1280 opus ferri (Wp. 1 nr 615), 1326 malleus conflacionis ferri, qui Ruda dicitur (Wp. 2 nr 1068), 1500 minera alias Ruda (PG 62, 165), 1508 minera ferri (ASK I 3, 16v), 1515 molendinum Rudni (Pot. 304, 124v), 3 km na NW od Rogoźna.

1. 1508 n. pow. pozn., par. Rogoźno (ASK I 3, 16v).

2. 1280 [ruda] żelaza znajduje się w okolicy (in districtu) m. Rogoźno wzdłuż rz. Wełny w dół jej biegu → p. 3.

1565 staw R. na rz. Wełnie, na gruncie wsi Gościejewo, zarośnięty i nie nadający się do spuszczania (LWK 1, 259).

3. Własn. król., → Rogoźno – starostwo; 1280 ks. Przemysł [II] w przyw. lokacyjnym m. Rogoźna zezwala miastu na korzystanie z żelaza (ab opere ferri), które należy do księcia; zasadźcy mają pr. ciągnąć wszelkie korzyści [z rud żelaza], a także mają pr. wybudować k. kopalni rudy (opus ferri) młyn o 1 kole, który będzie wolny [od świadczeń na rzecz księcia?] (Wp. 1 nr 615).

1326 król Władysław Łok. nadaje mistrzowi Janowi odlewnię żelaza (malleum conflacionis ferri) zw. R.; Jan oraz jego następcy mają dostarczać co sobotę 2 pługi żelazne (aratra de ferro) i 1 radlicę (unccus, qui dicitur vulgariter redlizca), a poza tym od in. świadczeń są wolni, → p. 4 (Wp. 2 nr 1068).

1428 Mikołaj młynarz czyli rudnik z → Rogoźna [zapewne z R.] kupuje zboże, → Rogoźno (ACC 11, 11v).

1454 Piotr Okrągły mistrz kopalni rudy (magister minere) z Rogoźna [zapewne z R.] pozwany przez pannę Annę z Rogoźna (ACC 53 k. 3, 4v, 9).

1500 podział stwa → Rogoźno między 2 braci, Mikołaja i Marcina Kretkowskich, tenutariuszy rogoz.: kopalnia rudy żelaznej (minera alias R.) ma stanowić ich wspólną własność, a ponadto Marcin otrzymuje → Hutę Pieczowską, a Mikołaj → Hutę Marcinowską, → Rogoźno – starostwo, p. 3, → Huta k. Rogoźna (PG 62, 165).

1515 Mikołaj z Kretkowa wda brzeski kuj., tenut. rogoz., sprzedaje opatrznemu Michałowi Wiączkowi nowy młyn R.M. (wybudowany tam, gdzie od dawna jest opust. kopalnia rudy) za 30 grz.; młynarz ma otrzymywać trzecią miarę z młyna, tak jak inni młynarze, a ponadto role, łąki i ogrody nal. od dawna do tego młyna oraz pr. łowienia ryb więcierzami, drgubicą i zabrodnią w rz. Wełnie od R.M. do granic wsi Wełna, natomiast prawem tym nie są objęte stawy Rudny i Nadolny; młynarz otrzyma drewno na swoje potrzeby i na naprawę młyna (Pot. 34, 124v).

1565 R. młyn na rz. Wełnie o 2 kołach, walny; młynarz zobowiązany jest do ręcznych robót, dawniej miał trzecią miarę, teraz daje rocznie 168 ćw. żyta i ma karmić dla dworu 2 wieprze (albo dawać w zamian 4 zł) i 2 ogary (LWK 1, 258).

1508 opust. kopalnia żelaza [nie płaci poboru] (ASK I 3, 16v); 1510 kopalnia żelaza i tamże młyn o 1 kole; młyn płaci 6 gr poboru (ASK I 3, 276v); 1563, 1576 kopalnia żelaza opust. (ASK I 5 k. 232, 706); 1563 pobór z młyna R.M. o 2 kołach płacony jest wspólnie z wsią → Gościejewo (ASK I 5, 232); 1580 kopalnia żelaza [formularz nie wypełniony], Krzysztof Sokołowski [tenut. rogoz.] płaci pobór z młyna M.R. o 2 kołach; Huta [formularz nie wypełniony] (ŹD 30).

4. 1326 [uprawnienia rudnika odpowiadające uprawnieniom sołtysa]: rudnik Jan i jego następcy mają pr. sądzić wszystkie przestępstwa, jakie w tej osadzie (in ipso malleo) jego domownicy (familia) popełnią i ma pr. wziąć dla siebie [zarówno] trzeci denar, jak i 2 pozostałe [tzn. całość opłat sąd. przypada rudnikowi]; sam rudnik odpowiadać będzie tylko przed sądem króla lub jego starosty albo włodarza → p. 3.

Uwaga: Pod Rogoźnem znajdowała się jeszcze jedna → Ruda w sąsiedztwie wsi Grudna i Wełna.