(1338 Mylonow, Myllonow, 1377 Mylanowo, 1401 Milonowo, 1403 Melenow) 11 km na SSE od Starego Miasta Warszawy, od XVII w. Wilanów, dziś północno-zachodnia cz. dzielnicy Warszawy o tej nazwie.

1. 1338 [distr.] warsz. w księstwie czer. (NKDMaz. 2 nr 226); 1403 wieś par. M. (BulPol. 3 nr 928); 1477 n. distr. warsz. (MK 9, 81v).

2. 1468 M. graniczy z Czerniakowem i Służewem (MK5, 89v); 1494 rozgraniczenie dóbr Zawady i M. zaczynając od węgła gran. Powsinka do węgła gran. dóbr Kępa (SG 13, 486, wzm.); 1502 M. graniczy z Czerniakowem (MK 18, 131); 1502 gran. M. z Ką-tami od węgła gran. Zastowa! [Czerniakowa] idzie aż do węgła gran. Zawad (Warsz. 8, 425); 1790 młyn → p. 3.

3. Włas. duch. – opactwa benedyktynów płoc., potem książ., następnie szlach. 1338 włas. kl. benedyktynów płoc.; ks. Trojden nadaje opactwu imm. dla dóbr Przybyszew z przyległościami nad Pilicą w zamian za odstąpioną księciu wieś M. (NKDMaz. 2 nr 226); 1339 Jan opat płoc. odstępuje ks. Trojdenowi wsie M. i Czarnowo w zamian za w/w imm. dla dóbr Przybyszew (NKDMaz. 2 nr 231); 1350-81 Stanisław z M. → p. 6; 1377 ks. Janusz I potw. Stanisławowi podkom. warsz. nadanie dóbr M. i Ręczaje z przynależnościami przez swego stryja ks. Kazimierza I [1349-55] (NKDMaz. 3 nr 178; SuprUzup. 144); 1387 Jan syn Stanisława podkomorzego z M. (Papr. 417-419); 1395-1432 Maciej Gnat, 1401-06 Jan zw. Valdebene → p. 6; 1422 Stanisław Milonowski, z M. przeciw pleb. z Radzikowa (Warsz. 1, 40v); 1425-26 Stanisław z M. śwd. działań książ. (PP 5 nr 103; PP 6 nr 39); 1427 Maciej Gnat sędzia ziem. czer. daje wszystkie swe dobra, Lipie, Głodną i spuściznę po zm. br. Miklaszu w z. czer. oraz Ręczaje w z. warsz., swym bratankom Janowi, Stanisławowi, Piotrowi z M. (PP 5 nr 424); 1427 tenże Maciej daje tymże bratankom wszystkie swe dobra, zatrzymując dożywotnio z ż. Dadźbogą M. i Ręczaje (Warsz. 2, 433); 1427 Agnieszka c. Jana Waldeb[ene] z M., ż. Jana z Sękowa kwituje swych braci Jana, Stanisława i Piotra z zadośćuczynienia za ojcowiznę (PP 5 nr 519); 1431 Maciej Gnat z M., jego bratankowie Piotr z Lipia i Stanisław (Warsz. 2, 78); 1431 Dadźboga ż. Macieja z M. stolnika warsz. wraz z Janem, Stanisławem i Piotrem z M. zeznają, że szkody wynikające z wylewów Wisły podzielą stolnik ze swą ż.; Dadźboga po śmierci męża odstąpi im dziedzictwo Ręczaje, ale zachowa dożywotnio 3 pokowy miodu tamże (PP 6 nr 522); 1432 Jan Obel dz. z Falęcina [pow. grój.] pożycza Piotrowi z M. 3 kopy i 20 gr posp. pod przepadkiem pasa srebrnego (Warsz. 2, 94); 1432 pani Dadźboga z M. (Warsz. 2, 112); 1432 taż cześnica z M. (Warsz. 2, 126); 1432 Urban ze Zbarza poręcza dług 3 1/2 kopy i 8 gr szl. Janowi Oblowi [z Miedzeszyna] za Piotra z M.; jeśli Piotr nie zapłaci, to Urban da Oblowi miodu na tę sumę, licząc rączkę po 8 gr; Piotr daje Urbanowi jako zabezpieczenie pancerz i kłobuczek (Warsz. 2, 128); 1432 Piotr z M. ma zapłacić 7 kóp gr posp. za konia (Warsz. 2, 174); 1432 Stanisław Milonowski z Lipia ręczy stryjence Dadźbodze z M. za br. Piotra sumę 3 1/2 kopy gr posp. za 2 konie; w razie śmierci stryjenki będzie to wypłacone panience [córce?] pana podkom. [Andrzeja] z Radziejewic (Warsz. 2, 176); 1432 Piotr Milonowski z Ręczaj (Warsz. 2, 180); 1432 Piotr z Ręczaj i M. ma dom w Warszawie wspólnie z [braćmi] Janem i Stanisławem (Warsz. 2, 185); 1433 Piotr Milonowski, zięć Pakosza [z Wodzicznej] (Warsz. 2, 207); 1434 Stanisław z Chmielewa sprzedaje stren. Piotrowi swemu br. z M. 1/2 dziedzictwa Jastrzębia w z. czer. za 200 grz. krak., za zgodą Anny swej ż. (MK 3, 135); 1434 podział braci z M.: Piotr dostaje Ręczaje, Jan Trzelatkowo i Głodną, a Stanisław Lipie (MK 3, 135-135v); 1436 stren. Piotr z M. sprzedaje braciom Janowi i Stanisławowi z M. swą cz. Machnatki w z. czer. za 100 kóp gr posp. (MK 3, 183v); 1439 Pełka Kołmasz sprzedaje Runowo z Nową Wsią stren. Piotrowi z M. za 350 kóp gr w półgr (MK 3, 227v); 1440 stren. Piotr Milanowski daje Wojciechowi młynarzowi za jego prace młyn w Runowie na rz. Jeziorze wraz z łąką i ogrodem (MK 3, 244v);

