MOKRZYSKA

(1364 Mokrzessow — ZDM 1, 108; 1379 Mocreska — SP 8, 562; 1380 Mocriska — ZDM 1, 160; 1382 Mocresca — SP 8, 1630; 1388 Mocreska, Mocrscka — SP 8, 4857, 4915; 1389 Mocrzeska — SP 8, 5099, 5213; 1394 Mokrzesk — ZK 2 s. 175; 1394 Mokrzeska — ZK 2 s. 147; 1396 Mokrzisca — ZK 2 s. 427; 1396 Mokrzesco — ZK 2 s. 427; Mokrzesca — SP 8, 5851; 1394 Mokrzeschka — ZK 1c s. 123; 1398 Mocrzeschca, Mocrzesca, Mocrzeschka — SP 8, 6504, 7077, 9436; 1398 Mokrzyska — AS 2, 75 — reg. z XVIII w.; 1400 Mokrskoschow, Mokrzeschca — SP 8, 9523, 9856; 1400 Mocrzeszka — SP 8, 11202; 1400 Mocreschka — SP 8, 11160; 1400 Mokrzeszca — SP 8, 11213; 1401 Mokrzeszka — ZK 3a s. 265; 1401 Mocrzesca — ZCz. 1 s. 45; 1402 Moczresca — ZCz. 1 s. 51; Mocrzeska — ZCz. 1 s. 53; 1403 Moczeschka — ZCz. 1 s. 103; 1425 Mokrzisko — ZK 195 s. 311; 1445 Mocrzesska — GK 9 s. 51; 1464 Mokazescha — GK 17 s. 460; 1477 Mokrzeszko — ZK 201 s. 239; 1480 Mocreszka — ZK 261 s. 87; 1490 Mocrzyska — ŹD s. 445; 1491 Mokrzysca — RP s. 166v; 1492 Moskrzyska — RP k. 182; 1496 Mokrziska — RP k. 85v; 1512 Mocrziszka — ZK 156 s. 257; 1518 Makrzeska — MS 4/2, 11581; MK 31 s. 469; 1524 Mobrzeska, Mokrzesza — MS 4/1, 4397, 4433; 1529 Mokrzewka — LR s. 96; 1530 Mokrzescha — RP k. 24) ok. 5,5 km na NE od Brzeska.

1. 1489, 1530, 1563, 1581 pow. szczyrz. (RP s. 190—1; ŹD s. 57); 1490, 1494 i n. pow. szczyrz. ale M. należy do Czchowa (ad Czchow pertinens) (ŹD s. 445; RP k. 213v); 1502, 1503, 1512 pow. [sąd.] czchow. (ZCz. 7 s. 157; GK 28 s. 953; MS 4/1, 1563; MK 25 k. 185; AS 2, 224); 1470—80, 1596 par. Szczepanów (DLb. 2 s. 269; WR k. 82).

2. 1364 granice wsi M. biegną do rz. → Jasionki [dopływ Uszwicy] i do → Jadownik [par. własna], dalej do innej rz. → Łętowni [lewy dopływ Uszwicy] i do → Krzeczowa, a od tej wsi do → Dębowego Działu [wieś k. Bochni włączona 1480 do Bratucic], stąd zaś do Przyborowa i do ww. rz. Jasionki → 3a; 1399 wyrok w sprawie ról i gajów między M. a innymi dobrami (AS 2, 76)¹Zapewne dot. sporu Mściowja z Czasławem lub Jana z Winiar z tymże Czasławem → p. 3a; → 3a; 1401 → 3c; 1470—80 młyn z rolami w M. (DLb. 2 s. 269); 1472 Kazimierz Jag. zawiera umowę ze Spytkiem z Melsztyna w sprawie stawów i budowy grobli po obu brzegach rz. Jasionki, z których jeden należy do wsi M., stanowiącej własność Spytka, a drugi do wsi król. → Jadowniki. Brzeg rzeki od strony wsi M. dochodzi do stawu poniżej drogi prowadzącej do Szczepanowa i poniżej miejsca, w którym znajduje się staw tenut. Jadownik. Spytek zezwala na zbudowanie grobli na stawie od swego brzegu ww. rzeki. W zamian król zezwala doprowadzić groblę stawu Spytka do brzegu należącego do Jadownik. Obie strony mogą założyć sadzawkę na bagnach, czyli na ługach i wspólnie ją eksploatować, dzieląc ryby po połowie. Groblę na tej sadzawce winni wspólnymi siłami naprawiać (AS 2, 176); 1480 Ruda, czyli Rudny staw z młynem włączony do sąsiedniej wsi M., lasy zw. uroczyskami między Bratucicami a M.: Pusty Lasek, → Budów, Studzienica Wielka, Studzienica Mała [dziś w Bratucicach las o nazwie Studzienica — UN 2 s. 12], Mikołajkowe Łąki i Przylas → p. 3a i Bratucice p. 2; 1487 mieszkańcy wsi M. obowiązani są mleć zboże w → Mokrzeskim młynie (Mp. 5 P 45, z błędną datą 1482; AS 2, 191); 1528 Jan Czarny z Witowic pozywa szl. Mikołaja, Stanisława, Annę wd. po Stan. Ziemku oraz br. Walentego, Jana, Stanisława i Feliksa dz. Szczepanowa o naruszenie granic między M. a Szczepanowem (AS 5, 177); 1530 młyn dziedz. o 1 kole z rolą → p. 3c; 1561 Jan, Walenty i Feliks Szczepanowscy pozywają Jana Czarnego z Witowic o granicę między Szczepanowem a M. (F. Sikora, Dzieje osadnictwa, p. 7, s. 138); 1563 młyn o 2 kołach → p. 3c; 1598 komisarzom, którzy dokonywali rozgraniczenia między m. Brzeżek [dziś Brzesko] a wsią król. Jadowniki, przedstawiono dok. Kazimierza W. [→ 1364, wyżej], w którym jest mowa, że Jadowniki graniczą z M., co zanegowali powodowie, tj. Paweł i Jerzy Czarni z Witowic dz. Brzeżka (ZK 409 s. 304).

3. -3a. Własn. król. w dobrach przyborowskich, od 1364 drobnoszlach., od pocz. XV w. Melsztyńskich h. Leliwa w kluczu brzeskim, od 1512 Czarnych z Witowic.

1364 Kazimierz W. ustępuje br. Mikułowi, Mściwojowi, Czasławowi, Andrzejowi, Jaszkowi i Błażkowi swoją wieś M. niedaleko Jadownik w określonych granicach [→ p. 2], wraz z sołectwem i pr. niem., w zamian za ich cz. Czasławic, którą włącza do m. Uścia (ZDM 1, 108; AS 2, 34).

1364 Mikuł z M., przedtem z Czasławic(ZDM 1, 108).

1364, 1380—99 Mściwój, Mściszek z M., przedtem z Czasławic, dz. → Czulic 1396 h. Prus zaw. Turzyna, mąż Klary, zapewne ojciec Doroty, żony Bernarda z M. (ZDM 1, 108; SP 1, 258; SP 8, 4857, 4915, 5213, 5851, 6060, 6202, 6239, 7077, 7237—8, 7290—1, 8103—4, 8154, uw. 220/5, 221/2, 222/34, 229/145, 232/58, 233/45, 258/46, 294/6; ZK 1c s. 96, 103, 121, 125, 137—9, 147, 149—52, 159—60, 162; 2 s. 175, 259, 278—9, 282, 319—20, 323, 325, 331, 340, 344, 348, 353, 355, 358, 364, 368, 374, 376, 383, 395, 428, 444, 452, 509, 511, 519).

1364—1401, zm. przed 14 II 1402 Czasław z M., przedtem z Czasławic, dz. Szczepanowic h. Prus zaw. Turzyna, mąż Wichny (ZDM 1, 108, 160; SP 1, 258; SP 8, 562, 5213, 6978, 8103—4, 8561, 8779, 8864—5, 9286, 9436, 9523, 9605, 9612, 9856, uw. 228/12, 232/51, 233/46, 238/42, 6504, 245/79, 250/24, 294/15, 296/100, 298/12, 302/3, 303/5, 305/17, 307/11; ZK 1c s. 121, 138; 2 s. 124, 135, 142, 175; 2a s. 24, 27, 30, 42; 3a s. 239, 265; ZCz. 1 s. 40, 42—3, 45, 50, 52, 135, 149).

1364 Andrzej z M., przedtem z Czasławic (ZDM 1, 108).

1364—99 Jan, Jaszek z M., przedtem z Czasławic (ZDM 1, 108; SP 8, 1630, 8561).

1364, zm. przed 13 VIII 1398 Błażej, Błażek z M., przedtem z Czasławic ojciec Świętochny, Świętosławy ż. Andrzeja z Mietniowa (ZDM 1, 108; SP 8, 7290).

