(1223 Tarchomino, 1410 Tharchomino, 1467-81 Tharchomyn, 1510 Tarchomyno Maior, 1511 Tarchomino Magna) 9 km na NNW od Starego Miasta Warszawy, dziś zachodnia cz. Białołęki, dzielnicy Warszawy.

1. [1387?], 1415 n. distr. warsz. (Kapica 332); 1419 n. par. T. (Knap.mps 541).

2. 1467 przewóz na rz. Wiśle w T. i naprzeciwko (MK 9, 138); 1500 jaz i przewóz → p. 3; 1507 przewóz (Tarcz. 5, 266); 1511 młynarz (Ep 149, 160); 1512 przewóz → p. 5.

3. Włas. szlach. 1223 Krystyn syn Marcina z Krośni darowuje T. i Grodkowo [z. wysz.] Chrystianowi pierwszemu bpowi Prus, w razie swego zgonu bez potomstwa (Koch. nr 223); 1387 Cibor dz. z T. odstępuje swe dobra T., połowę dóbr Ponikiew [pow. ostrow.] oraz działy w Dąbrówce i Przewilczu [z. ciech.] swym cc. Skrochnie (Trochnie) i Sędce, zastrzegając sobie dożywocie tamże (Kapica 331; TKap. 58, 454); 1410 Dziersław z T. ma proces z Witem z Góry skarbnikiem czer. (Czer. nr 218); 1415 Dorota ż. Faliboga z Bieniewic kwituje swoich braci Dziersława i Junoszę dziedziców z T. ze spłaty za części w T. i Ponikwi (Kapica 331-332; TKap. 58, 451); [1416] Dziersław z T. sprzedaje Męcimirowi dz. z Główczyna swą cz. w Ponikwi za 40 kóp gr posp. (MK 3, 49); [1418] Dziersława ż. Dziersława z T. kwituje Stanisława Mazura z zadośćuczynienia za dział w Łaźniewie (MK 3, 20v); [1416-20] Bolesta z Dąbrówki i Junosza z T. sprzedają Męcimirowi z Główczyna swe części w Ponikwi za 76 kóp gr posp. (MK 3, 120v); 1420 Dziersław z T. sprzedaje swemu br. Junoszy dziedzicowi z T. połowę swoich części w T. i Dąbrówce [Większej] za 50 kóp gr posp. (MK 3, 120v; Warsz. 33, 53v); 1420 Dzierżka ż. Dziersława z T. (Czer. nr 1218, 1249, 1251); 1421 Junosza z T. (Warsz. 1, 11); 1421 Dzierżka wd. po Dziersławie z T. (Warsz. 1, 13v); 1422 Junosza z T. i jego siostra Dorota Vencincz [?] (Warsz. 1, 18); 1428 pani wd. po Dziersławie z T. (Warsz. 1, 230); 1429 Junosza z T. spędza klacze ze wspólnego pastwiska [Jakubowi z Białejłęki] chorążemu warsz. (Warsz. 2, 40); 1430-34 Junosza z T. (Warsz. 2, 53 i 254); 1437 Śmichna, Anna i Zofia cc. zm. Jakusza z Białejłęki kaszt. czer. dzielą dobra; Śmichna otrzymuje Gołymin i Golędzinowo, Anna i Zofia otrzymują po połowie Białąłękę, Anna cz. ku Bródnu, Zofia cz. ku Jabłonnie; po zgonie swej matki Anny siostry podzielą T. i Dąbrówkę [Większą] na 3 równe części (MK 3, 197); 1443 Anna wd. po tymże kaszt. Jakuszu w imieniu swej niezamężnej c. Zofii sprzedaje 1/2 Białejłęki i 1/3 Tarchomina Męcimirowi z Mniszewa podczaszemu książ. za 358 kóp gr w półgr (MK 3, 290); 1444 Śmichna córka zm. kaszt. Jakusza, ż. Ścibora syna marszałka [Ścibora] z Zaborowa sprzedaje 1/3 T. za 100 grz. gr w półgr temuż Męcimirowi (MK 3, 310); 1464 Jakub z Białejłęki chorąży wysz.! [ciech.] w sprawie o przewóz na Wiśle (Warsz. 3, 1942); 1467 książęta Konrad III, Kazimierz III, Bolesław V i Janusz II dają Jakubowi z Gołymina pr. do poboru opłat z przewozu na Wiśle w T. i naprzeciw oraz uwalniają ten przewóz od opłat książęcych (MK 9, 138); 1474 ks. Bolesław V daje Jakubowi z Gołymina kaszt. ciech. przywilej prawa chełm. na jego dobra T., Załęże i Przybujewo, pr. nieodpowiednie oraz zwolnienie od kar sąd. (MK 9, 48v; Zakr. 6, 372); 1498 Jakub z Gołymina wda maz. darowuje T., Białąłękę i Wolę Golędzinowską synowi Wojciechowi i jego synom Jakubowi i Bernardynowi (MK 5, 211v); 1500 darowizna T., Białejłęki, Golędzinowa, Gołymina, Woli [Gołymińskiej] i Żabina, uczyniona przez zm. Jakuba wojewodę na rzecz Wojciecha oraz jego ss. Bernardyna i Jerzego!, zostaje unieważniona (MK 18, 112v); 1500 przy podziale dóbr po zm. Jakubie wojewodzie, Jakub dostaje Białąłękę i Przybujewo, a Wojciech T., Wolę Golędzinowską, Gołymin, Wolę [Gołymińską], Żabin i Bacze; kmiecie z Woli Golędzinowskiej mają mieć wspólne pastwiska w Białejłęce; Jakub powinien corocznie dostarczać z Białejłęki pale czyli koły na jaz i „popłotną” na brzeg w T. i będzie mieć wolny przewóz przez Wisłę tamże; ich siostra Małgorzata zakonnica ma zapisane na Białejłęce przez wojewodę coroczne uposażenie, a przez Wojciecha 1/4 beczki jesiotrów (MK 18, 113); 1507 ur. Wojciech z T. syn zm. Jakuba z Gołynina wdy maz. pozwany w sprawie przewozu warsz. (Tarcz. 5, 266); 1510 Wojciech z T. → p. 5; 1511 prac. Maciej Chołuj z T.M. (Ep. 149, 159); 1511 półwł. wymierzony z folw. Wojciecha dz. w T. i dany przed 8 laty kmieciom; inny półwł., który posiadał młynarz, został przyłączony do folw. (Ep 149, 160); 1522 Małgorzata wd. po Jakubie z T. zapisuje [czynsz?] dla szpitala Ś. Ducha w Zakroczymiu (Zakr. 25, 81v); 1526 w T.M. 4 1/2 wł. os., płacą po 2 gr (ASK I 27, 452); 1539 wypis dok. podziału z 1500 na prośbę Jerzego syna Wojciecha i jego bratanka Jana Gołyńskich (MS 4 nr 6483); 1563 pobór od 2 wł. os., włas. Jana Wessla (ASK I 28, 186); 1580 pobór od 1 1/2 wł. os. (ŹD 258); XIX w. dobra T. z Dąbrówką, Nowodworami, Płudami i Świdrami mają ok. 108-124 wł. (SG 12, 164; Małc. 188).