1440 Piotr z M. swą cz. w M. odstępuje Janowi z M. za jego cz. Machnatki i 20 kóp gr; tenże Jan ma spłacić br. Piotrowi 20 kóp gr szer. pras. po śmierci Dadźbogi (MK 3, 248); 1441 Piotr z M. sprzedaje dziedzictwo Ręczaje Ziemakowi ze Smogorzewa cześnikowi ciech. za 250 kóp gr w półgr; otrzymuje 140 kóp i będzie dzierżyć jego włas. Budziszyno w z. czer. aż do końca wypłaty (MK 3, 250v-251); 1442 Piotr Milanowski przyjmuje od Ziemaka pewną kwotę za Ręczaje; Pakosz z Wodzicznej ręczy za ż. Piotra (MK 3, 149); 1445 Jan Milanowski kupuje od ks. Bolesława IV czynsz roczny 40 kóp gr w półgr z m. Grójec w z. czer. z pr. odkupu za 500 kóp gr w półgr (MK 3, 323v); 1445 Jan z M. sprzedaje swą cz. M. (dwa działy) i swą cz. Machnatki Annie ż. Męcimira z Mniszewa za 700 kóp gr; Męcimir z Anną nabywają też przyszły spadek Jana po Dochnie wd. po zm. Macieju cześniku warsz. (MK 3, 324); 1445 Stanisław dz. z Michałowa! [M.]. zamienia z dopłatą 130 kóp gr w półgr z Anną c. Piotra przewoźnika warsz., ż. Męcimira z Mniszewa podczaszego książ. 1/3 M. na cz. Machnatki w z. czer., którą ona miała od Jana Milanowskiego (MK 3, 324); 1445 Stanisław z M. daje ks. [Annie Bolkowej] siedlisko w Warszawie, w zamian za co ks. Bolesław IV zwalnia go i jego spadkobierców od kar sąd. wszystkich dygnitarzy książ. z wyjątkiem kar samego księcia (MK 4, 75); 1448 ks. Bolesław IV potw. dok. ks. Janusza I, że niegdyś stren. Maciej Gnat z M. sędzia ziem. czer. i jego ż. Dadźboga darowali 60 kóp gr pras. wiana Dadźbogi na budowę koleg. warsz. i zapisali to w dok. ks. Janusza I na dobrach Głodna w z. czer. (AECVars. s. 17, nr 55); 1448 ur. Anna ż. Andrzeja Małka z Raszyńca otrzymuje 1/3 dziedziny M., a Piotr Milanowski ma jej wypłacić 700 kóp gr posp. za 2/3 M. pod przepadkiem (Warsz. 2, 1123); 1453 Stanisław z M. kupuje wójtostwo w m. Piasecznie za 130 kóp gr (MK 4, 15v); 1463 Andrzej [Milanowski] z Raszyńca i [M.] kaszt. liw. sprzedaje Naborowo w z. zakr., nabyte od Piotra [Brody] z Jeżewa kan. płoc. i warsz., podkancl. książąt maz., stren. Adamowi z Wilkanowa za 250 kóp gr w półgr (AGAD perg. 7121); 1470 Jan syn ur. Boruty z Falent chor. warsz. za zgodą ojca zapisuje swej ż. Katarzynie, c. Andrzeja z M. kaszt. warsz. 210 kóp gr w półgr wiana na całej wsi Sękocino (Tarcz. 5, 416v); 1471 ur. Anna wdowa po zm. Męcimirze z Rakowca, ż. Andrzeja z M. kaszt. warsz. (WarszDis. 1, 79); 1473 Andrzej z M. kaszt. warsz. ma proces z Jakubem z Gołynina [i Białejłęki] kaszt. ciech. o przewozy wiślane (Warsz. 