1382—9, zm. przed 1 II 1394 Wilczek z M., Wielkanocy, mąż Morzki z M. (SP 8, 1630, 5147, uw. 166/8; ZK 2 s. 124, 341).

1389—1409 Imram z M., dz. Szczepanowa i Zarogowa 1398—9, h. Prus zaw. Turzyna, br. Pełki, br. stryj. Świętochny (ZK 1c s. 52, 79, 96, 103, 121, 125, 147, 149, 151, 153—5 (jako Niemierza!), 160; 2 s. 20—1, 24, 27, 40, 135, 142, 147, 214, 259, 279, 290, 295, 319, 325, 341, 344, 347, 360, 364, 368, 374, 395, 427—8, 468; 5 s. 129; SP 2, 1197; SP 8, 4857, 6880, 7706, 9086, 9563, uw. 223/37, 224/59, 225/45, 229/127, 227/24).

[1389] 1392—1410, Pełka z M., po 1410 pisał się nadal z M., mimo, że nic tam nie posiadał, od 1425 niegdyś z M., dz. Szczepanowa 1398—9, h. Prus zaw. Turzyna, br. Imrama, br. stryj. Świętochny, mąż Pełczyny (ZK 1c s. 52, 79, 96, 103, 121, 125, 147, 149, 151, 153—5, 160; 2 s. 20—1, 24, 27, 40, 135, 142, 147, 214, 259, 279, 290, 295, 319, 325—6, 341, 344, 346, 360, 364, 368, 395, 427—8, 430—1, 468; 3 s. 226—7; 5 s. 221; 3a s. 249; 195 s. 121, 153, 348; SP 2, 731; SP 7/2, 118; SP 8, 6880, 7706, 9086, 9563, 9911, uw. 223/37, 225/45, 227/24, 229/145; AKP 8, 660).

1389—92 Pełczyna z M., ż. Pełki z M.(ZK 1c s. 25; SP 8, 5147, uw. 166/8).

1389—95, zm. przed 30 IV 1398 Morzka, Borska z M., Wielkanocy 1396—7, ż. Wilczka z Wielkanocy i M., matka Wilczka, Mściwoja i Marcisza z Wielkanocy (ZK 1c s. 25, 147, 149, 151, 153—4, 155, 160; 2 s. 82, 93, 124, 135, 142, 214, 289, 295, 326, 347, 360, 378, 381, 427, 430, 507, 511; ZK 2a s. 17, 21, 26; SP 8, 6880, uw. 166/8); 1389 Bernard z → Lekszyc z panią Pełczyną z M. o dziedzinę, której nie chciał przejąć na Boże Narodzenie oraz z [Morzką] ż. Wilczka i jej dziećmi z M. „pro zastawa” (SP 8, 5147, uw. 166/8).

1392—1400 Świętosława, Świętochna z M., dz. Zarogowa 1392, Szczepanowa 1398—1400, c. Błażeja z M., siostra stryj. Imrama i Pełki z M., ż. Andrzeja Mietniowskiego z Mietniowa i M. 1394—1400 (ZK 1c s. 25, 66, 79, 121, 125, 139, 150; 2 s. 147, 259, 278, 282, 289, 320, 323, 326, 331, 341, 348, 353, 355, 358, 368, 376, 378, 381, 383, 427—8, 430, 519; SP 8, 5851, 5867, 6060, 6202, 7290—1, 7706, 10626, 10633, uw. 220/5, 221/2, 222/34, 223/37, 224/59, 225/45, 227/24, 229/145, 230/66, 232/58, 233/45, 243/101; AS 2, 75, 82).

1392—8 Elżbieta, Halszka z M., ż. Marcisza z Zarogowa 1398 (ZK 1c s. 121, 125, 147, 149; 2 s. 135, 142, 259, 279, 319, 325—6, 341, 347, 427); 1392—3 Bernard z → Lekszyc procesuje się z [Elżbietą z M.?] ż. Marcina, z panią Pełczyną [z M.] i ze Świętochną z Zarogowa o 60 grz. poręki (ZK 1c s. 229); tenże Bernard z dziedzicami M.: Pełką i jego ż. Świętochną i z wd. po Wilczku i jej dziećmi oraz z Imramem (ZK 1c s. 25, 52, 66, 79).

1394—1403 Bernard z M., mąż Doroty 1403, zięć Mściwoja z M. (ZK 1c s. 119, 122, 125, 138, 149, 159, 331, 335; 2 s. 496, 507, 511; 2a s. 17, 21, 26; 3a s. 239, 265, 347, 500; 5 s. 1; ZCz. 1 s. 43, 46, 51, 53, 103, 149; SP 8, 5863, 9421, uw. 250/14, 255/92, 260/22, 262/32, 263/15, 264/32, 268/51, 270/55, 271/7, 294/4, 300/59, 302/2, 303/5);

1394—1400 Andrzej Mietniowski z M., dz. → Mietniowa 1384—1425, sołtys w Rzepienniku 1400, h. Baranie Rogi, zaw. Romany, br. przyrodni Sułka i Jakusza pleb. w Rzezawie, mąż Świętochny c. Błażeja z M. 1394—1400 (ZK 1c s. 123, 137—9, 150; 2 s. 124, 135, 142, 147, 214, 290, 295, 320, 323, 326, 331, 341, 346—8, 355, 358, 368, 376, 381, 383, 428, 509, 519; ZK 2a s. 24, 27, 30; SP 8, 5851, 6202, 6060, 7076—7, 8154, 8779, 8864—5, 10626, 10633, uw. 223/37—8, 224/59, 227/24, 228/12, 229/145, 230/23, 232/32, 233/45, 243/101, 250/18, 255/92, 265/77, 260/22, 262/32, 263/15, 264/32, 270/55, 271/7, 285/4, 294/15, 296/100, 298/12, 256/39; AS 2, 75).

1394 Ofka z M. (ZK 2 s. 147); Mściwój z M. ma termin z Imramem i z Pełką z M. o dziedzinę (ZK 1c s. 103); Mściszek, Mścisław z M. ze Świętochną, Imramem, Pełką, Elżbietą i Czasławem z M. o wyłowienie ryb w sadzawce, a ponadto z Czasławem o 70 korców żyta, o niezapłacenie 2 grz., o zabranie 4 (5?) kop drzew zw. „proscze”, o zabranie konia i o zniszczenie płotu (ZK 1c s. 121, 125); Mściszek z M. z Andrzejem z Mietniowa mają termin wizji; tenże Mściszek z Czasławem z M. (ZK 1c s. 138); Andrzej z M. z Czasławem z M. o zaoranie 4000 skib, o dwukrotne zaoranie miedz, o 20 grz. szkody w lesie i dąbrowie, gdyż nie chciał wydać przywileju oraz o 3 grz. gotówki (ZK 2 s. 124); Andrzej Mietniowski winien stawić ż. [Świętochnę] w sprawie przeciw Imramowi i Pełce z M. (ZK 2 s. 147); Borca [= Morzka wd. po] Wilczku [z Wielkanocy] ma stawić kapelana Andrzeja wikarego z Gołczy w sprawie ze Świętochną z M. (ZK 2 s. 289); Mściszek z M. z panią [Morzką] Wilczkową, Imramem, Pełką i Elżbietą o 22 grz. półgr w kwartnikach (ZK 1c s. 147).

1394—5 Marcin z Zarogowa ma sprawę z Bernardem z M. o morgę, z której nie chce ustąpić mimo wyłożonych pieniędzy; 1395 tenże Marcin powód skazany za niestawienie się w sądzie w sprawie z Bernardem z M. o łan w M. zw. Krzyszkowski (ZK 1c s. 119, 122, 125, 138, 149, 159 zp., 331, 335); Mściszek z M. podjął 22 grz. od Andrzeja i jego żony [Świętochny] za dziedzinę w M. (ZK 1c s. 150); Marcin z Zarogowa z Morzką ż. Wilczka z Wielkanocy oraz z Imramem i Pełką z M. o kmiecia i czynsz w M.; tenże Marcin z panią Wilczkową o ⅐ część posagu, czyli o 14 grz., które sobie zastrzegł od 100 grz. i o 4 grz. zastrzeżone (ZK 1c s. 153, 155); Mściszek z M. z Pełką, Świętochną ż. Andrzeja, Imramem i Halszką o niesprawiedliwe oskarżenie, ⅓ dziedziny, którą trzyma i o szkodę 12 grz. (ZK 2 s. 278—9, 282, 320, 323); Pełka z M. ma stawić kapelana Grzegorza pleb. ze Sławic w sprawie z Andrzejem i jego ż. [Świętochną] z M. (ZK 2 s. 326); Mściszek z M. ze Stanisławem zw. Zahówka z Czulic o 2 konie, za które poręczył, o 2 stogi zabranego siana oraz o rolę zw. niwa w Czulicach (ZK 1c s. 152, 159, 162); Mściszek z M. skazany na karę XV w sprawie przeciw Maciejowi pisarzowi sędziego za podważenie dokumentu [sądu] (ZK 2 s. 340);

