(1198 Bamuol, Bamwol, Banuol, Bawol), wieś włączona do m. Kazimierza, dziś północnowschodnia cz. Kazimierza, okolica placu Bawół, ul. Ś. Wawrzyńca i Szerokiej.

1. [Pow. krak.]; 1322-7 par. Ś. Wawrzyńca (KK 1, 126; MV 1 s. 114, 184)¹Kościół dziś nie istnieje, leżał w pobliżu dzisiejszej ul. Ś. Wawrzyńca w Krakowie. Wg Długosza ufundował go komes Piotr ze Skrzynna [1122-53] (DH 3 s. 14), brak jednak danych potwierdzających tę wiadomość, por. M. Friedberg, Ród Łabędziów w wiekach średnich, Kr. 1925, s. 89. Zdaniem W. Koniecznej, Początki Kazimierza do r. 1419, „Biblioteka Krakowska”, nr 94, 1938, s. 15, fundatorem tegoż kościoła przed r. 1278 był komes Wawrzyniec; 1343 n. par. Bożego Ciała (MV 2 s. 182); 1470-80 par. Ś. Jakuba na Kazimierzu (DLb. 3 s. 11); B. w par. Ś. Stanisława na Skałce (DLb. 1 s. 172).

2. 1314 role wsi B. leżą k. Krakowa nad brzegiem Wisły (KK 1, 118); 1470-80 B. leży blisko m. Krakowa i blisko Wisły w kierunku góry Lasoty (DLb. 1 s. 172).

