1310 kop. 1608 Scaradow (Wp. 2 nr 930), 1423 or. Scaradowo (ACC 6, 135v), 1423 kop. 1488-92 Skaradowo (LBP 31), 1485 Szkaradowo (PyZ 14, 314v), 1486 Skaradow (PG 10, 55v), 1488 Skaradoff (PG 10, 95v), 7 km na S od Jutrosina.

1. 1310 ks. głog. i wlkp. Henryk ustanawia w Poniecu dystrykt, w którego granicach ma się znaleźć m. in. S. (Wp. 2 nr 930).

1485 n. pow. kośc. (PG 10, 31), 1488 pow. pyzdr. (PG 10, 95v); 1423 n. par. własna (ACC 6, 135v), 1510 n. dekanat Śrem (LBP 121-122).

2. 1531 opis granicy Polski i Śląska: kopiec narożny wsi S., Osieczek w Król. Polskim oraz Piotrkosice na Śląsku znajduje się na bagnie Trzcienne Błoto; od niego gran. biegnie do góry, na której stoi Kośmidrowa Buda, a stąd przez las zw. Kozi Las do miejsca Wcharne Łowisko i dalej do miejsca Uwdabie [U dąbie?, zapis niewyraźny], potem strugą Cieślinki do lasu Trzembiny i do bagna Koni Kał, gdzie znajduje się kopiec narożny S. oraz Piotrkosic i Gogolewic na Śląsku; granica biegnie środkiem tego bagna aż do bagien Żbikowy Kał i Troszyński Kał, gdzie znajduje się narożnik S., m. Dupin i Gogolewic (Reces 25-26); 1549 most na Orli między S. a Osiekiem →p. 3; 1550-54 lasy Siernia Lazi i Gordalewiecz w S., należące do Kat. Siedleckiej wd. po Marcinie Ponieckim i jej ss. Jerzego, Jana, Krzysztofa, Andrzeja i Piotra Ponieckich, zalane przez Mac. Zakrzewskiego z powodu budowy nowej grobli przy Osieckim Młynie w Osieku (KoścG 9, 380v-381; KoścZ 28 k. 470v, 675v-676); 1556 kopiec narożny S., Dupina i Osieka stoi przy wielkim dębie (KoścG 11, 173-174); 1562 dziedzice S. pozwani o rozkopanie grobli przy mł. w Osieku i zniszczenie kopca w miejscu zw. W Pościeniu na granicy S. i Osieka (KoścZ 58, 32); 1565 kopiec narożny S., Osieka i Dupina stoi na łące Szkaradowskiej; droga z S. do Domaradzic (KoścG 17, 214-215); 1570 rozgraniczenie S. i Osieka: od kopca narożnego S., Osieka i Dupina gran. biegnie do miejsca zw. Trzcinny Kał, które wyznacza narożnik S., Osieka i Piotrkosic (KoścZ 61, 105v-106); [1683-85] łąki nal. do plebana w S. leżą w S. w kierunku wsi Grzbielin [dziś Grzebielin] na Śląsku; jedna z tych łąk leży nad wodą →Przeźmirów (AV 17, 243).

3. Własn. szlach. 1427 Frycz z S. [także z Jutrosina, pow. pyzdr.] toczy proces z Dorotą ze Smolic (PyZ 6, 39v).

1443-50 Synocha z S.¹KObceRyc. 71, nazywa ją Kat. Synochą z S., ale w cytowanej zapisce z 1432 mowa jest tylko o Synosze c. Bartosza (KoścZ 10, 120v); KObceRyc. 96, przytacza też wiadomość o Synosze z S. z 1436, ale cytowanej tam zapiski nie odnaleziono [c. Bartosza Sokołowskiego z →Ponieca, brata Frycza z Jutrosina] toczy proces z Peregrynem z Pępowa; zastępują ją w sądzie Ścibor z Ponieca [mąż Anny, siostry Synochy] (KoścZ 12, 327); 1446 taż ż. Jana Kępińskiego [z Kępna w ziemi wieluńskiej] toczy proces ze [swą siostrą] Ofką ż. Jana z Orchowa (KoścZ 12 s. 777, 803); 1450 taż ż. Jana Kępińskiego uznaje pr. Jana Pampowskiego do 6 grz. czynszu z S., który to czynsz Peregryn Pampowski ojciec Jana nabył za 60 grz. od Bartosza Ponieckiego [ojca Synochy] przed ponad 20 laty (KoścZ 14, 30v).