1395—6 Świętochna z M. z mężem Andrzejem z Mietniowa stawia świadków w sprawie z Morzką z M. wd. po Wilczku z Wielkanocy o podział 12 grz. oraz o 12 siedlisk w M. [lub 12 grz.] (ZK 2 s. 326, 341, 378, 381, 427)²W zapisce na s. 427 podano, że chodzi o podział 12 grz., wcześniej jednak pisano o podziale siedlisk (areis); Mściszek z M. procesuje się ze Świętochną ż. Andrzeja z M. o to, że niesłusznie oskarżyła go, iż bezprawnie wwiązał się w dziedzinę M., w wyniku czego poniosła szkodę 20 grz. oraz o to, iż w czasie gdy dzierżył tę dziedzinę od Bożego Narodzenia do Zielonych Świątek pobrał opłaty od kmieci z M. z tytułu czynszu i robocizn, tj. jaja, kurczęta i jagnięta na szkodę 10 grz. (ZK 2 s. 353, 355, 368, 383); 1396 → Dębowy Dział; Helena wd. po Szczepanie z Czulic z cc. Stachną i Dorotą sprzedają za 30 grz. gr Mściszkowi z M. swą cz. dziedz. w Czulicach, na której Helena ma oprawę wiana zwyczajem szlacheckim; Machna c. ww. Szczepana sprzedaje za 20 grz. temuż Mściszkowiswą cz. dziedz. tamże (ZK 2 s. 452).

1397—9 Klara z M., 2o v. ż. Mściwoja z M., matka Mik. Kaszuby zapewne z jej pierwszego małżeństwa z NN (SP 8, 5851, 6239, 7237—8, 7290—1, 8103—4, 8154, uw. 220/5, 221/2, 229/145, 232/58, 258/46, 294/6; ZK 2 s. 509, 519).

1397 Bernard z M. stawia świadków przeciwko Morzce z M. i Wielkanocy [wd. po Wilczku], m.in. swego teścia Mściwoja z M., którzy potwierdzili przysięgą, że łan, który Morzka zastawiła za 1 grz. i 6 gr, oddała synom jako dział. Szkoda 10 grz.; tenże Bernard nie stawił świadków przeciw Morzce z M. o 2 grz. mniej wiard. (ZK 2 s. 507, 511; 2a s. 17, 21, 26); Czasław z M. z Andrzejem [Mietniowskim] z M. o 380 bezprawnie przeoranych skib, o zniszczenie łąki i o przegrody (ZK 2a s. 24, 27, 30); Świętosława [z M.] ma sprawę z Mściwojem z M. i jego ż. Klarą o role, o otrząśnięcie sadu, dom, ogród i 10 grz. szkody; Andrzej z → Mietniowa [mąż Świętochny] stawia świadków, którzy przysięgają, że Mściwój z ż. Klarą [z M.] bezprawnie trzymają cz. Świętochny, tj. dom, siedlisko i ogród [zapewne w Szczepanowie i M.], które przypadły jej z podziału (ZK 2 s. 509, 519; SP 8, 5851, 6060, 6202, uw. 220/5, 221/2, 222/34, 223/37, 229/145, 232/58, 233/45); Marcin z Zarogowa ma sprawę z Pełką i Imramem z M. o 6 grz. i 8 sk., o ⅓ dziedziny w M. i czynsz (ZK 2 s. 20; ZK 2a s. 24, 27, 40; SP 8, 5863; SP 8 uw. 229/127).

1397—8 Świętochna z M. i jej mąż Andrzej z → Mietniowa jako pełnomocnik mają sprawę z Imramem i Pełką z M. o dziedziny w M. i Szczepanowie; 1397 Imram z M. skazany na karę XV za to, że w sprawie przeciw Andrzejowi z M. i jego ż. odszedł z sądu bez poręczenia 6 grz.; Świętochna na żądanie Imrama i Pełki ma złożyć przysięgę o 10 grz. szkody; 1398 Świętochna w wyniku podziału pozyskuje na swych ww. br. stryj. Imramie i Pełce z M. cz. dziedz. w M. i w Szczepanowie. Bracia zeznają, że dali Świętochnie 3 siedliska osiadłe, karczmę, rolę opust. i las na roli w M. oraz dwie role osiadłe, karczmę i 6 ról z połową lasu i połowę łąk w Szczepanowie, czyli połowę dziedziny. Podział ma być przestrzegany pod zakładem 20 grz. (ZK 2 s. 519; SP 8, 7706, uw. 223/37, 224/59, 225/45, 227/24; AS 2, 75).

1397—8 Czasław z M. ma sprawę z Tomkiem z → Krzysztoporzyc o 10 grz. poręki i zakładu oraz o 1 grz. kosztów dla Andrzeja z M. (ZK 2 s. 42; SP 8, 6978, uw. 228/12, 233/46, 238/42, 245/79, 250/24); 1397 tenże Czasław z Wincentym z Krzysztoporzyc (SP 8 uw. 232/51, 245/79, 250/24); 1398 Michał Duszota z ziemi rad. nie stawił się wraz z kapelanem przeciw Świętochnie ż. Andrzeja z M. o dziedzinę w Szczepanowie (SP 8 uw. 243/101).

1398—9 Andrzej z Mietniowa pozywa Bernarda z M. o granice, na których Bernard wbił 40 pali, o drogę i o dziedzinę w Szczepanowie (SP 8, uw. 250/18, 255/92, 260/22, 262/32, 263/15, 264/32, 268/51, 270/55, 271/7, 294/15); 1398 → Chronów Dolny i Górny; br. Wilczek, Mścigniew i Marcisz z Wielkanocy oraz ich matka Morzka oddalają pozew przyrodnich braci i siostry Elżbiety ż. Marcisza z Zarogowa, Imrama i Pełki z M. o wiano po Morzce, którzy zostają wieczyście od tych roszczeń odsądzeni (SP 8, 6880).

1398, zm. przed 23 I 1399 Mikołaj Kaszuba z M., s. Klary (SP 8, 7237—8, 8154); 1398 Świętochna c. Błażeja z M. pozyskuje na Mściwoju i jego ż. Klarze z M. cz. ojczystą w M., którzy zostają skazani na kary za zatrzymanie dziedziny i mają ją zwrócić Świętochnie (SP 8, 7290—1); Andrzej z M. winien stawić kapelana przeciw Świętochnie ż. Mik. Wątróbki [ze Strzelec] w sprawie o 18 koni i szkodę 40 grz. (SP 8, 7554 uw. 265); 1399 Mściwój i jego ż. Klara z M. pozyskują na Czasławie z M. wspólny las a także bezprawnie zaorane tamże role, oraz orzeczenie sędziego polubownego, ponieważ Czasław zamiast dokumentu pana Jana [z Tęczyna kaszt. i star.] krak. złożył inny dok. Spytka sędziego [grodzkiego] krak. (SP 8, 8103—4); Klara ż. Mściwoja z M. uwalnia Andrzeja z Mietniowa od główszczyzny za zabójstwo jej s. Mikołaja Kaszuby oraz od dwóch ran, ogłaszając, że jest niewinny (SP 8, 8154); Jan z M. nie stawił się przed sądem w sprawie przeciwko Mściwojowi z M. o zabicie nocą wieprzów (SP 8, 8561); Andrzej z Mietniowa nie stawił się w sądzie nadwornym z Czasławem z M. o 50 grz. zakładu, przeoranie ról w M. i o inne sprawy, przekładając przez posłańca termin rozprawy, nie mając do tego prawa; 1399 tenże Czasław skazany na kary XV stronie i sądowi, ponieważ niesłusznie ogłosił jego niestawiennictwo w sprawie; mają termin do ugody (SP 8, 8779, 8864—5, uw. 285/4, 294/15, 296/100, 298/12).

1399—1400 Jaszek Winiarski z Winiar, dz. M., br. Jana, mąż Machny (SP 8, 9086, 9286, 9436, 9523, 9605, 9612, 9856, uw. 294/4, 300/59, 302/2—3, 303/5, 307/11); Jaszek z ż. Machną z Winiar zobowiązują się zwrócić Janowi Ligęzie wwdzie łęcz. 15 grz. pod rygorem wwiązania go w sumie 30 grz. w ich cz. dziedz. w M. i Szczepanowie (SP 8, 8973); 1399 Imram i Pełka z M. nie stawili się przed sądem nadwornym w sprawie przeciwko Janowi z Winiar o to, że winni byli zastawić mu 3 kmieci, karczmę i przekazać wszystkie role opust. w M. i w Szczepanowie oraz wydać dok. (SP 8, 9086).

