat. poz., jeżeli będzie sprowadzał piwo z R. (CP 3 nr 131).

1432 bp pozn., rycerstwo i miasta królewskie woj. pozn. przyrzekają wybrać na króla po śmierci króla Władysława Jag. jednego z jego synów [udział w tym akcie m. R. poświadczyło przywieszeniem pieczęci, → p. 8] (Wp. 9 nr 1289, pieczęć nr 69).

1455 21 VIII Antoni Serafin pisze do brata Mik. Serafina z Barwałdu dzierżawcy krakowskich żup solnych [1434-59] o wydanym przez króla zakazie handlowania solą saską [niem.] i nieudanych próbach skonfiskowania obcej (saskiej) soli na terenie Wlkp., tj. w → Obornikach i w R. (CE 1, dodatek nr 153).

1493-97 w rachunkach m. Poznania figurują: 1493 wydatki w R. 7 1/2 gr oraz 1497 dochód z R. 1 grz. za kata (tortor) [prawdop. m. R. wynajmowało za opłatą kata pozn.] (SBP s. 353, 429).

1496 wzm. o księdze miejskiej (liber civitatis R.) → p. 5A.

Dokumenty wystawione w R.: 1255 [data zapewne błędna] ks. Bolesław [Pob.] wydaje w R. przyw. dla sołtysa w Kłecku (Wp. 1 nr 330; Wp. 4 s. 331-332 – sprostowanie daty: po 1258; Bielińska 288 – sprostowanie daty: 1265?); 1283 ks. Przemysł II wydaje w R. przywilej dla kleryka Ambrożego (Wp. 6 nr 31); 1284 tenże wydaje w R. przyw. dla abpa gnieźn. dot. wsi Polanowo [pow. gnieźn.] (Wp. 1 nr 532); 1286 tenże wydaje w R. przyw. dla kl. lub. dotyczący Charbielina i Dłużyny [podrobiony?, interpolowany?] (Wp. 1 nr 561; DBL nr 40). Falsyfikaty wystawione rzekomo w R.: 1202 (fals.) ks. Mieszko [Stary] wystawia w R. dok. nadania m. Czarnkowa Mikołajowi wdzie kal. [lista świadków z ok. 1290-92]²³Dok. ten należy do grupy tzw. falsyfikatów czarnkowskich → Rogoźno – starostwo, przyp. 3, a także → Czarnków – dobra, p. 3 i przyp. 3 (Wp. 6 nr 2); 1343 król Kazimierz dla Sędziwoja z Czarnkowa (Wp. 6 nr 131).

7. Literatura: Warschauer, 217-219; G. Wróblewska, Dzieje układu przestrzennego Rogoźna, „Studia i Materiały do Dziejów Wielkopolski i Pomorza” 9, 1966, z. 1 (17), s. 57-77; Słownik starożytności słowiańskich, t. 4, 1970, s. 524, z planem okolic miasta; M. Brust, Początki i rozwój miast w dorzeczu środkowej Warty i dolnej Wełny, RH 52, 1986, s. 8-12, 33-36.

8. IX-XIII w. różne znaleziska (fragmenty naczyń, miecz, topory) na kilku stanowiskach (Hensel 5, 402-407).

1430 wzm. o pieczęci miasta R. (Wp. 9 nr 1222); 1432 pieczęć m. R. → p. 6; M. Adamczewski, Heraldyka miast wielkopolskich do końca XVIII wieku, Warszawa 2000, s. 410 (tamże starsza literatura), zestawia katalog 5 pieczęci m. R. (nr B 561-565): wykonanie najstarszego tłoku autor datuje na XIV w., następne pochodziły kolejno z XV, XVI, XVII i XVIII w. Herb miasta dzielony w słup, w jednej części pół orła bez korony, a w drugiej klucz piórem zwrócony w górę.