4. 1474 ks. Bolesław V daje przyw. Jakubowi na T., Przybujewo i Załęże z czynszem książ. po 2 gr w półgr z 1 wł. os. (MK 9, 48v; Zakr. 6, 372); 1526 czynsz książ. po 2 gr z 1 wł. os. (ASK I 27, 452).

5. 1419 Mikołaj pleb. z T. (Knap.mps 541); 1427 Stanisław bratanek lub siostrzeniec pana pleb. z T. (ŁawWN nr 82); 1460 kośc. par. w T. jest usytuowany we włas. Jakuba Gołymińskiego; zm. Piotr z Winiar pleb. w T. wg dok. inwestytury z pieczęcią Pawła biskupa płoc. był prezentowany przez tegoż Jakuba, a także przez Dziersława z braćmi; w sporze o pr. prezenty Paweł bp płoc. przyznaje Jakubowi Gołyńskiemu i jego spadkobiercom jeden głos, a drugi głos wspólnie Dziersławowi, Mikołajowi, Janowi i Ściborowi z innego T.; dok. prezenty dla Adama pleb. w Stopsku ma zostać opieczętowany dwiema pieczęciami, w tym Jakuba na pierwszym miejscu (Ep. 5, 108); 1463-67 Mikołaj Styrna pleb. w T. (Ep. 9 k. 78, 217v); 1476-87 Jakub pleb. w T. (Ep. 13, 23v; Ep. 11 k. 33); 1493-95 Paweł z Gołymina kan. płoc., pleb. w T. (Ep. 15, 64; A. Vetulani, Średniowieczne rękopisy Płockiej Biblioteki Katedralnej, „Roczniki Biblioteczne” 1963, z. 3-4, s. 400); 1498 Jan pleb. w T. dziedzic z Tarchominka (Warsz. 7, 879); 1509 wzmianka o zm. Jakubie synu Drozda, plebanie z T. (Ep. 149, 125v); 1509-1515 Stanisław Załuski pleb. w T. (Ep. 6, 37-38; BOss. 4874/I, 11); 1510 szl. Grzegorz Borzym pełnomocnik (factor) panny Małgorzaty i ur. Adriana z Gołymina pozostawia testament; poleca pochować swe ciało w kośc. Ś. Jakuba w T.M., pozostawia dla kośc. legat 4 kopy gr wierzytelności u ur. Wojciecha dz. z T. za bróg żyta i dzies. kupioną w Ciemniewie; testament spisał Tomasz wikariusz w T. (PułtTest. 1, 399); 1511 dzies. z T.M. należą od dawna do kośc. par. w Zgierzu [dziś Zegrze] (Ep. 149, 159); 1512 pleb. w Zgierzu otrzymywał dzies. w T.M. z 6 wł. os., a także od kmieci w Tarchominku (Ep. 149, 173v); 1512 Mikołaj nauczyciel kośc. par. w T. skarży Ścibora Kiełpińskiego o pobicie go na wolnej drodze na przewozie przez Wisłę [w T.] oraz zranienie i zabór miecza wart. 1 kopy gr (Ep 7, 43); 1515-1519 Jan Płocki mansjonarz warsz., pleb. w T., rezygnuje z beneficjum (Ep. 2 k. 83, 433); 1519 Wojciech i Adrian z Gołymina oraz Jakub Świderski, Jakub, Stanisław i Mikołaj z M.T. prezentują Udalryka z Warszawy (Ep. 2, 433-434); 1530 Wit pleb. w T. ma 20 kóp gr dochodu rocznego (AECPolt. 388); 1580 poświętne w T. (ŹD 258); 1775 kośc. murowany pw. Ś. Jakuba Apostoła, ma 7 ołtarzy, dzwonnica murowana; kośc. ma 3 pola, łąkę nad rz. Wisłą; par. obejmuje Białąłękę, Brzeziny, Dąbrówki Szlacheckie i Grzybowskie, T. Świdry, Żerań (Mat. 8, 109-114); XIX w. włas. poproboszczowska w T. ma 46 mr. [ok. 1,5 wł.] (Małc. 188).

7. Enc. Warszawy 864; RAW 181-183.

8. Murowany kośc. par. Ś. Jakuba z I poł. XVI w. (Kunkel 337 n.).