1399—1400 Jan z Winiar z Czasławem z M. o 58 pali wbitych we wsi, o łąkę, rolę, młyn, ogród i o 20 grz. szkody we wspólnym lesie (SP 8, 9286, 9379, 9523, 9605, 9612, uw. 303/5, 307/11); 1399 tenże Jan z Bernardem z M. o 20 macior (SP 8 uw. 294/4, 300/59, 302/2—3, 303/5).

1400 Marcisz dz. M., ojciec Adama; Adam s. Marcisza z M. (SP 8, 11160, 11182 zp., 11204).

1400—1 Elżbieta wd. po Spytku z Melsztyna wwdzie krak. (SP 8, 10633; AS 2, 82; ZK 3 s. 227); 1400 Imram z M. i jego br. Pełka oświadczają, że zastawiają za 30 [grz.] gr Jaszkowi z Winiar całe swe cz. w M. i w Szczepanowie; Pełka z M. zastawia za 8 grz. gr pras. Jaszkowi z Winiar całe swe cz. dziedz. w M. i Szczepanowie (SP 8, 9563, 9911); Świętochna ż. Andrzeja z M. zobowiązuje się zapłacić tego dnia Marciszowi z Mietniowa 20 grz. w groszach, a na Boże Narodzenie 16 grz. w kwartnikach pod rygorem wwiązania go w jej cz. dziedz. w Mietniowie (SP 8, 10626); Świętochna z M. ż. Andrzeja z Mietniowa sprzedaje za 150 grz. gr pras. Elżbiecie ż. Spytka [z Melsztyna] wwdy krak. i jej dzieciom całe cz. ojczyste w M. i Szczepanowie z pr. patronatu kościoła w Szczepanowie, z ⅙ młyna w M., wyjąwszy 10 zagonów ogrodu k. [posiadłości] plebana tamże [w Szczepanowie?] (SP 8, 10633; AS 2, 82).

1401—7 Dorota ż. Bernarda z M. (ZK 3a s. 265; 5 s. 1); 1401 Dorota ż. Bernarda z M. ustanawia męża swoim pełnomocnikiem we wszystkich sprawach; tenże Bernard z Czasławem z M. o dziedzinę w M. (ZK 3a s. 267).

1401 Wichna z M., ż. Czasława z M., matka Mikołaja z M. i Doroty ż. Andrzeja z Druszkowa Pustego (ZCz. 1, s. 40, 42—3, 45, 385).

1401—19 (1420?) Mikołaj z M., s. Czasława i Wichny z M., br. Doroty ż. Andrzeja z Druszkowa Pustego (ZCz. 1 s. 40, 42—3, 45, 46a, 50, 52, 61, 135, 385; ZK 7 s. 27; Teut. 2 = SWPM I—8 s. 127).

1401 zastaw dóbr M. wraz z opisem ich granic (AS 2, 84); Pełka z M. potwierdza odbiór 6 grz. od Elżbiety z Melsztyna [wdowy po wwdzie krak. Spytku] [należności] za część swojej dziedziny, dodając, że wspomn. Elżbieta okazuje się mieć na tejże jego części 45 grz. gr (ZK 3 s. 227); Piotr z Trimanicze [niezid.] z Marciszem z Mietniowa mają termin nadworny o bezprawnie zaorany i obsiany łan w M. (ZK 3a s. 241).

1401—2 Andrzej z Druszkowa Pustego i jego ż. Dorota z Wichną ż. zm. Czasława i jej s. Mikołajem z M. o ⅓ ojcowizny i 60 grz. posagu; tenże Mikołaj nie stawił się na termin z ww. Dorotą, ponieważ miał większą sprawę o 200 grz. przed Czapką podrzędczym w Nowym Mieście [Korczynie]; sąd wyznacza stronom termin zeznań na pozew Doroty o 100 grz. i połowę dziedziny; Dorota w wyniku podziału pozyskuje na swym br. ww. Mikołaju połowę bydła, tj. 9 wołów, 10 krów, 24 ciężarne maciory, 9 wieprzków tuczników, 4 stogi zboża dobrze utrzymane, 33 gęsi, wozy i 5 barci pszczelich; woźny zeznał, że Mikołaj odmówił towarzyszącemu mu Andrzejowi z Druszkowa wydania przysądzonych ruchomości. Termin na wiec; ww. godzą się, że Andrzej mąż Doroty jest jej pełnomocnikiem w powyższej sprawie; Dorota ustępuje br. Mikołajowi z M. swe dobra dziedziczne ojczyste i macierzyste oraz kwituje go ze spłaty za te dobra i z posagu; Mikołaj z Winiar opiekun i poręczyciel Mikołaja z M. pod nieobecność tegoż Mikołaja zastawia Dorocie w sumie 30 grz. należnego jej posagu, dwóch kmieci i karczmę w M. Dorota w tym czasie może wypasać w lesie bydło i świnie, podobnie kmiecie, którzy ponadto mogą wycinać drzewa (ZCz. 1 s. 40, 42—3, 45 zp., 46a, 50, 52, 61; ZK 3 s. 385).

1401—2 Andrzej Drozd pozywa Bernarda z M. o zwrot 2½ grz. (ZCz. 1 s. 46 zp., 51); 1403 Dorota ż. Bernarda z M. zgodnie z pr. ziemskim zastawia za 3 grz. Elżbiecie wwdzinie krak. [role] kmiecia Zdziecha (?) w M. z jego majątkiem ruchomym i nieruchomym (ZCz. 1 s. 103).

1404 Jan s. Tomka dziedzica M. odesłany z sądu kaszt. sądec. Krystyna na wiec z powodu nagany szlachectwa przez Jana z Ciechosławic, gdzie przysięgą 6 świadków dowodzi, że jest h. Prus zaw. Turzyna (SP 2, 1062); Mikołaj z Winiar głowa rodziny (pater familias) i opiekun Mikołaja s. Czasława z M. w imieniu tegoż Mikołaja [wydzierżawia] Andrzejowi z Druszkowa Pustego całą cz. dziedziny w M. na okres 3 lat, w ten sposób, że za pierwszy rok Andrzej ma wypłacić Mikołajowi 9 grz., odliczając sobie te pieniądze od posagu [Doroty] ż. Andrzeja, zaś przez dwa następne lata ma płacić po 3 grz., ma też [zbudować] piwniczkę (cellarium) i płoty dla poprawy tej dziedziny (ZCz. 1 s. 135).

1407 uczc. Wrochna wd. po Mieszku z M. sprzedaje za 100 grz. szer. gr pras. Janowi i Spytkowi z Melsztyna całą swą cz. dziedz. w M. (AS 2, 92); Dorota ż. Bernarda z M. sprzedaje za 100 grz. Janowi i Spytkowi z Melsztyna swoją cz. dziedziny w M. (ZK 5 s. 1); 1410 Pełka z M. sprzedaje za 100 grz. szer. gr pras. Janowi i Spytkowi z Melsztyna całe swe cz. dziedz. w M. i Szczepanowie (ZK 5 s. 221; AS 2, 98).

1411 Budek z M. (ZCz. 2 s. 29)³Budek z M. może tożsamy z Budkiem z → Donatkowic poświadczonym tam w l. 1383—4.

1415—27 Stanisław z M. h. Prus zaw. Turzyna, mąż Małgorzaty z Donatkowic (AKP 8, 660; ZK 196 s. 83); 1419 Wilhelm wójt dziedz. z Bochni pożyczywszy na ½ roku 140 grz. półgr krak. od Mikołaja z M. zobowiązuje się zwrócić mu te pieniądze na Boże Narodzenie pod rygorem podwojenia sumy i ew. wwiązania w jego cz. wójtostwa (Teut. 3 = SWPM I—8 s. 127); 1420 Piotr z Kurowa i Wilhelm wójt z Bochni ręcząc za siebie nawzajem zobowiązują się zwrócić Mikołajowi z M. pieniądze, pierwszy 140 grz. półgr, a drugi 54 grz. półgr (ZK 7 s. 27); 1423 Spytek z Melsztyna zastawia za 100½ grz. dobrej monety pol. Pawłowi z Wojciechowa swemu domownikowi wieś M. (GK 2 s. 115).

1427 Piotr z M., mąż Elżbiety z Donatkowic; Małgorzata ż. Stanisława z M. i Elżbieta ż. Piotra z M., za zgodą swych mężów, sprzedają za 20 grz. Mikołajowi z Donatkowic całą cz. ojczystą zw. Pustołczyńskie w Donatkowicach (ZK 196 s. 83)⁴Dnia 12 III 1427 Klemens z → Donatkowic zastawił całą swoją cz. Pustołczyńską w Donatkowicach, którą kupił od Wawrzyńca [1383—1402]. Inną cz. Pustołczyńską sprzedały Małgorzata i Elżbieta, które miały ją po ojcu, może właśnie Wawrzyńcu. Tej drugiej zapiski brak w haśle Donatkowice.