4, 943); 1476 Stanisław z Trzelatkowa uzyskuje potwierdzenie dok. z 1377 na M. i Ręczaje (MK 9, 77); 1476 Mikołaj z Zaborowa zapisuje swej ż. Annie, c. Andrzeja [Milanowskiego] kaszt. warsz. 210 kóp gr wiana na połowę dóbr Zaborów i Białuty, przypadłych mu z podziału z braćmi, na całym siedlisku w Zaborowie (Warsz. 10, 485-486); 1476 Włodzimierz syn ur. Andrzeja z M. kasztelana warsz. (Warsz. 4, 921); 1477 Andrzej z M. kaszt. warsz. z ż. Anną sprzedają 7 grz. w półgr rocznego czynszu z M. za 70 kóp gr w półgr sław. Piotrowi Baryczce mieszcz. warsz. z ż. Barbarą na fundację ołtarza w koleg. warsz. (MK 9, 81v); 1477 ks. Bolesław V daje temuż Andrzejowi z Raszyńca przyw. pr. nieodpowiedniego i zwolnienie od kar sąd., a jego kmieci z M., Raszyńca i Rędzin uwalnia od prac przy starych grodach (MK 9, 84v); 1478 Mikołaj Milanowski ma kmieci Piotra i Mikołaja w M. (AE II 529v); 1478 Andrzej z Milanowa kaszt. warsz. trzyma w zastawie lasy Zacięciwa i pozostałość Zagościńce w z. warsz. (Warsz. 5, 58); 1478 ks. Bolesław V sprzedaje temuż Andrzejowi bór i las Zacięciwa w opisanych granicach oraz całą pozostałość Zagościńce; kmiecie tu osadzeni mają płacić czynsz książ. po 3 gr z 1 wł. os. (MK 9, 103-103v); 1480 Mikołaj syn Andrzeja z M. kasztelana warsz. (Warsz. 5, 375); 1481 Jakub woźny warsz. zastrzega (arestavit) dobra Mikołaja syna zm. Andrzeja z M. kaszt. warsz. w M. i w Raszyńcu (Warsz. 5, 631); 1483 w podziale dóbr braci Mikołaj otrzymuje Raszyniec, przewóz warsz., cz. Kłodzieńskich w pow. bł. i lasy nadane przez ks. Bolesława V; Włodzimierz podstoli warsz. dostaje M., Magierową Wolę w z. czer., domy ze stajnią bez komnaty oraz 1/2 czynszu z Wiązowna; Mikołaj bierze 1/2 domów i czynszu z Wiązowna oraz ma wypłacić posag swej siostry Śmichny (Tarcz. 3, 44v); 1491 Bogusław z Moszn sędzia ziem. warsz. odstępuje cz. Raszyńca z młynem, którą trzyma od Mikołaja syna Andrzeja kaszt. warsz., ur. Włodzimierzowi z M. podstolemu warsz. za 35 kóp w półgr i 20 fl. (Warsz. 6, 768); 1494 tenże Włodzimierz podstoli warsz., za zgodą swej ż. Doroty, c. zm. Jana Lipskiego kaszt. wis., sprzedaje Magierową Wolę w z. czer. Pawłowi Zawiszy z Budziszyna za 300 kóp gr w półgr (MK 18, 77v); 1495 Dorota ż. Włodzimierza z M. wwiązana w cz. wójtostwa w Zawadach (Warsz. 7, 552); 1498 Dorota wd. po zm. Włodzimierzu z M. podstolim warsz. z ss. Janem i Mikołajem sprzedaje 5 grz. w półgr czynszu rocznego z M. za 50 kóp gr w półgr Annie wd. po zm. Andrzeju Kazubie mieszcz. warsz. z synem Mikołajem (MK 9, 221v; wykup w 1504);

