TARCZYN – powiat sądowy

Jeden z trzech powiatów w z. warsz. Prowadzono dla niego oddzielną księgę sądową. Obejmował południowo-zachodnią część z. warsz. graniczącą z pow. mszczonowskim ziemi soch. i pow. grójeckim z. czer., na północ od rz. Jeziory, tj. osady w parafiach Tarczyn, Lutkówka, Rembertów, Skuły, Żelechów oraz w przygranicznych parafiach z. czer.: Jazgarzew, Jeziorka i Worów. W II poł. XVI w. pow. tarcz. miał 96 miejscowości i 408 km2, jego granice zostały zrekonstruowane na mapie Mazowsza (AHPMaz. 2, 75 i mapa). Sąd obradował periodycznie w Tarczynie w soboty co dwa tygodnie, z udziałem sędziego i podsędka lub ich zastępców, komorników (zastępców) innych urzędników ziemskich, z udziałem pisarza lub jego zastępcy (podpiska), który spisywał wyroki sądowe w prowadzonej przez siebie księdze.

1424 wzm. o księdze sąd. tarcz. (Warsz. 1, 153v); 1437 Paweł kmieć [książ.] z Komorników były woźny [pow.] tarcz. (TymProc. 213); od 1438 zachowana księga sąd. tarcz. (Tarcz. 1); 1484-88 ks. Janusz II sprawuje rządy w pow. bł., tarcz. i kam. jako części dzielnicy zadłużonego brata ks. Bolesława V (WolffStudia, tablica podziałów Mazowsza; GrabDyn. s. 181, 379, 617); 1558 Stanisław Parul podstar. pow. tarcz. (ZR nr 2686).