1458 br. niepodzieleni Jan i Spytek z Melsztyna zobowiązują się zwrócić do Bożego Narodzenia Janowi z Gnojnika 430 fl. węg. pod rygorem wwiązania go w ich dobra dziedz. m. Brzeżek [dziś Brzesko] oraz wsie Pomianowa i M. (ZCz. 4 s. 176 zp.); 1463 → p. 3c; Spytek z → Melsztyna zobowiązuje się zapisać posag i wiano ż. Katarzynie c. Wincentego z Giżyc [ziemia rawska] marszałka maz. na dobrach dziedz. przynoszących 100 grz. czynszu, czyli na kamienicy przy ul. Brackiej w Krakowie i na m. Brzeżku z przynależnymi wsiami, m.in. M. (SP 2, 3709); 1464 → p. 3c; 1470—80 → p. 3c; 1475 → p. 3c.

1480 Kazimierz Jag. zatwierdza dokonaną przez Spytka z Melsztyna dz. → Bratucic, → Dębowego Działu i M. inkorporację Rudy czyli Rudnego Stawu z młynem do M., w wyniku czego Ruda nie będzie już odrębną dziedziną i ktokolwiek będzie posiadał M., będzie też miał Rudę (SP 6, 176 zapewne fals.).

1501 Katarzyna z Giżyc ż. Spytka z Melsztyna kaszt. zawich, c. Wincentego z Giżyc marszałka mazowieckiego zapisuje swemu zięciowi Mikołajowi z Kamieńca star. krak. 1200 fl. węg. oraz swej c. Annie ż. tegoż Mikołaja 800 fl. węg. na swych sumach posagowych, zapisanych jej przez męża na dobrach m. Brzeżku i wsiach m.in. M. (ZK 153 s. 317—8); 1502 Spytek z Melsztyna kaszt. zawich. darowuje s. Janowi z Melsztyna zamek Melsztyn z miastem Brzeżek i wsiami m.in. M. w pow. czchow. (ZCz. 7 s. 157—7a; AS 2, 224)⁵Regest tej darowizny w AS 2, 224 nosi błędną datę 30 I 1503 (→ Melsztyn p. 3e i przyp. 52; F. Sikora, Dzieje osadnictwa → p. 7, s. 120—2).

1503 br. rodz. Jan i Wincenty ss. Spytka z Melsztyna kaszt. zawich. dzielą dobra po ojcu i matce. Janowi przypada zamek → Melsztyn z wsiami, w tym dobra, które posiada na mocy zapisu oprawnego ich matka Katarzyna z Giżyc wd. po Spytku, czyli m. Brzeżek i przynależne wsie, m.in. M. (GK 28 s. 953—5); 1504 → p. 3b; Jan z Melsztyna i M. zastawia za 100 fl. i 2 fl. węg. Piotrowi z Gołuchowic swoją wieś M. (GK 29 s. 49—50 zp.).

1510 Jan Melsztyński z Melsztyna, dz. Szczepanowa, Bratucic i M. zobowiązuje się zwrócić w ciągu dwóch lat Mik. Kamienieckiemu z Kamieńca wwdzie i star. krak. 800 fl. pol. w trzech ratach pod rygorem wwiązania go w ww. wsie (ZK 155 s. 178—9); tenże Mikołaj ustępuje za 500 fl. Pawłowi Czarnemu z Witowic prawa do ww. wsi Szczepanów, Bratucice i M., zachowując dla siebie pozostałe 300 fl. Jeśli Melsztyński nie wypłaci Czarnemu którejkolwiek z rat, Kamieniecki da mu do tych wsi wwiązanie (ZK 155 s. 244); Jan Melsztyński zapisuje ż. Agnieszce c. Pawła Czarnego w Witowic star. brzeskiego 3000 fl. pol. posagu i tyleż wiana na m. Brzeżek, przedmieściach oraz wsiach do niego przynależnych, w tym Szczepanów, Bratucice i M. i zezwala jej wyławiać ryby ze stawów i je sprzedawać. Melsztyński oświadcza ponadto, że gdy oprawiał jej posag i wiano [na dobrach w pow. biec.] był wówczas panem zamku Melsztyn i imiennie wymienionych wsi (ZK 155 s. 324—5); Mikołaj z Kamieńca wwda i star. krak. za zgodą Jana Melsztyńskiego ustępuje za 800 fl. pol. Mik. Jordanowi z Zakliczyna kaszt. biec. wsie Szczepanów, Bratucice i M. Melsztyński zobowiązuje Jordana do zapłacenia 500 fl. Pawłowi Czarnemu z Witowic, który trzymał te wsie w zastawie od Mik. Kamienieckiego (ZK 155 s. 397).

1510—zm. 1540 Agnieszka Melsztyńska z Witowic posesorka dóbr brzeskich, m.in. M., z tytułu oprawy, c. Pawła Czarnego z Witowic, siostra Pawła, Stanisława, Jerzego, Mikołaja i Adriana (Jana), ż. Jana Melsztyńskiego, od 1517 wdowa (ZK 26 s. 17—9; 155 s. 324—5, 462—3; 158 s. 10—1; 159 s. 148—9, 351; 161 s. 521—2, 621; 163 s. 266, 368—9; 167 s. 78—80, 309—11; 168 s. 8—11; ZCz. 9 s. 168; GK 28 s. 953—5; GK 34 s. 74—5, 294; SP 6, 176; AS 5, 104; Fastnacht Katalog 49; MS 4/2, 11581; MK 31 s. 469—71; F. Sikora, Dzieje osadnictwa → p. 7, s. 129; też → Melsztyn p. 3e).

1511 Mik. Jordan z Zakliczyna i Gniazdowic [kaszt. biec.] zobowiązuje się Janowi Melsztyńskiemu uwolnić z rąk Pawła [Czarnego] m. Brzeżek z młynem i sadzawką obciążone sumą 1160 fl. pol., aby zapisana na nich oprawa Agnieszki Melsztyńskiej była wolna od jakichkolwiek obciążeń. Ponadto Jordan zobowiązał się zapłacić 300 fl. Mik. Kamienieckiemu za zastawione mu dobra Bratucice, Szczepanów i M. Zastaw ten odstąpił mu Paweł Czarny (ZK 155 s. 462—3); 1512 Paweł Czarny z Witowic star. brzeski kwituje Mik. Jordana ze spłaty 800 fl., które miał zapisane przez Mikołaja z Kamieńca na Bratucicach, Szczepanowie i M.; Jordan oświadcza, że zapłacił Czarnemu łącznie 1960 fl., które następnie wypłacił mu Jan Melsztyński (ZK 156 s. 27—8); 1512 Jan Melsztyński z Pomianowej i Brzeżka daje Pawłowi Czarnemu z Witowic star. brzeskiemu m. Brzeżek z przynależnymi wsiami, m.in. M. w pow. czchow. w zamian za Adamowice w pow. ksiąs. i dopłatę 4000 fl. węg. (MS 4/1, 1563; MK 25 k. 185—v, 237v—8v).

1512—14, zm. 1515 Paweł Czarny z Witowic h. Nowina, dz. m. Brzeżka i wsi M., żupnik krak. 1496—1508, mianowany wojskim krak. 1501, star. brzeski kujawski 1504, ośw. 1504—8, ojciec Pawła, Jerzego, Jana, Mikołaja, Adriana, Stanisława, Anny 2-giej ż. Łukasza z Allen, czyli Mełna [ziemia chełmińska i z Torunia] tenut. stwa Rogozińskiego [ziemia chełmińska] 1508 i Agnieszki ż. Jana Melsztyńskiego (ZK 155 s. 244; ZK 156 s. 257—9; ZK 25 s. 119—25; Bon. 3 s. 375; UK 437, 753); 1512 Paweł Czarny z Witowic, dz. Pomianowej i dóbr brzeskich, m.in. M., jako zachodźca Jana z Melsztyna z tytułu dziedziczenia ww. dóbr brzeskich i jako jego obrońca, zawiera ugodę z Mik. Jordanem kaszt. wiśl. w sprawie o 12000 fl. zakładu, których Jordan domaga się z tytułu przeszkód w posiadaniu dóbr brzeskich. Jordan odstępuje od roszczeń i zeznaje, że Czarny zapłacił mu 470 fl., które ciążyły na Witowicach (ZK 156 s. 257—9); 1514 Paweł Czarny z Witowic star. brzeski wydzierżawia dożywotnio zięciowi Janowi Melsztyńskiemu m. Brzeżek z dworem i folw. oraz wsiami, m.in. M.; Czarny rezerwuje dla siebie m.in. pobieranie wojennego (bellicalia) z dóbr, na które Jan w razie wyprawy wojennej z racji dożywocia będzie płacił 3 grz. Po śmierci Jana [zm. 1517] ww. dobra mają wrócić do Pawła lub do jego spadkobierców wraz ze sprzętami domowymi, inwentarzem żywym, zbożem, jarzynami i owocami oraz wozami, sieciami do połowu ryb i zwierzyny. W czasie dzierżawy Jan nie może naruszać oprawy posagu i wiana swej ż. Agnieszki a c. Pawła zapisanych na tych dobrach (ZK 25 s. 119—25).