[ok. 1500] ss. zm. Włodzimierza z M. są dłużni 20 kóp gr Rogali z Węgrzynowa swemu szwagrowi (WarszDis. 1, 355); 1502 Mikołaj Milanowski z bratankami ma proces z Mikołajem z Zaborowa stolnikiem zakr. (Warsz. 8, 581); 1505 Jan, Mikołaj, Hieronim i Zygmunt bracia z M. odstępują przewóz ich stryjowi Mikołajowi z Raszyńca albo z Czerniakowa (Warsz. 8, 1134); 1505 [Dorota] właśc. M. ma kmieci i własne pole żyta [folw.] (ZR nr 2012); 1506 Jan, Mikołaj, Jeronim, Zygmunt, Jadwiga i Anna [dzieci] zm. Włodzimierza z M. podstolego warsz. zastawiają Michałowi Michnie przewoźnikowi warsz. przewóz warsz. po zm. Mikołaju z Czerniakowa w 500 kopach pod przepadkiem, poręczając pokój ze strony swej siostry Katarzyny ż. Rogali z Węgrzynowa (ZakrG. 4, 263v); 1510 prac. Stanisław młynarz syn zm. Szczepana z M. otrzymuje od rady m. Starej Warszawy młyn mały pod miastem należący do szpitala Ś. Ducha poza murami Warszawy z 1 wł. roli, z czynszem 5 kóp gr w półgr po 2 latach wolnizny (RadWS nr 890); 1519 prac. Stanisław Gosarz z M., wnuk [lub bratanek] zm. Stanisława Sosnaka oraz Małgorzata z Bliznego siostra zm. Heleny ż. tegoż Sosnaka sprzedają odziedziczony po nich dom w Warszawie na przedmieściu Rybaki za 3 1/2 kopy gr (RadWS nr 1306); 1528 w M. 10 1/2 wł. os. (ASK I 27, 712v); 1530 Adrian i Andrzej Milanowscy uczestnicy sejmiku z. warsz. (Iura 3 nr 302); 1558 Andrzej Milanowski syn zm. Jana dz. w M. sprzedaje z pr. odkupu 5 kóp gr czynszu rocznego ze swych dóbr za 100 kóp gr na altarię Trębskich w koleg. warsz., co poręcza Barbara wd. po Janie Milanowskim i Jan Opacki syn Pawła (KnapWar. 78 n.); 1563 Stanisław syn Zygmunta Milanowski h. Łada z M. (Wittyg 203; MH 9, 38); 1565 Adrian i Andrzej Milanowscy w M. (KnapWar. 133); 1580 pobór od 9 1/4 wł. os. w 3 działach (ŹD 261); 1790 W. z młynem (TarDym.); XIX w. folw. (739 mr.) i wieś W. (571 mr., w tym 281 mr. roli), razem ok. 44 wł. (SG 13, 486).