1454 [Jan] Kępiński z synem Wierzbiętą kolatorzy kościoła w S. →p. 5.

1454-64 Wierzbięta z S., syn Jan Kępińskiego: 1454 tenże →p. 5; 1459 tenże toczy proces ze Ściborem z Ponieca (KoścZ 14, 240v); 1463 tenże syn Jana sprzedaje [swej ciotce] Ofce ż. Dobrogosta Zajączkowskiego swe części Oporowa i Oporówka w pow. kośc. za 500 grz., a Ścibor z Ponieca sprzedaje mu z zastrz. pr. wykupu 8 grz. czynszu z Ponieca za 80 grz. (PG 7, 186); 1464 tenże Szkaradowski toczy proces z Janem Pampowskim (KoścZ 14, 351).

1476 Wawrzyniec i Jan ss. zm. Mik. Gruszczyńskiego z S.²Z późniejszej zapiski z 1510 (→niżej) wynika, że już Mikołaj sprzedał S. Piotrowi Miłosławskiemu [zm. 1476] pozwani przez prac. Michała rudnika (mineator) z rudy Bestwińskiej, któremu sąd przyznał wwiązanie w dobra ich ojca w S. na sumę 20 fl. za 2 konie i 6 grz. za 6 prosiąt; 1481 mowa o wwiązaniu na sumę 80 grz. za rudę Świeca [pow. kal., k. Odolanowa] (KoścZ 16 k. 138, 255); 1480 opatrzny Michał rudnik sprzedaje [nie podano, komu] swe pr. do dóbr zm. Mik. Kośmidra Gruszczyńskiego w S. za 79 grz. i 6 grz. oraz 20 fl. (PG 9, 126); 1487 Wawrz. Kośmider Gruszczyński z S. sprzedaje z zastrz. pr. odkupu Piotrowi Fryczowi z Jutrosina 3 ł. os. w S. za 50 fl. (PG 10, 82v); 1487 Jan Kośmider Gruszczyński zapisuje swej ż. Magdalenie 100 grz. na S. (PG 10, 90); 1488 i 1494 tenże nabywa z zastrz. pr. odkupu od Piotra Frycza Jutroskiego jego pr. do dóbr w S. (w 1494 mowa o 11 ł.; PG 10, 95v; PG 7, 51v; PG 11, 72v); 1494 Magdalena ż. Jana Gruszczyńskiego pozwana przez Jana Rozdrażewskiego przedstawia dok. swej oprawy zapisanej na S. (PZ 22, 70v); 1502 Jan Kośmider →niżej.

1479 Piotr Miłosławski [w nagłówku zapiski: Nowomiejski] z S.³KR 9, 14, podaje, że Piotr miał S. już w 1473, ale cytowanego aktu nie odnaleziono toczy proces z Mik. Jutroskim (KoścZ 16, 1717v); [Piotr nabył S. od Mik. Gruszczyńskiego →niżej: pod 1510].

1485 Adam Nowomiejski [syn Piotra Miłosławskiego] sprzedaje Janowi Rozdrażewskiemu [później teściowi swej siostry Jadwigi] 1/3 dóbr po matce w Nowym Mieście z przyległymi wsiami, a także wieś S.⁴O ówczesnych losach dóbr nowomiejskich: R. Grygiel, T. Jurek, Doliwowie z Nowego Miasta nad Wartą, Dębna i Biechowa. Dzieje rezydencji i ich właścicieli, Łódź 1996, s. 319-323 (PG 10, 31; PyZ 14, 314v); 1486 tenże Adam daje wspomn. dobra Janowi, a otrzymuje w zamian Gogolewo; Jan Rozdrażewski sprzedaje nabyte dobra swemu synowi Janowi (PG 10, 55v); 1486 tegoż Adama kwituje jego siostra Jadwiga z dóbr po rodzicach, m. in. w S. (PyG 7, 19v); 1491 ciż Adam i Jadwiga dziedzice w Nowym Mieście, S. i in. dobrach (PyG 7, 108).