1517 Paweł Czarny z Witowic dz. M., Szreniawy i Adamowic h. Nowina, s. Pawła star. brzeskiego, br. Stanisława, Jerzego, Mikołaja, Stanisława i Adriana (Jana), mąż Małgorzaty (ZK 26 s. 17—9; Bon. 3 s. 375—6; GK 34 s. 74—5, 294; F. Sikora, Dzieje osadnictwa → p. 7, s. 129; też → Melsztyn p. 3e).

1517—40 Jerzy Czarny z Witowic dz. M. h. Nowina, s. Pawła star. brzeskiego, br. ww., star. (tenut.) urzędowski wspólnie z br. Janem 1526, stolnik lub. 1523—47, ojciec Marcina, Jerzego, Pawła, Piotr, Krzysztofa i Stanisława (ZK 26 s. 17—9; 158 s. 10—1; 160 s. 141; 163 s. 266; 165 s. 580; 167 s. 78—80, 309—11; 168 s. 8—11; GK 34 s. 74—5, 294; AS 5, 177; RI s. 226; Bon. 3 s. 375—6; Urzędnicy woj. lubelskiego XVI—XVIII w. Spisy, Kórnik 1991, nr 335, błędnie: od 1530; F. Sikora, Dzieje osadnictwa → p. 7, s. 129, 136—7; też → Melsztynp. 3e).

1517—45 Adrian, Jan Czarny z Witowic, dz. M. h. Nowina, kan. krak., s. Pawła star. brzeskiego, br. ww., star. (tenut.) urzędowski wspólnie z br. Jerzym 1526 (ZK 26 s. 17—9; 158 s. 10—1; 163 s. 266; 165 s. 580; 167 s. 78—80, 309—11; 168 s. 8—11; GK 34 s. 74—5, 294; AS 5, 338; Bon. 3 s. 375—6; F. Sikora, Dzieje osadnictwa → p. 7, s. 129, 136—7; też → Melsztyn p. 3e).

1517—45 Mikołaj Czarny z Witowic, dz. M. h. Nowina, s. Pawła star. brzeskiego, br. ww., ojciec Mikołaja, Adama, Stanisława i Pawła (ZK 26 s. 17—9; 158 s. 10—1; 163 s. 266; 165 s. 580; 167 s. 78—80, 309—11; 168 s. 8—11; GK 34 s. 74—5, 294; AS 5, 338; Bon. 3 s. 375—6; F. Sikora, Dzieje osadnictwa → p. 7, s. 129, 136—7; też → Melsztyn p. 3e).

1517—40, zm. 1569 Stanisław Czarny z Witowic dz. M., Żabna h. Nowina, s. Pawła star. brzeskiego, br. ww., ojciec Reginy ż. 1o v. Wojc. Tarnowskiego, 2o v. Hier. Bużeńskiego pskar. kor. (ZK 26 s. 17—9; 158 s. 10—1; 163 s. 266; 165 s. 580; 167 s. 78—80, 309—11; 168 s. 8—11; GK 34 s. 74—5, 294; Bon. 3 s. 375—6; F. Sikora, Dzieje osadnictwa → p. 7, s. 129, 136—7; też → Melsztyn p. 3e).

1517—32 proces o spadek po zm. Janie Melsztyńskim, między Melsztyńskimi a Czarnymi z Witowic, m.in. o dobra brzeskie z przynależnymi wsiami, m.in. M.; 1517 woźny ziemski czchow. z upoważnienia krak. urzędu grodzkiego zeznaje do akt czchow. zapis na rzecz rodzeństwa Melsztyńskich, a mianowicie Wincentego, duchownego Rafała oraz zakonnic Beaty i Katarzyny z kl. Ś. Agnieszki na Stradomiu w sprawie wwiązania ich do wszystkich dóbr po zm. bezpotomnie ich bracie Janie, m.in. m. Brzeżek z wsiami, m.in. M. Wwiązanie w te dobra odbyło się nie siłą, lecz dobrowolnie w obecności Stan. Lipskiego, Marcina Czeleja i Mik. Tarnowskiego (ZCz. 9 s. 81); Paweł Czarny s. zm. Pawła Czarnego z Witowic star. brzeskiego rezygnuje na rzecz braci Jerzego, Stanisława, Mikołaja i Adriana z praw do dóbr m. Brzeżek z i przynależnych doń wsi [m.in. M.] i do części oprawy na tych dobrach siostry Agnieszki wd. po Janie Melsztyńskim, gdyż został przez nich spłacony (ZK 26 s. 17—9); zakonnice Beata i Kat. Melsztyńskie oraz ich brat Wincenty Melsztyński pozywają Agnieszkę wd. po zm. bezpotomnie Janie Melsztyńskim rycerzu jerozolimskim i jej br. Jerzego, Pawła, Stanisława, Jana i Mikołaja Czarnych o dobra brzeskie [m.in. M.] po ww. Janie; ww. Agnieszka jako prawna posesorka dóbr brzeskich z tytułu zapisanej jej przez męża na tych dobrach oprawy posagu i wiana pozywa Wincentego o udowodnienie w sądzie, że jest osiadłym szlachcicem (GK 34 s. 74—5, 294; F. Sikora, Dzieje osadnictwa → p. 7, s. 129; też → Melsztyn p. 3e); 1518 br. Jerzy, Stanisław, Mikołaj, Adrian Czarni z Witowic dz. m. Brzeżka i m.in. wsi M. pozywają zakonnicę Kat. Melsztyńską o to, że pozywając o te dobra ich siostrę Agnieszkę bezprawnie złożyła pozew na ww. dobra, których Agnieszka nie jest dziedziczką, lecz tylko posesorką czasową z tytułu zapisu 6000 fl. węg. (ZK 158 s. 10—1; → Melsztyn p. 3e); ww. Beata i Katarzyna z Melsztyna występują przeciwko Agnieszce z Witowic wd. po Janie Melsztyńskim posesorce m. Brzeżka [m.in. M.], oświadczając, że są dziedziczkami części po ojcu i matce m. Brzeżka i przynależnych doń wsi (ZK 158 s. 24—5; → Melsztyn p. 3e); ww. siostry Beata i Katarzyna, pozostając w sporze z ww. Agnieszką z Witowic, w obecności komisarzy król. Piotra [Tomickiego] bpa przem. i pkancl. Królestwa, Jana Zaremby z Kalinowy wwdy kal. i Oty z Chodcza [woj. ruskie] odstępują Stan. Lasockiemu z Brzezin [woj. łęcz.] pkom. pozn. i wojskiemu sochaczewskiemu dobra, które przypadły im po ojcu Spytku z Melsztyna, m.in. m. Brzeżek z wsiami (MS 4, 11581; MK 31 s. 469—71); 1519 taż Agnieszka zapisuje swemu br. rodz. Jerzemu z Witowic tenut. w Urzędowie ⅓ oprawy posagu, którą ma od zm. męża na jego dobrach dziedz., m.in. M. (ZCz. 9 s. 168 zp. i unieważniona); 1524 zakonnica Beata c. zm. Spytka z Melsztyna kaszt. zawich. potwierdza wcześniejszą darowiznę swoją i swej [zm.] siostry Katarzyny Stan. Lasockiemu pkom. pozn., star. i wojskiemu rawskiemu m.in. m. Brzeżek z wsiami, m.in. M. (MS 4/1, 4397, 4433; → Melsztyn p. 3e); 1525 taż Beata przez swego pełnomocnika pozywa Agnieszkę wd. po Janie z Rabsztyna, posesorkę z tytułu oprawy dóbr m. Brzeżka i przynależnych wsi [m.in. M.] o wypłatę należnej jej z tych dóbr sumy posagu 300 grz. szer. gr pras.; ww. Beata w obecności Gotarda i Rafała definitorów i starszych kapituły kl. bernardynów potwierdza odbiór od Agnieszki Melsztyńskiej posesorki dóbr m. Brzeżek z wsiami, m.in. M., 300 grz. gr pras., które na niej pozyskała z tytułu należnego jej posagu z tych dóbr, zabezpieczonych na dobrach m. Brzeżek i wsiach m.in. M. Na powyższy zapis wyraża zgodę ww. Stan. Lasocki; Wincenty Melsztyński z Melsztyna odstępuje od roszczeń wobec Agnieszki Melsztyńskiej o posag po jego zm. siostrze zakonnicy Katarzynie, zabezpieczony na dobrach m. Brzeżek i wsiach, m.in. M., i unieważnia wszystkie pozwy w tej sprawie (ZK 161 s. 444—5, 521—2, 621).

