1303 fals. XVI w. Smiczyna (Wp. 6 nr 70), 1394 or. Cmiczina (Lek. 2 nr 1676), 1397 Smycina (Lek. 1 nr 2462), 1398 Czmyczina (Lek. 2 nr 2118), 1400 Czmiczini (KoścZ 1, 137v = Lek. 2 nr 2740, gdzie błędny odczyt: Czimczini!), 1400 Czmyczyna (Lek. 2 nr 2751), 1401 Smicziczne! (KoścZ 2, 17v), 1403 Smicziczo! (KoścZ 2, 42a), 1403 Smyczyny (Wp. 5 nr 40), 1415 Szmiczina (KoścZ 4, 150), 1420 Czmiczina (WR 3 nr 810), 1423 Smiczina (KoścZ 7, 85v), 1437 Smyczina (Wp. 10 nr 1444), 1449 Smyczyna (KoścG 1, 155), 1470 Magna Smyczyna (PG 8, 130, dawniej k. 65; → Uwaga), 1514 Szmyczyna (KoścZ 18, 511), 1540 Schmyczina (WsG 3, 7v-9), 1580 Smiczina Stara (ŹD 83; → Uwaga), 9 km na S od Śmigla.

1. 1437 n. pow. kośc. (Wp. 10 nr 1444); 1403 n. par. Radomicko (Wp. 5 nr 40).

2. 1449 granice S., Wilkowa [Niemieckiego, obecnie Wilkowo Leszczyńskie] i Mórkowa → p. 3; 1449 mł. → p. 5; 1454, 1508, 1511, 1580 mł. → p. 3; 1523 staw → p. 3: Szymon Wilkowski; 1568 bór → p. 3: Bojanowscy; 1584 bór w S. (KoścZ 21, 43v-44).

3. Własn. szlach. 1303 (fals. XVI w.) Dobiesław z S., śwd. (Wp. 6 nr 70; o fałszerstwie Wp. 11 s. 490).

1394-1409 Filip i Wincenty z → Drzeczkowa toczą procesy o S.: 1394 z Andrzejem Robaczyńskim (Lek. 2 nr 1676); 1397-98 z Piotrem (Pietraszem) Żakowskim; sąd przyznaje C. Piotrowi (Lek. 1 nr 2338, 2462, 2633; Lek. 2 nr 2105 [tu Filipowi i Wincentemu towarzyszy jeszcze Kebel z → Drzeczkowa], 2118, 2119); 1399 tenże Wincenty ma w procesie ze wspomn. Piotrem postawić w sądzie swego brata Filipa (Lek. 2 nr 2380); 1400 tenże Wincenty pozywa wspomn. Piotra o 60 grz. (KP nr 51, 409); 1409 tenże Wincenty w procesie ze wspomn. Pietraszem dowodzi, że wraz z braćmi dał niegdyś za S. 60 grz. (WR 3 nr 410).

1400-04 Dorota z → Drzeczkowa pozywa Pietrasza z Żakowa Małego o 1/3 C.; ponieważ Beata ż. Piotra okazała dok. swojej oprawy na Żakowie, sąd orzeka, że Piotra nie należy pozywać z Żakowa Małego ani Woli Kiełpinej, lecz tylko z C. (Lek. 2 nr 2740, 2751; KoścZ 2 k. 42a, 89).

1401-23 Szczepan (Stephanus) Wilkowski [z Wilkowa Niemieckiego] z S.: 1401 tenże w sporze z Andrzejem Robaczyńskim (KoścZ 2, 17v); 1415 sąd utrzymuje w mocy dok. nabycia (littera resignacionis) S. przez tegoż Szczepana, ponieważ nikt nie zgłosił roszczeń z tytułu pr. bliższości (KoścZ 4, 150, dawniej k. 47); 1423 tenże z S. w sporze z Januszem Sulewskim [k. Śremu, obecnie Sulejewo] (KoścZ 7, 85v).

