KOMAŃCZA

(1512 Crziemyenna, 1523 Komancza, 1530 Comącza) 8 km na SW od Szczawnego.

1. 1512 z. san. (MK 30 k. 51-53).

2. 1512 nowo założona na karczunku leśnym nad potokiem Komanycza wieś zw. początkowo Crziemyenna, otrzymuje granice: począwszy od ujścia potoku Comanicza do Osławicy, w górę potokiem Comanczow wraz z jego dopływami, a szczególnie Osławicą [?] i Dołżycą z wierzchowinami aż do Bieszczadu oraz od Kamienia w dół potokiem zw. Jawornik aż do jego ujścia do Osławicy, stąd działem Korosteńskim nad Osławą do ujścia Sołotwiny (Szolothphina), od Solotwiny w górę, od wierzchowiny Jesieniowca (Iasunyoviecz) w dół dużym potokiem aż do jego ujścia do Osławicy, brzegiem do ujścia potoku Lukaczowa, od Lukaczow w górę do ujścia potoku Dussatin, od Dussatyna potokiem Jasieniowiec w górę, od wierzchowiny Jasieniowca w dół dużym potokiem aż do jego ujścia do Osławicy, dalej przez Osławicę na górę i górą aż do Bieszczadu, od Bieszczadu aż do Kamienia (MK 30 k. 51, 52)1Z opisu granic wynika, że do obszaru wsi K. należały wówczas obszary później powstałych wsi: Czystohorb, Dołżyca, Jawornik i Prełuki; 1546 z wsią K. graniczy nowo powstająca wieś Jawornik (CS 322 s. 606).

3. Własn. król. starostwo san. 1512 Mikołaj z Kamieńca wwda i star. krak., star. san., pozwala przez. Iwankowi krajnikowi szczawieńskiemu [ze wsi Szczawne], założyć nową wieś zw. Crziemyenna w dobrach król. starostwa san. (MK 30 k. 51-53); 1515 król Zygmunt potwierdza powyższy przywilej (tamże); 1523 K. ma 10 mieszkańców z wolnizną (AS I 21 k. 39); 1530 król Zygmunt zezwala Janowi Kowieńskiemu na poszukiwanie soli w obrębie granic wsi Surowica i K. w stwie san. (MRPS IV 15714); 1555 przywrócenie Mikołajowi Odnowskiemu z Felsztyna wwdzie krak. i star. lw. dóbr Zboiska i wsi K., Czystohorb, Dołżyca, Jawornik i Prusiek (MRPS V 6985).

4. 1512 15 IX Mikołaj z Kamieńca pozwalając przez. Iwankowi krajnikowi szczawieńskiemu założyć wieś K. na prawie wołoskim, nadaje mu sołectwo obejmujące: 3 łany, młyn, stępy, folusz, obszary postronne, nawsie, wygon pół łanu koło Jawornika, karczmę, opłatę od dziewcząt wychodzących za mąż do innych wsi, trzecią część od „rozpusthu” z racji rozwodów, szóstą część z czynszów pieniężnych i danin, sadzawki, wolne barcie, zagrodników, kowala, trzecią część kar. Sołtys winien brać udział w wojnie tylko na Węgrzech na 6 do 8 mil na koniu. Każdy kmieć po upływie 24 lat wolnizny winien z pół łanu płacić rocznie 15 gr, dawać ser wołoski, poprąg, dziesiątego wieprza i dwudziestego barana albo od 100 trzy jagnięta, wojenne 6 gr, podatek król. 6 gr. Kmiecie winni na zmianę chodzić na połoniny do wybierania opłat w ten sposób, że 2 kmiecie ze Szczawnego i 1 z K., 3 razy odbywać tłokę, a od barci kmiecie winni dawać po pół gr od pnia lub miód według sprawiedliwości, z czego szósta część przypadnie sołtysowi. Każdy ma dawać po 6 pstrągów, z których szósta część przypadnie sołtysowi. Kmiecie winni pracować dla sołtysa po 3 dni w roku podczas żniw oraz po 1 dniu w każdej porze roku, dawać mu na Boże Narodzenie po 2 koguty i 2 kołacze, a na Wielkanoc po pół kopy jaj i 2 kołacze. Winni też pracować przy naprawie młyna. Młynarz i kowal otrzymują po pół łanu wolnego. Żaden człowiek, skądkolwiek zbiegły a osiadły we wsi, nie może być nikomu wydany. W razie śmierci kmiecia nie posiadającego legalnych spadkobierców, znaczna część jego majątku przypadnie panu a reszta krewnym, z czego szósta część sołtysowi (MK 30 k. 51-53); 1515 król na prośbę Jarosława Iwankowieza sołtysa wsi król. Krzemyenna, zatwierdza dokument z r. 1512 (MRPS IV 2540); 1524 przez. Fiedor i Thimko, synowie zm. Iwanka Lenkawy sołtysa z K., otrzymują przywilej na założenie wsi Czystohorb (MK 55 k. 118); 1520 Sienko albo Stanko sołtys w K. (Mater. 76; CS 162 s. 3455).

5. 1512 przywilej lokacyjny przewiduje dla cerkwi (ad ecclesiam seu synagogam) 1 łan wolny (MK 30 k. 52).

1 Z opisu granic wynika, że do obszaru wsi K. należały wówczas obszary później powstałych wsi: Czystohorb, Dołżyca, Jawornik i Prełuki.