1527 Stan. Czarny z Witowic s. zm. Pawła Czarnego zapisuje królowi w wypadku bezpotomnej śmierci, pod zakładem 400 fl. węg., czwartą cz. swych dóbr, mianowicie m. Brzeżek z wsiami doń należącymi, m.in. M., a także czwartą cz. sum zapisanych na tych dobrach jego siostrze Agnieszce przez jej zm. męża Jana Melsztyńskiego (RI s. 224); 1530 Jan i Spytek Jordanowie z Melsztyna pozywają Stanisława, Jerzego, Jana i Mikołaja Czarnych z Witowic, dz. dóbr m. Brzeżek z przynależnymi wsiami, w tym M. (ZK 163 s. 266); 1532 Stan. Lasocki pkom. pozn. uwalnia Agnieszkę wd. po Janie Melsztyńskim i jej braci Jana, Stanisława, Jerzego i Mikołaja Czarnych od wszelkich pozwów i roszczeń do dóbr m. Brzeżek [i m.in. M.] (ZK 188 s. 171; → Melsztyn p. 3e; F. Sikora, Dzieje osadnictwa → p. 7, s. 135); 1537 Stan. Czarny darowuje królowi m. Brzeżek i wsie do tegoż miasta przynależące, w tym M. (RI s. 226); 1539 Stan. Czarny z Witowic odnawia pierwotny zapis [→ 1527] na rzecz króla części dóbr m. Brzeżek [m.in. M.], ponieważ zapis ten zaginął z powodu nieuwagi (ZK 29 s. 432—4).

1539—45 Marcin, Jerzy Paweł, Piotr, Krzysztof i Stanisław Czarni dz. M., ss. Jerzego (ZK 165 s. 580; 167 s. 78—80, 309—11; 168 s. 8—11; F. Sikora, Dzieje osadnictwa → p. 7, s. 136—7); 1545 Jan Czarny zeznaje, że podjął od króla Zygmunta przypadającą nań czwartą cz. z sumy 3000 fl. węg. posagu zm. [1540] Agnieszki Melsztyńskiej, zapisanych na dobrach m. Brzeżek, [m.in. na M.] przysługujących mu na mocy zapisu i umowy zawartej między nim a Agnieszką, pieniądze za czwartą cz. tych dóbr sprzedanych królowi przez Stan. Czarnego oraz czwartą cz., tj. 75 grz. z 300 grz. pozyskanych sądownie przez zm. Beatę Melsztyńską, a następnie spłaconych przez Agnieszkę. Kwituje króla ze spłaty; Zygmunt I zamienia z br. Janem i Mikołajem oraz ich bratankami Marcinem, Pawłem, Krzysztofem i Stanisławem Czarnymi z Witowic ww. czwartą cz. dóbr król. Brzeżek z wsiami, m.in. M., na Bratucice z puszczą; ww. Jan i Mikołaj Czarni oraz ich bratankowie starsi ss. Jerzego star. urzędowskiego Marcin i Jerzy w imieniu swoim i pozostałych Pawła, Piotra, Krzysztofa i Stanisława, zobowiązują się respektować wyrok rozjemców wwdy sand. Jana z Tarnowa i kaszt. biec. Seweryna Bonera w sprawie podziału dóbr m. Brzeżek [i m.in. wsi M.] oraz 3000 fl. posagu zm. Agnieszki i 300 grz. pozyskanych sądownie przez zm. zakonnicę Beatę (F. Sikora, Dzieje osadnictwa → p. 7, s. 136—7; AS 5, 338).

-3b. Kmiecie, rzemieślnicy, młynarze, karczmarze w M. 1389 Kołczek [kmieć] z M. nie stawił się przeciw Klemensowi z Kurowa o 3 grz. (SP 8 uw. 158); 1395 → p. 3a; 1400 Mik. Zabalecki (Zabalaczschky) sędzia sądu wyższego [pr. niem.] pozywa Marcisza z M. trzymającego w zastawie dziedzinę [Niedźwiedza, par. Porąbka Uszewska] Andrzeja Miedźwieskiego, aby stawił się przed jego sądem w Białym Kościele [= Czchowie] i odpowiedział na skargę kmiecia Andrzeja Kozy o zabór wołu, zaś Adama s. Marcisza o zadanie 2 ran krwawych i 12 ran sinych; Andrzej burgr. z Melsztyna z Marciszem i jego s. Adamem (SP 8, 11160, 11182 zp.); Marzec kmieć z M. nie stawił się przeciwko Andrzejowi burgr. czchow. o wołu, w sprawie którego powiedział swemu panu: przywłaszczyłeś go; Andrzej burgr. z Melsztyna z Marcem o skradzionego z domu tamże wołu (SP 8, 11174, 11183); tenże Marzec skazany na karę 6 sk. ponieważ wchodząc do sądu nie zdjął płaszcza (SP 8, 11202); tenże Paweł Marzec stawia świadków w sprawie przeciw Andrzejowi Kozikowi z M., m.in. Jana Nogaja kmiecia i Andrzeja Bąka kołodzieja z M., którzy przysięgają, że Marzec nie ukradł wołu Andrzejowi, ani nie dał go swojemu panu (SP 8, 11203); Andrzej Kozik kmieć z M. z Adamem z M. mają termin zawity (SP 8, 11205, 11213, 11224); tenże Paweł Marzec kmieć z M. wraz ze świadkami mają wyznaczony termin sprawy z Andrzejem Kozikiem, ponadto Marzec wyspowiadał się w tej sprawie Maciejowi wikaremu z M. [!] Marzec oddala zarzuty (SP 8, 11233); 1440 Jakub i Stanisław kmiecie z M. zobowiązują się zwrócić księdzu Stanisławowi w Dzierążni [pow. wiśl.] pieniądze, pierwszy ½ grz., a drugi 1 grz. (OK 8 s. 58); 1463, 1464 →p. 3c; 1471 Marcin i Dorota małżonkowie z M. zobowiązują się zapłacić Kachnie Brzeszowej (?) z Mściowa [pow. sand.] 1 fl. 17 gr w półgr (OK 13 s. 144); 1479 Mik. Żegadło (Schegadlo) kmieć z M. zobowiązuje się zwrócić uczc. Małgorzacie Jankowej wd. [mieszczce] z Bochni 2 kopy [gr] w 9 ratach pod karą ekskomuniki (OK 13 s. 1035); 1487→ 2; 1515 Marcin Brzoza [kmieć] z M. kupuje rolę w Marszkienicach (→Marszkienice p. 3b); prac. Marcin Wągiel i Błażej Chrząstowic ręczą temuż Brzozie za Jana Tarchałowicza [z Marszkienic], który nie był obecny przy sprzedaży przez [ww.] roli, że uzna tę transakcję (SP 11, 644).

1402 karczma w M. należąca do Mikołaja z M. (ZK 3 s. 385); 1461 karczma sołtysia → p. 4; 1470—80 → p. 3c; 1505 karczma w M. → p. 5; 1529 czynsz z karczmy w M. wart. 2½ grz. dla pleb. w m. Brzeżku (LR s. 94); 1530 karczma; 1563 w M. 2 karczmy → p. 3c; 1596 pleb. w Brzeżku pobiera 4 fl. czynszu z karczmy w M. (WR k. 10v).

-3c. Areał, folwark, pobór. 1396 w M. 12 ról (ZK 2 s. 381); 1463 wieś M. pana [Spytka?] Melsztyńskiego skazana na karę XIV za dwukrotne niezapłacenie wiardunkowego, 2 gr podatku król. i odbicie ciążenia (GK 16 s. 744; 17 s. 51); 1464 wieś M. skazana na karę XIV za dwukrotnie niezapłacenie 6 gr poboru i 2 gr podatku król. (GK 17 s. 300); wieś M. pana Melsztyńskiego skazana na karę król. 14 grz. za dwukrotne niezapłacenie 5 gr podatku (GK 17 s. 459—60); 1470—80 w M. ł. kmiece, karczma z rolami, zagrody, role folw., które kiedyś należały do sołectwa, młyn z rolami (DLb. 2 s. 269); 1475 wieś M. skazana za niezapłacenie poboru (GK 20 s. 124); 1487 wieś M. pana Melsztyńskiego skazana na karę król. 14 grz. za niezapłacenie wiard. i za odbicie ciążenia, na kolejne 14 grz. za niezapłacenie poboru 6 gr i ponownie na dwukrotną karę 14 grz. za niezapłacenie 6 gr poboru i wiard. (GK 22 s. 746, 749); 1489—99 brak informacji o poborze z M. (RP k. 139v, 166v, 182, 186, 213v, 233, 85v, 121v, 48, 19v; ŹD s. 445); 1530 pobór z 5 ł., karczmy, młyna dziedz. o 1 kole z 1 kwartą roli, 1 chałupnika (RP k. 24); 1563 pobór z 7 ł., według starych kwitów z 5¼ ł., od 4 komor., z młyna zakupnego o 2 kołach, z 2 karczem zakupnych (RP s. 190—1); 1581 pobór od 7 kmieci, 9 zagrodników z rolami, 1 rzemieślnika, 1 chałupnika (ŹD s. 57).

