(1335 Poramba Marconis – MV 1 s. 371; 1350 villa Marcin – MV 2 s. 331; 1354 Nova villa Marcii – MV 2 s. 409; 1353 de Marci Poremba – Mp. 1, 234; 1397 de Marcouicz – SP 8, 5787; 1405 Marciporamba – ZK 3b s. 258; 1405 Poramba Marci – ZK 3b s. 560; 1418 Markowaporamba- GK 1 s. 26; 1447 Poramba – OK 1 s. 20; 1468 Markova Poruba – SKO s. 65; 1470-80 Poramba, Marci Poraba – DLb. 1 s. 111-3; 2 s. 53; 1490, 1493 Poramba – GK21 s. 214; 23 s. 297; 1539 Markowa Poremba – MS 4, 19972) 12 km na NE od Wadowic.

1. 1505 M. w ziemi zator.; 1581 pow. śląski (BJ rps 5377/11 k. 542-3; ŹD s. 102); 1335-7, 1339-58, 1373-4, 1470-80 n., 1598 par. własna (MV 1 s. 371, 381; 2 s. 173, 175-6, 178, 180, 182, 184, 187, 193, 202, 211, 221, 231, 240, 249, 257, 266, 273, 280, 289, 296; 9 s. 6, 25; 2 s. 331, 393, 409, 428; DLb. 2 s. 53; WR k. 197v); 1335 n., 1529, 1598 dek. zator. (MV strony j.w.; LR s. 194; WR k. 197v).

2. 1524 Mikołaj z Szydłowca star. ośw. i zator, i Jan Strzałka sędzia księstwa zator, poświadczają, że Jan Porębski [z M.] z ż. Anną sprzedali za 30 zł Tomaszowi [Ptaszyńskiemu] stolarzowi z Krakowa oba brzegi powyżej rybnika pomiędzy Owsianką [dzisiaj cz. wsi Nowe Dwory – UN 16 s. 23] a M. i dokonali z nim zamiany łąk (Fastnacht Katalog 67); 1560 → Brzeźnica, par. Marcyporęba, p. 2; → Górki p. 2; 1568 granice między Kosowa Andrzeja Porębskiego i Brzeźnicą oraz Wioską [dziś nie istnieje] Stan. i Michała Palczowskich zaczynają się od rzeczki Chrząstownicy na wierzchowinie stawu panów Palczowskich, ponad Wioską, poniżej młynka Porębskiego, gdzie usypano trzy kopce narożne, znaczące trzy ściany wsi: kosowską wiosecką i gruntu Markowej Poręby zw. → Górki, należącego do Jana Jawalskiego (ZK 407 s. 330-3); 1586 spór o granice między Kosowa i Tłuczaniem Wodzisława, Jana i Piotra Porębskich a M. Stan. Palczowskiego i jego bratanków, ss. zm. Michała, tj. Mikołaja, Krzysztofa i Pawła oraz Piotra Owsiańskiego. Porębscy wskazali miejsce przy wierzchowinie stawku nad trzema ścianami: kosowską, wiosecką i porębską, w miejscu wąwozistym pod lasem, natomiast Stan. Palczowski stwierdza, że jest to jego grunt Górki, który był osobną wsią i nie graniczy z M., oraz że wytyczanie granic winno rozpocząć się tam, gdzie są starodawne trzy kopce, jeden od Owsianki, drugi od Tłuczania, trzeci od Poręby. Strona pozywająca oświadcza, że Górki stanowią część M. (ZK 406 s. 330-40).

3. Własność szlach. Radwanitów. -a. Sprawy własnościowe. 1423-48 Mikołaj z M. (ZDM 3, 774; 5, 1338; OK 1 s. 108).

1467-8 Mikołaj P o rę b s k i z M. (ZZ 12 s. 47; 13 s. 47; SKO s. 65 nr 156).

1470-80 Marek h. Radwan (DLb. 2 s. 53).