1487, 1488, 1494 Piotr Frycz Jutroski →wyżej.

1498 Elżbieta ż. Jana Rozdrażewskiego kwituje go z oprawy posagu i wiana zapisanej na Nowym Mieście i m. in. S. (PyG 8, 79).

1502 Jadwiga [siostra Adama], ż. Hieronima Rozdrażewskiego [syna Jana Rozdrażewskiego] pozywa Jana Kośmidra o usunięcie z dóbr w S. (KoścZ 18, 57); 1503 taż ż. Jarosława Nowomiejskiego z Rozdrażewa daje mężowi 1/3 swych dóbr po ojcu w Nowym Mieście z wsiami, m. in. S.; ponadto zapisuje mu na tych dobrach 4000 grz., które wyłożył on na wykupienie owych dóbr (PG 12, 255v-256); 1503 na tych samych dobrach Hieronim czyli Jarosław Rozdrażewski zapisuje ż. Jadwidze po 700 grz. posagu i wiana (PG 12, 258v-259); 1507 Hieronim Rozdrażewski w działach z bratem Janem uzyskuje dobra Nowe Miasto, m. in. z S. (PG 13, 119v); 1510 taż Jadwiga wwiązana w S., które to dobra [jej ojciec] Piotr Miłosławski kupił od Mik. Gruszczyńskiego za 1080 grz. (KoścZ 18, 193); 1522 tenże Hieronim →niżej.

1510 Mik. Jabłoński i Zbożny, niedz. dziedzice w S. →p. 5.

1520-49 Marcin Poniecki [syn Marcina syna Ścibora Ponieckiego⁵Marcin Ściborowic nie dopełnił w 1497 obowiązku uczestnictwa w posp. ruszeniu i choć krótko potem umarł, król oddał pr. do dóbr ponieckich Ambrożemu Pampowskiemu. Młody Marcin stracił więc dobra ojcowskie. O jego sprawach majątkowych szerzej →Poniec. Kupował i sprzedawał dobra w różnych wsiach, ale jego główną siedzibą stało się po 1522 właśnie S]: 1520 tenże z S. otrzymuje od swej ż. Kat. Oporowskiej, wd. po Andrzeju Śmigielskim pr. do 500 fl. jej posagu, z zastrz. praw jej dzieci z pierwszego małżeństwa (KoścZ 19, 140v); 1522 tenże kupuje od Hieronima Rozdrażewskiego S. i cz. Osieka za 1900 grz., po czym na Osieku i 1/2 S. zapisuje po 300 grz. posagu i wiana swej ż. Katarzynie, c. Jana Siedleckiego, a drugą 1/2 S. daje jej w dożywocie (PG 15, 466); 1525-26 tegoż ż. Kat. Szkaradowska pozwana przez swe dzieci Mikołaja i Sebastiana Śmigielskich o konie, owce, trzodę i drób wartości 70 grz., zabrane z dworu w Oporowie (KoścZ 24 k. 448, 509); 1527 tenże Marcin sprzedaje z zastrz. pr. odkupu Stan. Włodzickiemu z Ponieca 6 grz. czynszu z S. za 88 grz. (KoścZ 19, 121); 1527 tenże kupuje z zastrz. pr. wykupu od Piotra Zakrzewskiego części Dupina i Osieka za 205 grz. oraz cz. Góreczek w pow. kośc. za 100 grz. (PG 16, 161); 1531 tenże dz. w S. i Osieczku (KoścZ 19, 187); 1532 wzm. o czynszu z S. zapisanym [przez tegoż Marcina?] na rzecz altarii Zwiastowania NMP w kat. pozn. (Now. 1, 268); 1545 tenże kolator kościoła w S. →p. 5; 1546 tenże z S. sprzedaje 1/2 Wojciechowa w pow. pyzdr. (KoścZ 19, 199v); 1549 tenże otrzymuje od Mac. Zakrzewskiego z →Osieka zgodę na zbudowanie mostu na Orli, przez który Marcin i jego ludzie będą mogli swobodnie jeździć z S. do Osieka (KoścG 9, 125v-126v); 1550-54 Kat. Siedlecka wd. po tymże Marcinie →p. 2; 1562 Kat. Siedlecka wd. po tymże z ss. Jerzym, Janem, Krzysztofem, Andrzejem i Piotrem (KoścZ 58, 31v-32).