3. Własn. szlach., kl. Bożogr. w Miechowie, szlach., kapituły krak., następnie król. i m. Kazimierza, a. 1198 Andrzej br. Mateusza nadał kl. miech. wieś B. (Mp. 2, 375-6); 1198 patriarcha jerozolimski Monach poświadcza kl. miech. posiadanie m. in. wsi B. z nadania Andrzeja br. Mateusza (tamże); 1278 Bolesław Wstydl., poświadcza, że komes Wawrzyniec z B. zastawił za 30 grz. z pr. wykupu kanclerzowi krak. Prokopowi na 9 lat wieś B. (KK 1, 79); 1314 sędzia krak. Adam przysądza katedrze krak. role wsi B. k. Krakowa nad brzegiem Wisły, o które wszczął spór stolnik krak. Wojciech Nosdrach twierdząc, że wieś ta należała do jego poprzedników na tym urzędzie (KK 1, 118); 1322 sąd ziemski krak. przysądza kapitule krak. B. w sporze z br. Stanisławem i Wawrzyńcem z Libertowa, wnukami komesa Wawrzyńca (KK 1, 125); 1335 Kazimierz W. włącza B. do założonego przez siebie m. Kazimierza, zobowiązując rajców kazimierskich do płacenia kapitule krak. corocznie 2 kop gr (DLb. 1 s. 173; 3 s. 141); 1340 Kazimierz W. nadaje mieszcz. kazimierskim swoją posiadłość B. (KMK 1, 24); 1347 złodzieje ukradli monstrancję z kościoła Wszystkich Świętych w Krakowie, a następnie wrzucili ją do bagna Mathe, Mate porosłego gęstymi krzakami niedaleko kościoła Ś. Wawrzyńca, który był wówczas par. we wsi B., należącej do kapituły krak. Na tym bagnistym terenie Kazimierz W. ufundował kościół Bożego Ciała i przyłączył do niego par. Ś. Wawrzyńca, następnie wykupił wieś B. i na jej miejscu założył m. Kazimierz (DH 3 s. 227)²W sprawie początków m. Kazimierza i prawidłowej interpretacji materiału źródłowego oraz budowy kościoła Bożego Ciała por. W. Konieczna, Początki Kazimierza. Zob. też M. Borowiejska-Birkenmajerowa, Kształt średniowiecznego Krakowa, Kr. 1972, s. 154, 156, 162-3; 1361 Kazimierz W. chcąc podnieść i ozdobić swoje królestwo na wzór innych krajów Studium Generalnym w mieście Kazimierzu, założonym przezeń pod Krakowem we wsi kapitulnej zw. B., w pobliżu muru miejskiego, w miejscu obszernym i na tysiąc kroków przeszło dookoła się rozciągającym, wymurował z kamienia nadobnym kształtem nową wszechnicę, domy piękne, izby sklepione, lektoria i liczne oficyny na mieszkania dla doktorów i mistrzów rzeczonej szkoły... (DH 3 s. 384-5)³J. Dąbrowski, Czy uniwersytet kazimierzowski działał na Kazimierzu, „Rocznik Biblioteki PAN w Krakowie”, Kr. 1959, 5, s. 69 i n; 1366 rajcy m. Kazimierza nadają Janowi de Merkilsdorf pewne siedlisko „in campo retro s. Laurentium, qui B. nuncupatur”, gdzie może zbudować cegielnię i kopać glinę w granicach tego pola. Tenże Jan będzie płacił corocznie 1 1/2 grz. w dwu ratach (KMK 3, 384)⁴W r. 1376 rajcy kazimierscy wydzierżawiają Piotrowi Hoptowi z Krakowa cegielnię alias Merkilsdorf (W. Konieczna, Początki Kazimierza, s. 69). Dalsze tego rodzaju wiadomości źródłowe dotyczące obszaru wsi B. i kościoła Ś. Wawrzyńca zostaną podane pod hasłem m. Kazimierz, ponieważ nie występuje już w nich nazwa B. i w zasadzie odnoszą się do gospodarki tego miasta i jego urządzeń. Poniżej podano tylko te dane źródłowe, które wymieniają nazwę B; 1477 Kazimierz Jag. funduje kl. kartuzów „in villa nostra Casimiria”, w miejscu gdzie ongiś Kazimierz W. zakładał Studium Generale (Brandowski A., Założenie uniwersytetu krakowskiego w roku 1364, Kr. 1872, s. 126-9, tekst aktu fundacyjnego); 1478 kanonik krak. Jan Długosz starszy chciał w tym miejscu, za zezwoleniem Kazimierza Jag. założyć i zbudować klasztor kartuzów, ale sprzeciwili się temu kazimierzanie, dla miejsca, które tak długi czas stało opróżnione z domów i ogrodów, nie upoważnieni żadnym przywilejem król., zajęli je i na zasadzie przedawnienia nie dopuścili do zbudowania tego klasztoru, chociaż Jan Długosz oświadczył, że sam zaspokoi wszystkie pr. miejskie (DH 3 s. 384-5); 1564 m. Kazimierz alias B., B. albo Blechy wieś m. Kazimierza., częściowo wysprzedana szlachcie (LK 1 s. 19-20).

5. 1321 Maciej kustosz łęczycki i rektor kościoła Ś. Wawrzyńca in. B. prope Cracoviam (ZKK 1, 29); 1322 bp krak. Nanker rozstrzyga spór między kapitułą krak. a Stanisławem i Wawrzyńcem z Libertowa i Ujazdu o pr. patronatu kościoła Ś. Wawrzyńca w B. oraz o dzies. w ww. wsiach. Pr. patronatu będzie należeć do kapituły, a w zamian ciż i ich spadkobiercy nie muszą oddawać dzies. ze swych ról temuż kościołowi, uzyskując pr. do swobodnej dzies. zwyczajem rycerskim (KK l, 126); 1325-7 pleb. Wawrzyniec, par. Ś. Wawrzyńca na przedmieściu Krakowa oceniona na 7 grz. i 2 sk. (MV 1 s. 114, 184), 1343-4 kościół Bożego Ciała, świętop. 3 sk. (MV 2 s. 182, 184); 1345-58 kościół Bożego Ciała, świętop. 12 sk. (MV 2 s. 186 i n. wg ind.); 1350-5 pleban kościoła Ś. Wawrzyńca płaci dzies. papieską od dochodu 7 grz. (MV 2 s. 379, 427); 1354 altarysta Ś. Wawrzyńca płaci dzies. papieską od dochodu 5 grz. (MV 2 s. 434).