MIĘDZYBORZE

(1228 municio Mezbeze, municio Mezboze - DHn. 5-6 s. 251), gród książęcy zapewne identyczny z grodem w Książu Wielkim, nazwa nienotowana w UN i na Mapie Obrębów.

[Pow. ksiąs.?]

Własn. ks. 1228 Henryk ks. śl. założył [w ziemi krak.] 2 nowe grody, jeden k. m. [!] Skały, na wzgórzu, które opływa rz. Prądnik i drugi w M. Konrad ks. mazowiecki podjął próbę zdobycia tych grodów. Najpierw podążył z wojskiem pod Skałę i w pobliżu tego grodu poniósł klęskę w bitwie z Henrykiem. Następnie pomaszerował z wojskiem w kierunku grodu M. i k. wsi Wrocieryż został powtórnie pobity, tak że musiał się chronić w pobliskich lasach, między wzgórzami, a w końcu uciekać na Mazowsze, pozostawiając oba grody niezdobyte (DHn. 5-6 s. 251).

Uw. Analiza fragmentu Annales Jana Długosza pozwala na wysunięcie wniosku, że bitwa pod Wrocieryżem rozegrała się niedaleko od grodu zw. Mezboze, czyli Międzyborze, którego zdobycie było celem wyprawy wojennej Konrada mazowieckiego. Poszukiwania obiektu o tej, lub zbliżonej, nazwie w pobliżu Wrocieryża nie dały rezultatu. Udało się natomiast odnaleźć dwa grody książęce, leżące w niewielkiej odległości od wspomnianej wsi, a mianowicie Czechów, znajdujący się w ziemi sand., 16 km od Wrocieryża, i Książ Wielki w ziemi krak., 19 km od Wrocieryża. Ten pierwszy nie może być brany pod uwagę, ponieważ z nazwą Czechów notowany jest już przed rokiem 1166 i w l. 1170-75. Natomiast uwzględniony powinien być w naszych rozważaniach Książ Wielki, położony rzeczywiście między borami, a ponadto noszący nazwę od swego założyciela, czyli księcia. Relikty grodu, znajdującego się na północ od miasta Książa Wielkiego, wśród podmokłych łąk, obejmują kolisty nasyp o średnicy 50 m, fosę o szerokości 15 m i wał ziemny szeroki na 20 m. Początki tego obiektu należy chyba wiązać z osobą wspomnianego Henryka Brodatego ks. śl., który - jak podaje Długosz - wzniósł gród w Międzyborzu. Pogląd ten pozostaje niestety w sprzeczności z dotychczasowymi ustaleniami badaczy, wiążącymi Książ z postacią słynnego palatyna Piotra Włostowica i jego potomków Świętosławiców (S. Kołodziejski, Rezydencje obronne możnowładztwa na terenie województwa krakowskiego, Kr. 1994, s. 153-4; J. Kurtyka, Książ Mały (Stary) lub Wielki, SHGK cz. III z. 2 s. 269-70). Wątpliwości wzbudza też teza J. Jacniackiej, Walki ks. Konrada Mazowieckiego z Henrykiem Brodatym pod Skałą i Międzyborzem oraz ich następstwa, w: Prace historyczne wydane ku uczczeniu 50-lecia Akademickiego Koła Historyków Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie 1878-1928, Lwów 1929, s. 55-70, zakładająca że gród Międzyborze jest identyczny z Międzyborzem k. Opoczna, leżącym 130 km na północ od grodu Skały, a mianowicie z uwagi na kierunek marszu wojsk Konrada mazowieckiego, które przecież podążały wyraźnie na północny wschód od Skały a nie na północ.