(1252 Kaszom, 1344 Lazew!, Lazow!, 1397 Kazomy, 1418 Kazom, 1423 Cazom, 1441 Kazyom, 1446 in Maiori Cazomy, 1508 Casszom, 1515 Kazon, 1576 Kazom Maior) 5 km od SW od Nowego Dworu, dziś Kazuń Polski.

1. 1344 dzielnica książąt Trojdenowiców (NKDMaz. 2 nr 264); 1444 par. Kazom Mały (MK 3, 302); 1446 distr. zakr. (MK 4, 31v; MK 122, 71-72; ZakrG. 7, 51); 1477 z. warsz. (MK 9, 82; Lub. nr 242); 1533 pow. zakr. (Zakr. 32, 228v); 1576 z. i pow. zakr. (ŹD 309); 1580 połowa K. w z. warsz. (ŹD 267).

2. 1420 karczma Krzywańska, przewóz zakr. przez rz. Wisłę (MK 3, 66v-67); 1444 dobra kośc. w K. graniczą z działem w Cybulicach (MK 3, 302); 1475 role i łąki w sąsiedztwie łąk przewozu zakr., obok jez. aż do mostu i obok „wierzchu” jez. aż do wzgórza albo ról kazomskich; jez. Rzeczyca; umocnienie brzegu rz. Wisły (MK 9, 64); 1477 jez. Kazomiec i 4 mr. łąk między jez. a drogą z Warszawy do Zakroczymia, obok łąk kmieci [z K.] (Lub. nr 242, → p. 5); 1518 łąka we wsi K. przy przewozie (LM 1565 I, 179); 1565 wieś K. ma grunt dobry, ale cz. piasku, pole trojne, graniczy z Czosnowem, Małocicami, Czeczotkami, [Cybulicami], Grochalami i z [rz.] Wisłą, która często zalewa wieś i niszczy pola ozime oraz siano [na łąkach]; bór w objazd 1/4 mili albo mniej, nadaje się [jedynie] do opału; łęg dębowy urodzajny, olszyna za jeziorami; są 3 jeziorka [rybne] (LM 1565 I, 157), dwór i folw. o 3 polach na średnim gruncie, ma dwa ogrody, pastewnik i oborę (LM 1565 I, 158-160); 1617 dwór z browarem i in. zabudowaniami umiejscowiony nad jeziorem (LM 1617-20, 27-28).

3. Włas. ryc., potem duch. – opactwa benedyktynów w Sieciechowie, potem książ. [a. 1166?, XII-XIII w.] Piotr syn Piotrka daje kl. benedyktynów w Sieciechowie [woj. sand.] dobra K., Orzechów, Boguchwałowo na ziemi Mazowsza (Koch. nr 90); 1252 ks. Bolesław Wstydliwy potw. temuż klasztorowi jego stan posiadania, w tym w/w dobra maz. (Kodeks dyplomatyczny katedry krakowskiej ś. Wacława, wyd. F. Piekosiński, t. 1, Kraków 1874, nr 34); 1344 pap. Klemens VI poleca abpowi gnieźn. rozsądzić sprawę opata i kl. benedyktynów sieciechowskich przeciw książętom Siemowitowi III i Kazimierzowi I o zabrane dobra L., Orzechów [z. liw.?], Boguszyn [Boguszkowo, pow. war.?], [Cybulice] (NKDMaz. 2 nr 264); 1367 król Kazimierz Wielki potwierdza w/w dok. ks. Bolesława Wstydliwego z 1252 (MS 3 supl. 44); 1397, 1418 → p. 4; 1420 ks. Janusz I daje Jaśkowi rybakowi zakr. karczmę zw. Krzywańska obok przewozu zakr. i 10 mr. roli za opłatę 1 kopy gr rocznie oraz daje mu pr. niem., które mają wszyscy mieszkańcy K.; Jasiek ma odpowiadać wobec wójta w K. (MK 3, 66v-67; ZakrG. 80, 315v-316); 1423-24, 1427-28 → p. 6; 1433 czterej kmiecie z C. (w tym Krężel i Żak) „wyręczają” z wieży [w zamku warsz.] Wojciecha dawnego sługę Stanisława Sokolnika (Warsz. 2, 205); 143[9] ks. Bolesław IV uwalnia Mikołaja inaczej Miklasza z C. i jego ss. z poddaństwa (MK 9, 144v); 1441 → p. 6; 1446 tenże ks. potw. nadanie 1 wł. wolnej w M.C. przez ks. Janusza I na rzecz Więcława Ryndy, który sprzedał ją Janowi Sędzi kmieciowi z K. i jego ss. Adamowi i Piotrowi (MK 4, 31v; ZakrG. 7, 51); 1475 ks. Bolesław V daje Markowi mieszcz. warsz. i przewoźnikowi zakr. role i łąki w sąsiedztwie łąk przewozu zakr., z karczmą, zabagnieniami, pr. połowu ryb, dla naprawy i umocnienia brzegu rz. Wisły, wyłączając jednak jez. Rzeczyca dla siebie i rybaków książ. (MK 9, 64); 1501 mgr Mikołaj Mniszewski [kanclerz książ.] tenut. w C. (Zakr. 15, 479); 1518 książęta maz. zezwalają swej matce ks. Annie [Konradowej] na uposażenie szpitala dla ubogich w Zakroczymiu m. in. łąką w K. (LM 1565 I, 179); 1522 Mikołaj Odraniec włodarz z K., kmieć książ. (ZR nr 2285); 1563 Stanisław Smogorzewski h. Junosza dzierżawca w K. (MH 9, 43); 1565 wieś ma 44 wł. wszystkich, w tym 3 wójt., 1 wł. wolna kmieci Sędzików z pr. od książąt maz., 1 wł. pusta, którą orzą na folw.; 40 wł. os., 40 kmieci oraz 20 zagr., w tym kowal, który robi do dworu, gajewnik, który dogląda gaju, karczmarz, który warzy piwo (LM 1565 I, 156 n.); 1576 w K.M. jest 40 wł. os., 7 zagr., 1 kowal (ŹD 309); XIX w. folw. Kazuń Polski ma 485 mr., w tym 144 mr. roli (SG 3, 938); wieś Kazuń Polski ma 675 mr., folw. 488 mr., wsie Kazuń Niemiecki i Majdany 680 mr., las rządowy 930 mr. [razem 2783 mr., tj. 93 wł.] (Małc. 194).