1420 Zdziesław, który siedzi w S., śwd. (WR 3 nr 810).

1437-56 Jan Wilkowski z S. [zapewne ident. z Janem Kotwiczem podkom. wsch. 1448-66 (UDR I/1 s. 165)], brat Piotra i Mikołaja [zapewne ss. Szczepana]: 1437 tenże z S. pozwany przez Mikołaja i Andrzeja z Szelejewa [k. Borku] (Wp. 10 nr 1444); 1444 tenże zapisuje ż. Klarze 200 grz. [posagu i wiana?] na 1/3 swej cz. S. (PG 2, 27v); 1449 tenże z braćmi Mikołajem i Piotrem z Wilkowa toczą proces z Janem Mórkowskim o granice między → Mórkowem, S. i Wilkowem [Niemieckim], które mają wytyczyć arbitrzy (KoścG 1, 155-156); 1456 [tenże?] Jan Smyczyński (BR 628 nr 162).

1448-49 Mik. Wilkowski z S. [zapewne ident. z podkom. wsch. 1469-72 (UDR I/1 s. 165)], brat Jana i Piotra: 1448 tegoż ż. Katarzyna [z → Piwonic] w procesie z Janem Mórkowskim [z → Mórkowa] ma okazać dok. oprawy zapisanej na S., czego nie mogła teraz dopełnić, gdyż leży w połogu (KoścG 1, 149); 1449 tenże → wyżej.

1449-71 Piotr Wilkowski z S., brat Jana i Mikołaja: 1449 tenże → wyżej; 1471 tenże toczy proces z Burnetą, Janem i Maciejem dziećmi Sędziwoja Waty z → Gorzycy (KoścZ 15, 619).

1481 Paweł Wilkowski z S.: 1481 tenże kupuje z zastrz. pr. odkupu od Kaspra Leszczyńskiego Tarchalin w pow. kośc. za 350 fl. węg., a następnie zapisuje ż. Katarzynie po 250 fl. węg. posagu i wiana na 1/2 swej cz. S. oraz na 1/2 sumy na Tarchalinie (PG 9, 131); 1501 tenże wspomn. jako zm. → niżej.

1501 Stefan Wilkowski z S. [prawdop. syn Jana podkom. wsch.¹Jako bracia Stefana występują od 1469 Andrzej, Jan, Tomasz, Michał i Szymon (KoścZ 15 k. 245, 261-272, 381, 474). Stosunki rodzinne Wilkowskich nie są jasne, tym bardziej, że było wśród nich jednocześnie po kilku nosicieli tych samych imion. Na obecnym etapie rozpoznania tej rodziny nie potrafimy dokładnie opisać więzi łączących poszczególnych jej przedstawicieli] toczy proces z Pawłem i Jakubem z Wilkowa o główszczyznę za Pawła Wilkowskiego (KoścG 5, 91v).

1508 Paweł, Michał i Jan Wilkowscy pozywają Barbarę Bronikowską o kamień młyński zabrany z mł. w S. przez jej męża Michała Wyciążkowskiego (WsG 1, 61v); 1511 Małgorzata wd. po tymże Pawle z ss. Krzysztofem i Jerzym kupują od Jakuba Wilkowskiego cz. S. za 34 grz. (KoścZ 19, 12v); 1516 wspomn. Małgorzata ż. Bernarda Kamblana Karnińskiego (jej pełnomocnikiem jest [jej zięć] Piotr Bojanowski) pozywa Jakuba o wygnanie jej ze sprzedanych jej dóbr (PG 69, 315v); 1523 Anna c. tegoż Pawła → niżej.

1508 Michał i Jan Wilkowscy → wyżej: Paweł; 1514 [tenże?] Michał Wilkowski [syn Jana podkom. wsch.] → niżej: Nanker, → niżej: Tomasz.

1511-16 Jakub Wilkowski → wyżej.