1471-80 Filip Burkart z → Brzezinki, M. i → Kopytówki, s. Burkarta, br. Mikołaja (ZK 18 s. 139-40, 186; 20 s. 4; 152 s. 221); 1471 Filip z → Brzezinki [par. Pobiedr] wraz z rodzeństwem wydzierżawia na 3 lata za 12 grz. czynszu Mik. Crispo [Kędzierzawemu] z Bęczyna wieś Brzezinkę i cz. w M. oraz Kopytówce (ZK 152 s. 221); 1472 Mik. Crispus z Bęczyna rezygnuje na rzecz Stanisława z Więcławie z dzierżawy Brzezinki, M. i Kopytówki, którą trzyma od Filipa z Brzezinki (ZK 18 s. 139-40).

1475-93 Mikołaj z M. br. Filipa Burkarta (ZK 18 s. 186; 20 s. 4; 21 s. 214); 1475 Filip Burkart z Brzezinki sprzedaje za 200 grz. br. Mikołajowi całe cz. w Brzezince, Bęczynie i M. (ZK 18 s. 186); 1480 br. Filip i Mikołaj z Brzezinki ss. Burkarta dzielą się dobrami. Filip bierze całą Brzezinkę z wyjątkiem młyna i pięciu sadzawek powyżej niego, a Mikołaj Bęczyn, Kopytówkę i M. oraz ww. młyn, sadzawki oraz lasy leżące za nimi (ZK 20 s. 4); 1490 Filip alias Burkart z → Brzezinki zastawia za 20 grz. Mikołajowi z M. 2 kmieci w Brzezince: Jana Ochena i Piotra szewca, płacących po 1 grz. czynszu. Gdyby któregoś roku kmiecie nie zapłacili czynszu, to zapłaci go Filip (GK 23 s. 297)¹W haśle → Brzezinka niepełny regest.

1524-52 Jan Porębski dz. M., ż. Anna (Fastnacht Katalog I, 67; ZZ 12 s. 522; SKO s. 153 nr 524, s. 252 nr 289); 1524 → p. 2.

1539-53 Jerzy Owsiański dz. [cz.] M. (ZZ 12 s. 626; MS 4, 19972; SKO s. 294 nr 408); 1539 Jerzy [Owsiański] z M. sprzedaje za 400 fl. Jakubowi Wilczkowi wieś Owsiankę w księstwie zator. (MS 4, 19972).

-b. Kmiecie, młynarze i karczmarze. 1465 Słota z Kopytówki zobowiązuje się zapłacić Pawłowi pleb. w M. 11 fl. za wołu kupionego od Jana młynarza z M. i Wojciecha kmiecia z M. (OK 12 s. 461); 1513 Bartłomiej karczmarz z M. ustępuje Stan. Klomickiemu pleb. i kościołowi w M. 6 1/2 fl., które mu jest winien Aleksy łaziebnik z Krakowa za kupione od niego drewno (OK 36 s. 106).

-c. Areał i pobór. 1470-80 ł. kmiece, karczma z rolą, zagrody i 3 folw. (DLb. 2 s. 53); 1581 pobór z cz. szlacheckich w M. łącznie z 14 ł. (ŹD s. 102).