4. 1397 ks. Janusz I sprzedaje prac. Stanisławowi przewoźnikowi zakr. sołectwo we wsi książ. K. z 3 wł. wolnymi za 30 kóp gr pras. (ZakrG. 7, 46); 1418 Marcin z Jeżewa podsędek ciech. i rządca zakr. sprzedaje swe sołectwo we wsi książ. K. Mikołajowi synowi Kozła, kmieciowi z Dłutowa [z. zakr.] za 40 kóp gr posp. (MK 3, 105v; ZakrG. 7, 47); 1420 pr. niem., wójt → p. 3; 1525 opatrz. Jan wójt z C. z br. swym Jakubem pozywają swą siostrę stryjeczną Małgorzatę c. zm. Grzegorza wójta w C. z jej mężem Marcinem o podjęcie spłaty pien. z dóbr wójtostwa (Zakr. 25, 372); 1544 król Zygmunt I zezwala Stanisławowi Cybulskiemu na wykup wójtostwa w K. (ZakrG. 7, 45; MS 4 nr 21643); 1565 wójtostwo 3 wł., 2 kmieci i 3 zagr., włas. Rafała Cybulskiego, ma przyw. książąt maz. na wójtostwo (LM 1565 I, 157); kmiecie król. płacą czynsz po 28 gr z 1 wł. os., dają po 13 korców owsa, 1 gęsi, 2 koguty, 30 jaj z 1 wł. os. (LM 1565 I, 156 n.).

5. → Kazom Mały.

6. 1423-24, 1427-28 ks. Janusz I wystawia dok. w K. (MK 3, 32v, 36v; PP 5 nr 422, 625); 1441 ks. Bolesław IV wystawia dok. podczas stacji w C. (MK 3, 250); 1497 Marcin syn Jakuba Kubaszycza z K. przyjęty do pr. miej. Nowej Warszawy (PrzyjęciaNW nr 315); 1515 Jakub syn Marcina z K. z diec. pozn. otrzymuje święcenia kapłańskie na podstawie prowizji pana Jakuba [Brzoski] ze Rzwienia [star. roż. i mak., marszałka księstwa maz., podkom. łomż.] (BOss. 4874/I k. 17, 22, 28);

7. PacPuszcza 202-204.

Uwaga: Identyfikacja nazwy zniekształconej w dok. z 1344 pozwala zaliczyć K.W. do władztwa Trojdenowiców, a nie do ówczesnej kasztelanii zakr. Siemowita II. Wieś stała się włas. książęcą prawdop. w okresie rządów ks. Trojdena (1313-41). Po 1370 została związana z dobrami książ. starostwa zakroczymskiego, w konsekwencji zaliczono ją do z. zakroczymskiej, chociaż jeszcze w 1477 zaliczano ją do z. warsz. (→ AHPMaz. 2, 177).