1511 Jan Wilkowski [zapewne syn Jana podkom. wsch.] → niżej.

1511-23 Nanker Dłuski: 1511 tenże kupuje od Jana Wilkowskiego [najpewniej syna Jana podkom. wsch.] cz. S. opust. z częścią mł. za 300 fl. węg. (PG 14, 265; PG 68, 9); 1514 tenże z Dzięczyny pozwany przez Szymona i Michała braci stryj. z Wilkowa, ma odstąpić im cz. S., do której oni mają pr. bliższości (KoścZ 18, 511); 1523 tenże daje swej ż. Annie Mórkowskiej 1/2 Mórkowa i cz. S., którą kupił od Jana Wilkowskiego (PG 15, 519v).

1514 Tomasz Wilkowski [syn Jana podkom. wsch.] kanonik kat. pozn.²Tomasz dzierżył 1511-15 kanonię fundi Śródka, zm. 20 VIII 1515 (LutKap s. 32, 79) z braćmi rodz. Michałem i Szymonem daje swemu bratankowi (nepos) Mikołajowi synowi Michała swą cz. w opust. S. (PG 15, 11v); 1516 tenże wspomn. jako zm. → niżej.

1514-23 Szymon Wilkowski [syn Jana podkom. wsch.]: 1514 tenże → wyżej: Nanker, → wyżej: Tomasz; 1516 tenże → niżej; 1523 tenże Wilkowski czyli Kluczewski daje swemu zięciowi Baltazarowi Ossowskiemu [z Osowej Sieni] swą cz. S z cz. stawu (KoścZ 19, 103v; KoścZ 22, 89v).

1514-60 Mik. Wilkowski syn Michała [wnuk Jana podkom.]: 1514 tenże → wyżej: Tomasz; 1516 tenże pozywa Szymona Wilkowskiego o wygnanie z cz. opust. S. darowanej mu przez zm. stryja Tomasza (PG 69, 293v); 1536 tenże z ż. Jadwigą, c. Jana Kromno, zapisują sobie wzajemnie w dożywocie swe części w Wilkowie, S. i młynie Błutkowo (WsG 2, 160); 1549 tenże zapisuje [drugiej] ż. Barbarze c. Mik. Rydzyńskiego po 600 zł posagu i wiana na S., Błutkowie i na 1/2 Wilkowa (WsG 3, 127); 1560 tenże z siostrami Anną Chłapowską i Kat. Pakoszową Golińską (WsG 4, 27; → przyp. 4); 1572 po śmierci tegoż Mikołaja w jego dobra w Wilkowie, S. i Błutkowie wwiązany zostaje Stan. Rydzyński syn Stanisława i Barbary wd. po tymże Mikołaju (KoścG 26, 401).

1523 Anna Wilkowska, c. Pawła i Małgorzaty, w towarzystwie Piotra Witosławskiego stryja i Piotra Ossowskiego wuja, daje swemu mężowi Piotrowi Bojanowskiemu ze Spławia³Piotr już 1516 występował jako pełnomocnik Małgorzaty wd. po Pawle Wilkowskim (→ wyżej) [k. Śmigla] swą cz. S., a mąż zapisuje jej po 350 fl. posagu i wiana na częściach w Spławiu i Bojanowie oraz wsi Poświątne [k. Spławia] z powodu sprzedaży swych części w Wilkowie i S. (KoścZ 19, 102; KoścZ 22, 88v); 1550 taż wspomn. jako zm. ż. Piotra Bojanowskiego → niżej, jego dzieci.

1523-61 Baltazar Ossowski [z → Osowej Sieni]: 1523 tenże → wyżej: Szymon; 1527 tenże zapisuje swej [drugiej] ż. Katarzynie c. zm. Bartłomieja Pawłowskiego po 350 fl. posagu i wiana m. in. na połowach Tuchorzy, Przesieki Polskiej, Wilkowa i S. (KoścZ 19, 129v); 1561 tenże zapisuje ż. Katarzynie wiano m. in. na opust. S. (WsG 5, 42-43, dawniej k. 21v-22); 1564 wd. po tymże Katarzyna (WsG 5, 85).