4. 1377 ks. Janusz I nadaje na dobra M. i Ręczaje pr. niem. z daniną książ. 1 korca owsa z 1 wł. os. rocznie (NKDMaz. 3 nr 178; SuprUzup. 144); 1526 M. zamiast czynszu książ. daje owies (ASK I 27, 672).

5. 1403 Stanisław pleb. w M. ma dochód 10 grz. srebra; pap. Bonifacy IX zezwala na zamianę tego kościoła na inne beneficjum (BulPol. 3 nr 928); 1410 Wojciech bp pozn. wyłącza wsie Powsin, Jeziora i Lisy z par. w M. i przyłącza je do nowo założonej par. Powsin (Knap.mps 515); 1429 Gotard syn Więcława kan. warsz., pleb. w M. ma dochód z obu beneficjów 8 grz. sr., uzyskuje prowizję pap. na kanonię płoc. po zm. Pawle synu Grzymisława [z Borzewa] (BulPol. 4 nr 2237); 1431 tenże pleb. Gotard z Gurby dr dekretów, kan. pozn. i warsz., [kanclerz książ.] prosi o prowizję na scholasterię płoc. (BulPol. 5 nr 48); 1436 Andrzej pleb. w M. pobiera bez podstawy pr. kolędę i świętopietrze z Kabat, Jeziory [dziś Jeziorna], Bielawy i Okrzeszyna; Stanisław bp pozn. przyłącza te wsie do par. Powsin (Knap.mps 517); 1437-58 tenże Andrzej pleb. z M. (PP 3 nr 383; Warsz. 2, 714; ŁawWN nr 453); 1442 Andrzej bp pozn. przysądza Andrzejowi pleb. w M. dzies. z połowy wsi Kabaty (AE I 49; NowDzieje 2, 522); 1472 Andrzej bp pozn. potw., że Mikołaj z Raszyńca pleb. w M. i Mikołaj pleb. w Zerzniu przeprowadzili zamianę: Zastowo przechodzi do par. w Zerzniu, a Zawady przechodzą do par. M. (AE II 367v-368; NowDzieje 2, 522); 1481 Mikołaj pleb. w M. (Ep. 10, 211); 1486 Mikołaj z Bujał pleb. w M., wikariusz wiecz. kat. płoc. zamienia wikariat płoc. na altarię NMP fundi Ostrowia w koleg. warsz. z Michałem z Bończy kan. płoc., pleb. w Przasnyszu (Ep. 10, 477); 1487 Mikołaj pleb. w M., rządca Piotr bpa płoc. w Jabłonnie (Warsz. 6, 8); 1491 tenże Mikołaj z Jabłonny pleb. w M., altarysta warsz. (Ep. 15 k. 8, 221v); 1494 Mikołaj pleb. w M. (Warsz. 7, 295); 1503 Daniel pleb. w M. (MK 18 k. 154, 164v); 1603 kośc. drewn. ŚŚ. Mikołaja i Anny; do par. M. należą dzies. z folw. i wsi M., z 6 wł. kmiecych w Kątach w par. Zerzeń; dzies. z Zastowa i Grabi pleb. pobiera na przemian z pleb. z Zerznia; dzies. z Czarnowa, Kabat i Powsinka są wydzielone dla wikariuszy, a dzies. z Bielawy dla rektora szkoły; do pleb. należy plac przykościelny, łąka i ogród (ŁOp. 3, 339; NowDzieje 2, 522).

6. 1350-1381 Stanisław z M. [h. Rogala, syn Macieja Piorko cześnika czer. i warsz.] podkom. warsz. (NKDMaz. 3 nr 178; SuprUzup. 144; Wilska 121 n.).

1401-06 Jan zw. Valdebene [Bardzo Dobrze] z M. [zapewne syn Stanisława] chor. czer. (PacSpis; WolffStudia 290, Wilska 99).

1395-1432 Maciej Gnat z M. [także z Lipia, Głodnej i Ręczaj, h. Rogala]: 1395-1410 podsędek warsz. [prawdop. do 1415], 1415-28 sędzia ziem. czer., 1417-27 sędzia ziem. warsz., 1430-32 cześnik warsz., 1431 stolnik warsz. (PacSpis; Wilska 102, która podaje też, jakoby 1407 był podsędkiem czer.; PP 5 nr 424; PP 6 nr 522; WarszDis. 1, 198; Warsz. 2 k. 126), zm. a. 1435 (Warsz. 2, 397).

1463-81 Andrzej Milanowski z Raszyńca i M. syn Sulisława h. Łada → Raszyniec.

1482-95 Włodzimierz z M. i Raszyńca syn Andrzeja, podstoli warsz. (PacSpis; Tarcz. 3, 44v; Warsz. 6, 768; MK 18, 77v), zm. a. 1498 (MK 9, 221v).

1509 Hieronim syn Włodzimierza z M., 1512 Zygmunt syn Włodzimierza z M., 1537 Andrzej syn Stanisława z M., 1537 Andrzej syn Jana z M., studenci Uniw. Krak. (MUK 2 nr 1509e/104, 1512h/014, 1537e/073, 1537h/038).

7. SG 13, 485-490; RAW 1958, 363 n.; M. Piber-Zbieranowska, M. Zbieranowski, Dzieje Milanowa do 1526 r., w: Genius loci, czyli rzecz o badaniach archeologicznych rezydencji króla Jana III w Wilanowie (w druku).