1550-67 Jerzy, 1550-67 Jan, 1550-89 Krzysztof (wojski pozn. 1578-89, zm. a. 1597); 1550-62 Andrzej, 1550-62 Piotr Ponieccy, ss. Marcina (TD; UDR 1/2, 149); 1550-54 ciż →p. 2; 1560 Katarzyna c. Marcina Ponieckiego, ż. Kołaczkowskiego (TD); 1565-67 Jerzy, Krzysztof i Jan Ponieccy toczą proces ze spadkobiercami zm. Piotra Frycza Jutroskiego o 11 ł. w S., które ów Piotr nabył kiedyś z zastrz. pr. odkupu (KoścG 17, 183; KoścG 20, 161v).

1510 w S. 7 1/2 ł. os., 13 ł. opust., folw. nieuprawiany, z którego wyłączono 3 ł., które są wolne, ale tylko 1 jest os.; sołtys ma 1 ł., pleb. ma 2 ł.; są 3 karczmy, lasy i bory (LBP 121-122); 1520 w S. 23 ł., w tym 10 ł. os. i 13 ł. opust., ponadto 2 ł. soł. →p. 5; 1530 pobór od 3 ł. (ASK I 3, 132v); 1563 pobór od 12 ł., 1 karczmy (ASK I 4, 194v); 1580 pobór z działu Jerzego Ponieckiego od 4 1/2 ł., karczmy z 3 kwartami roli, 7 zagr., 1 komor., 1 ł. opust., 2 rzem.; z działu Krzysztofa Ponieckiego od 6 1/2 ł., 6 zagr., 2 komor., [owczarza] od 20 owiec (ŹD 84).

4. 1510 sołtys ma 1 ł. →p. 3; 1510, 1520 w S. 2 ł. sołeckie opust. →p. 5.

5. 1423-25 Stanisław pleb. w S. (ACC 6, 135v, dawniej k. 143v; K 5, 295).

1423 (kop. 1488-92) w S. płacą dzies. po 9 gr z każdego łanu na rzecz scholasterii pozn. (LBP 31).

1454 kapłan Dawid instytuowany przez bpa pozn. na plebana w S. na podstawie prezenty [Jana] Kępińskiego i jego syna Wierzbięty (AE I 210v).

1510 kościół par. w S. pod wezw. Ś. Marcina, pr. patronatu nal. do niedz. dziedziców Mik. Jabłońskiego i Zbożnego; z 7 1/2 ł. os. płacą dzies. scholastykowi pozn.; pleb. otrzymuje tylko meszne, a z wolnych łanów wyłączonych z folwarku 1/2 kopy gr; pleb. ma własne 2 ł.; do par. nal. tylko S. (LBP 121-122); wiard. dzies. z Siedlca należą do pleb. w S. (LBP 116); 1510 wizytacja scholasterii pozn.: scholastyk otrzymuje w S. dzies. po 9 gr z łanu; 5 wieśniaków uprawia po 1 ł., 4 innych po 1/2 ł., co w sumie daje 1 grz. 15 gr; jest 12 ł. opust., 2 ł. sołeckie opust., karczma opust.; cz. łanów opust. uprawia pan Jabłoński, ale nic nie płaci; z łanów opust. scholastyk pobiera 3 grz. 3 wiard. (CP 111, 56v-57); 1520 wizytacja scholasterii: w S. są 23 ł.; 10 ł. os. płaci po 9 gr dzies.; 13 ł. opust. i 2 ł. sołeckie opust.; ok. 6 z tych łanów uprawia dziedzic, ale nie płaci dzies., siódmy jest wolny i pleb. otrzymuje z niego 1/2 kopy gr (CP 111, 44v).

1545 Grzegorz z Buku instytuowany na plebana w S. na podstawie prezenty Marcina Ponieckiego; poprzedni pleb. Grzegorz z Grodziska ustąpił z beneficjum (AE VIII 399).

7. SzPozn. 399-401.