1532-34 Stefan Wilkowski z S.: 1532 tenże zapisuje swemu młodszemu bratu Andrzejowi 18 grz. czynszu rocznego na częściach Wilkowa i S. z zastrz. pr. odkupu za 300 grz. (WsG 2, 111v); 1533 tenże zapisuje ż. Annie, c. Stefana z Powidza wojskiego kruszwickiego, po 600 fl. posagu i wiana na połowach Wilkowa os. i S. opust. (PG 16, 578), a w 1534 daje mu ona tę oprawę w dożywocie (PG 16, 658).

1540-43 Wojciech i 1540-41 Mac. Dłuscy ss. Nankera: 1540 ciż bracia, ss. Nankera Dłuskiego i Anny, otrzymują od matki całe Mórkowo os. oraz cz. S. opust., a w zamian dają jej Olbrachcice oraz czynsz 10 grz. i 2 małdraty pszenicy (WsG 3, 7v-9); 1541 ciż bracia skwitowani przez siostrę Annę, ż. Andrzeja Saka, z dóbr po ojcu i matce w Wilkowie i S. (WsG 3, 15v); 1541 ciż bracia dokonują działów: Wojciech otrzymuje 1/2 Mórkowa, cz. S., 1/2 Kowalewa [k. Wschowy] i cz. Wilkowa, Maciej natomiast 1/2 Mórkowa, cz. S., 1/2 Siedlnicy i cz. Wilkowa (WsG 3 k. 16-16v); 1543 tenże Wojciech zapisuje ż. Annie c. Piotra Rydzyńskiego po 500 zł posagu i wiana na S. opust. i 1/2 Mórkowa (PG 18, 56v).

1550-60 Jan, 1550-68 Mikołaj, 1550-76 Marcin, 1550-65 Stanisław, 1568 Maciej, 1568 Piotr Bojanowscy czyli Spławscy, ss. Piotra Bojanowskiego i Anny Wilkowskiej: 1550 ciż Jan, Mikołaj, Marcin i Stanisław otrzymują od ojca Piotra Bojanowskiego S. i cz. Wilkowa, które nabył on od zm. ż. Anny (PG 18, 556v); 1560 wwiązanie w te dobra (KoścG 13, 239); 1565 tenże Stanisław sprzedaje swemu bratu rodz. Mikołajowi części Spławia, Popowa, Wilkowa oraz opust. S. za 3000 zł (KoścG 17, 51; PG 20, 421; wwiązanie 1566: KoścG 19, 18); 1566 tenże Mikołaj daje bratu Marcinowi części w Wilkowie os. i S. opust. (PG 20, 492); 1568 tenże Mikołaj sprzedaje bratu Maciejowi m. in. cz. boru w S. (KoścG 20, 49; PG 20, 733v); 1568 tenże Piotr sprzedaje Stan. Borzysławskiemu czyli Snowidowskiemu części Spławia, Popowa, Poświątnego i S. (WsG 6, 28); 1576 Anna Koszucka wd. po tymże Piotrze, obecnie ż. Piotra Gałęskiego wwiązana w dobra w Wilkowie i S. na mocy zapisu tegoż Marcina (WsG 17, 70).

1564-66 Maciej, 1564-66 Bartłomiej, 1565-68 Jan i 1566 Wojciech ss. Baltazara Ossowskiego: 1564 ciż Maciej i Bartłomiej ss. Baltazara i Kat. Pawłowskiej (WsG 5, 43); 1564 ciż Maciej i Bartłomiej wwiązani w części Dębowej Łęki, Boszkowa, Tuchorzy i S. (KoścG 16, 418); 1565 tenże Jan mąż Doroty c. Piotra Jaromirskiego zapisuje jej po 400 grz. posagu i wiana m. in. na cz. S. opust. (PG 20, 413v); 1566 działy tychże braci: Jan i Wojciech (ss. Baltazara i Anny Wilkowskiej) otrzymują Dębową Łękę (dla Wojciecha), Przesiekę Polską, Boszkowo i S. (dla Jana), zaś Maciej i Bartłomiej (ss. Baltazara i Kat. Pawłowskiej) otrzymują Tuchorzę i 2000 zł (KoścG 19 k. 1v-3, 22v); 1568 tenże Jan sprzedaje Stefanowi Wilkowskiemu cz. S. za 800 zł (WsG 6, 22v).