5. 1335-7, 1339-58, 1373-4 świętop. 4 sk. (MV 1 s. 371, 381; 2 s. 173, 175-6, 178, 180, 182, 184, 187, 193, 202, 211, 221, 231, 240, 249, 257, 266, 273, 280, 289, 296; 9 s. 6, 25); 1350-1, 1354-5 dzies. pap. od 1 1/2 grz. dochodu w wysokości 3 gr i 9 den. w pierwszym terminie, a 3 sk. i 4 den. w drugim (MV 2 s. 331, 393, 409, 428); 1353 Bodzęta bp krak. eryguje i uposaża kościół par. w Tłuczaniu, wyłączając mieszkańców wsi Tłuczań, Kosowa i Chrząstowice spod dotychczasowej opieki plebanów w M. i Czernichowie (Mp. 1, 234); 1382-97 Fraczek pleb. w M. (SP 8, 1236, 5787); 1405-47, zm. 1447 Adam dz. z Brzeźnicy, pleb. w M. i altarysta w Zatorze (ZK 3b s. 540, 577, 589, 608; 7 s. 227; GK 1 s. 26; OK 1 s. 7, 122; 4 k. 14r, 17v, 22r-22v, 29v, 323v; 5 k. lv, 4r, 9v, 10v, 16v, 18v, 26r, 34r); 1405 → Łobzów, par. Ś. Szczepana w Krakowie, p. 3b; 1447 Piotr wikary w kat. krak. przeciw Adamowi pleb. w M. (OK 1 s. 7, 15, 20, 120, 122); 1448 spór o pr. patr. kościoła w M. pomiędzy Marcinem prezentowanym przez patronów Mikołaja, Jakuba, Michała i Czadra a Sułkiem s. Dobka (OK 1 s. 53, 108); 1451 Marcin pleb. w M. godzi się z Piotrem z Kęt wikarym w kat. krak. o dzies. z Wysokiej, Brzeźnicy i Górek. Pleban będzie płacił wikariuszom co roku po 1 1/2 grz. (OK 1 s. 197-8); 1454-65 Paweł pleb. w M. (Cracovia artificum suppl. 1451-1460, 199; OK 9 s. 777; 10 s. 510; 12 s. 461; Tyn. 226); 1470-80 kościół par. Ś. Marcina drew. Dzies. pien. z ł. kmiec., karczmy z 1 ł. i 2 zagród należy do bpów krak., a z ról 3 folw. do pleb. w M. Do parafii należą: M., Brzeźnica, Kopytówka, Półstanisławice [dziś Stanisław Górny], Wioska i Wysoka; dzies. z Brzeźnicy, Wysokiej (Wyostra) i folwarku Górki należały do wikarii preb. Bodzanowskiej w kat. krak., lecz pozyskał je sądownie na plebanie w M. wikary Piotr z Kęt [→ 1451]. Z powodu jednak niegodziwości rycerzy, którzy przyłączyli role kmiec. do folwarku, wikariusze zostali pozbawieni tych dzies. W wyniku ugody pleb. w M. utrzymał się w posiadaniu dzies. z obowiązkiem płacenia wikariuszom 11/2 grz. rocznie (DLb. 1 s. 111-3; 2 s. 53); 1480-81 Jan pleb. w M. (OK 2 s. 756, 821); 1480 Jan pleb. w M. zapłacił 1 fl. Janowi pleb. z Wilczysk z tytułu inwestytury (OK 2 s. 756); 1513-5 Stan. Klomicki kan. opatowski i pleb. w M. (OK 33 s. 346; 36 s. 721); 1513 → p. 3b; 1529 dzies. pien. z [łanów kmiec.] w M. należy do bpów krak., a do pleb. w M. dzies. snop. z Brzeźnicy i Wioski, folwarku w Górkach, dzies. pień. od 1 kmiecia osadzonego na rolach folw. w Smolicach i od kmieci w Kopytówce, ponadto stołowe, meszne po 17 ćw. żyta i owsa miary zator, z wsi par. oraz kolęda od szlachty (LR s. 9, 194).

7. O. Halecki, Powołanie księcia Władysława Opolskiego na tron krakowski w r. 1273, KH 27, 1913, s. 295-7, 303; J. Chachaj, Rozwój sieci parafialnej w dekanacie Zator do końca XVI wieku, ABMK 68, 1997, s. 288.

8. Drewniano-ziemne relikty obronnej rezydencji możnowładczej z okresu średniowiecza (A. Żaki, Karpacka Ekspedycja Archeologiczna w roku 1957, SA 11, 1960, s. 73-74; Żaki s. 49; M. Gedl, Systematyczne badania poszukiwawcze w południowo-zachodniej Małopolsce w 1966 roku, SA 20, 1969, s. 353-359; J. Reyniak, Osadnictwo obronne w dorzeczu górnej Wisły, AAC 20, 1980, s. 82-83; S. Kołodziejski, Średniowieczne rezydencje obronne możnowładztwa na terenie województwa krakowskiego, Kr. 1994, s. 156-7).

Uw. Halecki → p. 7, s. 295 wiąże powstanie wsi M. z osobą Marka Radwanity występującego w 1. 1328-46 (Mog. 56 i 64).

Materiał do M. zebrany w niniejszym haśle może być niekompletny z tego powodu, że wieś ta była zapisywana w źródłach także jako Poręba. Jeśli zatem w trakcie kwerendy do Poręb uda się wyodrębnić zapisy dotyczące M., zostaną one zamieszczone w haśle Poręba Marka.