(1387 Nyeporath, 1416 Nyeporanth, 1424 Neporanth, 1468 Nyeporeth, 1518 Neporath, 1522 Nyeporąth) 10 km na W od Radzymina.
1. 1387 par. Wieliszewo (BOZ 70, 121); 1433 n. distr. warsz. (AECVars. s. 12, nr 29); 1526 pow. warsz. (ASK I 27, 452v); 1580 par. Wieliszewo (ŹD 257).
2. 1426 brzeg rz. Długiej w N. (PP 5 nr 364); 1428 przewóz między Zgierzem [dziś Zegrze] a N. (PP 5 nr 758; Bł. 4, 178; MK 32, 175); 1474 bagna i bór leżący między N. a Słupnem (MK 9, 46); 1484 dobra N. leżą między Radzyminem, Zgierzem, Zagrobami, Łaziskami, Jabłonną, Białąłęką, Bródnem, Rościszewem, Juńcami, Lipinami, Czarną i Słupnem; granice N. biegną od Radzymina do Ryni, dalej wzdłuż rz. Narwi jako granicy ze Zgierzem do Zagrobów, włączając do N. Wicie i Krąg, przez wzgórza do bagna Kiełpina i do strumienia Brodni, który stanowi granicę z Jabłonną, Białąłęką i Bródnem; od tego strumienia do ściany Rościszewa, Juńców i Lipin; od Lipin do Łukaczewa, a dalej do znaku Zagościęcice, od którego do bagna zw. Mleczna [Biel]; od bagna do znaków czyli uroczysk Glinieńca, Pieczysk i Sadku, które są włączone do dóbr N.; następnie do sosny zw. Orzeł, na której orzeł miał gniazdo, na węgle Radzymina, od którego jest usypana gran. z Radzyminem (MK 9, 164); 1491 granica między dobrami Wieliszewo należącymi do opactwa w Czerwińsku i Zagroby włas. Kleofy ze Zgierza dochodzi do węgła gran. N. (BOZ 70, 216); 1495 gran. między Białąłęką a Bródnem, N. i Żeraniem idą starymi znakami gran. przez pole do bagna Opolice i brzegiem tego bagna do Wiciowego Brodu, aż do wypływu strumienia Brodnia z tego bagna, dalej brzegiem Brodni do gran. Jabłonny (MK 9, 216); 1580, 1790 młyn → p. 3.
3. Włas. książ., potem szlach. 1406 ks. Janusz I nadaje dziekanii koleg. warsz. 4 pokowy miodu z dóbr książ. N. (Kwiat. 67); 1424 prac. Wawrzyniec z N. starost. [bartny] stawia świadków w sprawie o barć, m.in. Pawła Zajca, Marcina Puzdrakowica, Jana Małkowica i Brykcego z N. (Warsz. 1, 120v); 1426 ks. Janusz I sprzedaje brzeg rz. Długiej, należący do dóbr w N., za 6 kóp gr na zachowanie młyna w dobrach Targowe (PP 5 nr 364); 1428 ks. Janusz I sprzedaje przewóz przez rz. Narew, z łąkami i rolami w dobrach N. od dawna należącymi do tego przewozu, Janowi Sokołowi ze Zgierza za 2 kopy gr (PP 5 nr 758; Bł. 4, 177v-178; MK 32, 175); 1468 opatrz. Boruta z N. kupuje jako wójtostwo każdą dziesiątą wł. w Lipinach po 8 gr za wł. (MK 5, 89); 1474 ks. Bolesław V daje 16 wł. między N. a Słupnem Janowi z Radzymina podkom. zakr. (MK 9, 46); 1476 uczc. Anna z Gocławia pozywa uczc. Jana z N. o zerwanie zaręczyn, przez co straciła 4 kopy gr (Ep. 13 k. 73, 74); 1484 ks. Bolesław V sprzedaje dobra N. braciom z Prażmowa, Michałowi archid. płoc. i Wawrzyńcowi dworzaninowi książ., za 2000 fl. węg. (MK 9, 164; → p. 4); 1495 dobra książ. → p. 2; 1496 woźny warsz. wwiązuje Wawrzyńca z Prażmowa w połowę wsi N. (Warsz.7, 675); 1518 prac. Maciej i inni kmiecie z N. (PułtTest. 1, 352v); 1526 Ścibor i Wawrzyniec Prażmowscy → p. 4; 1539 wypis dok. sprzedaży N. z 1484 na prośbę Piotra Prażmowskiego syna zm. Wawrzyńca wdy maz. i Ścibora z Miastkowa (MK 60, 36; MS 4 nr 6442); 1540 poddani pana Prażmowskiego z N. (ZR nr 2510); 1580 pobór od 16 wł. os., młyna o 2 kołach, 2 rzem. (ŹD 257); 1790 N. z młynem (TarDym.); XIX w. dobra N. wraz z lasami i przynależnymi wsiami mają 439 wł., w tym wieś N. 37 wł. (SG 7, 107); dobra N. mają ok. 13000 mr. [ok. 433 wł.] (Małc. 136).
4. 1484 ks. Bolesław V daje braciom Michałowi i Wawrzyńcowi z Prażmowa pr. chełm. na N. z czynszem książ. po 1 gr z 1 wł. os. oraz uwalnia kmieci od prac przy grodach (MK 9, 164; → p. 3); 1526 czynsz książ. z 1 wł. os. po 1 gr z 13 1/2 wł. płaci Ścibor Prażmowski, a z 13 1/2 wł. pobiera czynsz Wawrzyniec Prażmowski jako sprawujący urząd (ASK I 27, 452v).
5. 1387 Ścibor bp płoc. przyłącza mieszkańców wsi N. do nowo ufundowanej par. w Wieliszewie (BOZ 70, 121); 1433 Stanisław bp płoc. na prośbę ks. Anny Bolkowej i jej syna ks. Bolesława IV nadaje kośc. [koleg.] Ś. Jana w Warszawie dzies. snop. z Białejłęki, N. i Słupna należące do stołu bpiego (AECVars. s. 12, nr 29); 1434 N.N. jest dłużny 12 kóp gr posp. Mikołajowi rządcy biskupiemu w Juńcu [dziś Joniec] za dzies. z N. (Zakr. II nr 231); 1518 szl. Wincenty Zgierski pobiera dzies. od kmieci z N. (PułtTest. 1, 352v).
6. 1478 Jan krawiec z N., 1484 Sasin Załuska z N., 1506 uczc. Stanisław syn Goszka z N., przyjęci do pr. miej. Nowej Warszawy (PrzyjęciaNW nr 34, 127, 421); 1518 Jan Piwko z N., 1522 Jan Boriata z N., przyjęci do pr. miej. Starej Warszawy (PrzyjęciaSW nr 175, 259).