1568-69 Stefan, 1569-1600 Stanisław, 1569 Bartłomiej, Andrzej i Wacław ss. Stefana Wilkowskiego: 1568 tenże Stefan → wyżej; 1569 działy tychże braci: Stefan z małol. Andrzejem i Wacławem otrzymuje cz. Przybyszewa i Granówka, Stanisław otrzymuje Jędrzychowice, Kowalewo oraz 1/2 Sowiny Błotnej [pow. kal.], Bartłomiej natomiast cz. w Wilkowie i S. opust. (WsG 16, 344); 1575-78 tenże Stanisław → niżej; 1579-98 tenże Stanisław podsędek, 1600 sędzia wsch., zm. 1600 (UDR I/2 s. 178, 182); 1580 tenże → niżej: pobór.

1571 Jan Pakosz Goliński⁴Jego żoną była wcześniej (1560) Katarzyna siostra Mik. Wilkowskiego (WsG 4, 27; → wyżej) w testamencie zapisuje swej ż. Agnieszce Knobelsdorf 1000 zł na Wilkowie, S. i Błutkowie (WsG 16, 442v); 1575-78 Maciej, Jerzy, Jan i Bernard Golińscy ss. Jana Pakosza sprzedają Stan. Wilkowskiemu swe części Wilkowa i S. (PG 21, 557; KoścG 29, 149v; WsG 7, 15).

1563, 1566 pobór z S. [formularze nie wypełnione] (ASK I 4 k. 192, 276v); 1580 pobór z cz. S.S. płaci Stan. Wilkowski podsędek wsch. od 4 zagr., 1 rataja od pługa, 1 mł. wodnego korzecznika o 1 kole (ŹD 83).

1454 Wojciech młynarz z S. sprzedaje Wawrzyńcowi plebanowi w Lipnie [k. Osiecznej] czynsz roczny 1/2 grz. od sumy 6 grz. półgr na młynie w S. (ACC 35, 66).

5. 1403 (kop. 1582) bp pozn. Wojc. [Jastrzębiec] przyłącza do par. w → Radomicku m. in. S. i Błutkowo wraz z dziesięcinami i mesznym z folwarków, od wieśniaków (rustici) i młynarzy (Wp. 5 nr 40).

8. Ok. 2 km na SW od wsi kopiec o średnicy ok. 40 m i wysokości 1-3 m, usypany z gliny i kamienia (stan. 20; badania z 2002); znaleziono fragmenty polepy i ceramiki poźnośredniowiecznej; prawdop. są to relikty dworu. W pobliżu, na brzegu Samicy owalny nasyp, być może będący pozostałością mł. (badania z 2003), oraz ślady osady z XIII i XIV w. („Wielkopolskie Sprawozdania Archeologiczne” 6, 2003, s. 403-410).

Uwaga: W 1470 występuje S. Wielka, a w rejestrze poborowym z 1580 S. Stara. Już wówczas musiała zatem istnieć druga osada S., choć S. Nowa poświadczona jest w znanych nam źródłach dopiero w 1608: WsG 37, 149v. Na mapie Perthéesa widnieje jeszcze Stara i Nowa Smyczyna (ta ostatnia ok. 2 km na NE od Smyczyny Starej); obecnie istnieje już tylko jedna Smyczyna (MTop. 1950, 1997 i MTop. 1997 w skali 1:50000).

S. mylona bywa, nawet w zapisach źródłowych, z wsią Smerzyn Wielki w pow. kcyn.