PRZEDMOWA
Trzeci tom Dziejów Lubelszczyzny to Słownik historyczno-geograficzny województwa lubelskiego w średniowieczu, opracowany przez Stanisława Kurasia. Do niego nawiązuje więc w pewnym sensie niniejszy czwarty tom tych Dziejów..., pt. Osady zaginione i o zmienionych nazwach historycznego województwa lubelskiego.
W formie słownikowej zestawione są tu miejscowości:
- osady zaginione, istniejące w przeszłości, dzisiaj już nie notowane i nie lokalizowane,
- osady wchłonięte przez osiedla sąsiednie, których nazwy obecnie funkcjonują jako nazwy części wsi i miast lub w ogóle zaniknęły,
- osady, których nazwy uległy zmianom na przestrzeni dziejów, co odnotowały źródła pisane od XII do XX w.
Takie potraktowanie zagadnienia jest nowością w naszej historiografii, głównie z uwagi na zakres chronologiczny. Otrzymaliśmy bowiem całościowy obraz przemian w sieci osadniczej województwa lubelskiego od średniowiecza do XX w. Osiągnięte wyniki są szczególnie cenne dla okresu XVI-XIX w. i mogą stanowić punkt wyjścia opracowania słownika historyczno-geograficznego województwa w tym okresie.
Koncepcja wydawnictwa ulegała zmianom. Jej pierwszy kształt opracował Stefan Wojciechowski, który swoje zainteresowania dziejami osadnictwa województwa lubelskiego wyniósł z seminarium Prof. Władysława Semkowicza. Wyniki opublikował w kilku pracach. Po ukazaniu się w 1966 r. mapy województwa lubelskiego w Atlasie historycznym Polski, przystąpił do ostatecznego opracowania Osad zaginionych oraz o zmienionej nazwie w granicach dawnego województwa lubelskiego. Praca została w 1973 r. przyjęta przez Komisję Historyczną Lubelskiego Towarzystwa Naukowego i weszła do planu jego wydawnictw. Tymczasem w ramach rewindykacji powróciły do Lublina z ZSRR księgi grodzkie i ziemskie lubelskie, i konieczne stało się ich uwzględnienie w pracy. Pogarszający się stan wzroku skłonił autora do nawiązania współpracy z Anną Sochacką i Ryszardem Szczygłem, którzy podjęli się kwerend.
Nie tylko zresztą kwerend. W drugiej połowie lat siedemdziesiątych rozszerzyły się badania nad osadnictwem i toponomastyką województwa lubelskiego. Pracowali nad nimi Czesław Kosyl i Stanisław Kuraś. Toteż autorzy pracy, pozostając w ścisłym kontakcie z wymienionymi badaczami, zdecydowali się zmienić nieco koncepcję doboru materiału. W ostatniej fazie prac zmianie uległ także tytuł. Szerzej przedstawione zostały te sprawy we Wstępie II. Tutaj wypada tylko podkreślić, że wraz ze wspomnianym Słownikiem... S. Kurasia oraz Nazwami miejscowymi dawnego województwa lubelskiego C. Kosyla, wydawnictwo niniejsze jest poważnym krokiem naprzód w badaniach przemian struktury osadniczej województwa lubelskiego w dziejach. Stanie się ono niewątpliwie punktem wyjścia dalszych, ogólniejszych i szczegółowych studiów w tej dziedzinie.
Kazimierz Myśliński