4. 1364 sołectwo → p. 3a; 1445—6, zm. przed 10 V 1447 Szymon Pierzchała sołtys w M., mąż Katarzyny, ojciec Hinczy, Stanisława i Mikołaja oraz Małgorzaty ż. Mikołaja sołtysa z Jasienia i Katarzyny ż. Mirocha z Przybysławic (OK 6 s. 819; 8 s. 899; GK 9 s. 51; 10 s. 62, 92; Teut. 3 = SWPM I—9 s. 238—9; F. Sikora, Dzieje osadnictwa, s. 142); 1445 Rafał pleb. w par. Wszystkich Świętych w Krakowie i Mikołaj wikary tamże pozywają Pierzchałę sołtysa z M. o dzies. wart. 3 grz. zabraną bezprawnie w Piotrkowicach w 1440 r. (OK 6 s. 819; F. Sikora, Dzieje osadnictwa → p. 7, s. 142); tenże Pierzchała pozywa Wawrzyńcem z Boturzynka (GK 9 s. 51); 1446 Świętosław z Gonowa opat z [Nowego] Brzeska zobowiązuje się pod karą ekskomuniki zwrócić 18½ grz. szl. Szymonowi Pierzchale z M.; do św. Marcina 10 grz., a pozostałą sumę do Wielkanocy [1447] (OK 8 s. 899); 1447 Wawrzyniec z Boturzynka zobowiązuje się zwrócić Katarzynie wd. po Pierzchale z M. i jej s. Hinczy 5 grz. (GK 10 s. 62, 92).

1461—5 br. niepodzieleni Stanisław i Mikołaj Pierzchałowie sołtysi w M., ss. Szymona, bracia Małgorzaty i Katarzyny, po sprzedaży sołectwa Spytkowi z Melsztyna przed 1475 pisali się nadal z M., ongiś z M. lub Mokrzescy (Teut. 3 = SWPM I—9 s. 239; ZK 152 s. 104; 201 s. 136; DLb. 2 s. 269; F. Sikora, Dzieje osadnictwa → p. 7, s. 142; → Uw.)⁶Na datowanie sprzedaży sołectwa w M. na 1475 może wskazywać fakt, że 23 II 1475 Stan. Pierzchała kupił za 700 grz. od Stan. Młodziejowskiego cz. w Zbylutowicach (ZK 201 s. 136); 1461 Małgorzata ż. szl. Mikołaja sołtysa z Jasienia zeznaje, że jej br. Stanisław i Mikołaj [Pierzchałowie] sołtysi niepodzieleni w M. zadośćuczynili jej z tytułu ojcowizny i macierzyzny, zaś mąż zapisuje Małgorzacie 60 grz. oprawy posagu i wiana na sołectwie w Jasieniu (Teut. 3 = SWPM I—9 s. 238—9); br. niepodzieleni Stanisław i Mikołaj sołtysi w M. sprzedają pr. dziedz. za 30 grz. Piotrowi pleb. w Szczepanowie karczmę w M. na pr. magd. Piotr i jego następcy będą wolni obowiązku obsyłania wyprawy wojennej, który biorą na siebie ww. bracia. W zamian za specjalną łaską Piotra, jeśli zechcą wykupić karczmę, będą mogli to uczynić w dowolnym terminie bez ograniczeń czasowych (Teut. 3 = SWPM I—9 s. 239; F. Sikora, Dzieje osadnictwa → p. 7, s. 142); 1465 Katarzyna c. zm. Szymona Pierzchały z M., wd. po Mirochu z Przybysławic zeznaje, że szl. br. Mikołaj i Stanisław [sołtysi] z M. wypłacili jej 50 grz. z tytułu posagu, które zapisali w księgach ziemskich prosz. jej zm. mężowi (ZK 152 s. 104); 1470—80 w role folw. należące niegdyś do sołectwa → p. 3c.

5. 1470—80 dzies. z ł. kmiec., roli karczemnej, zagród, ról folw., które należały niegdyś do sołectwa, ról młyńskich jest oddawana różnym instytucjom, z których bp krak. pobiera 5 grz. (DLb. 2 s. 269 — formularz niewypełniony); 1529 starosta bpiego klucza uszewskiego pobiera z M. dzies. snop. wart. 16 grz.; dzies. snop. z połowy M. wart. 6 grz. dla kościoła par. w Szczepanowie (LR s. 17, 96).

6. Wydarzenia związane z M. 1462 Grzegorz karczmarz z Gorzkowa nie stawił się w sprawie z Walterem [Kezingerem] wielkorządcą krak. oraz z Jerzym Klausem mieszcz. krak. o to, że z 15 pomocnikami stanu szlach. najechał na jego dziedzinę Krzeczów, zniszczył dwa stawy i wyłowił z nich ryby, które tenże wielkorządca kupił w M. i wpuścił do stawów w Krzeczowie w celu przechowania dla króla. Szkoda 60 grz. (GK 16 s. 128—9).

Osoby z M. przyjęte do pr. miejskiego w Bochni: 1535 Paweł Wrzosek kołodziej z M., s. Jana Wrzoska i Doroty; 1545 Jan z M. s. Jana Stangula i Anny; 1546 Benedykt Bieniek z M. s. Mik. Ślisza i Zofii (Księga przyjęć do prawa miejskiego w Bochni 1531—1656, wyd. F. Kiryk, Wr. 1979, 83, 280, 301).

7. J. Laberschek, Melsztyński klucz majątkowy od połowy XIV do połowy XV wieku, w: Fontes et historia, Poznań 2007, s. 127—8; F. Sikora, Dzieje osadnictwa i własności w regionie brzeskim, w: Brzesko. Dzieje miasta i regionu, red. F. Kiryk, J. Lach, Brzesko 2006, s. 111—50.

Uw. Pełka dz. M. w l. 1389—1410 (→ p. 3a), po 1410 pisał się nadal z M., mimo że nic tam nie posiadał, zaś od 1425 pisał się niegdyś z M. W 1415 Pełka z M. i Stanisław z M. świadczą Maciejowi ze Skarguszyc [pow. wiśl., dziś nie istnieją] z h. Prus zaw. Turzyna (AKP 8, 660); 1423 Marcin kmieć z Zarogowa nie stawił się w sprawie z Pełką z M. o konia wart. 2 grz. (ZK 195 s. 169); 1425 Pełka niegdyś z M. potwierdza odbiór od Jana z Czapel [Wielkich] 2 grz. i 1 wiard., które mu wcześniej zapisał (ZK 195 s. 348).

Na dok. z 8 VI 1436, wedle którego Jakusz z Winiar dz. Lubziny [pow. pilzn.] uposażył kościół par. w Lubzinie, na liście świadków występuje m.in. Jakub z M. (ZDM 5, 1420). Dok. ten jest najpewniej fals. z XVII w., o czym może świadczyć jego treść, niepasująca do realiów XV w., za pomocą którego próbowano usankcjonować ówczesny stan posiadania plebana w Lubzinie. Posłużono się przy tym zapewne jakimś dok. z XV w. Z sześciu świadków trzech to znane osoby: Spytek z Melsztyna, wówczas także dz. M., Andrzej z Leśc [pow. lub.], późniejszy podsędek lub. (od 1447) i Bronisz z Broniszowa. Pozostałych trzech trudno zid., mimo że miejscowości z których się piszą posiadają stosunkowo dobrą dokumentację. W Staszówce w pow. biec. nie ma sołtysa o imieniu Markusz, choć może chodzi raczej o Stasiówkę w pow. pilzn., gdzie sołectwo jest poświadczone; w Cieszynie zaś w par. Frysztak nie ma dziedzica o imieniu Jakub Bebolio, natomiast poświadczony jest Jan Frysztacki. Także w M. nie ma dziedzica o imieniu Jakub, gdyż cała wieś należała już wówczas do Melsztyńskich.

Choć br. Stan. i Mik. Pierzchałowie co najmniej od 1475 nie byli już sołtysami w M. to dalej pisali się z M., niegdyś z M. lub Mokrzescy. Zestawione poniżej wiadomości potwierdzają brak posiadania przez nich jakiejkolwiek ich części sołectwa w M.

1471—93 Mikołaj z M., dz. Stanisławic 1493 (GK 19 s. 374, 616—7; 20 s. 266, 932—3; 21 s. 563—4; ZK 201 s. 85, 239, 404, 461; 202 s. 58, 394—5, 443); 1471 Mikołaj Wieruski z Chodenic zobowiązuje się zwrócić Mikołajowi [Pierzchale] z M. 10 grz. (GK 19 s. 374); 1472 Mik. Łowiniecki z Wadowa zastawia za 75 grz. Mik. Pierzchale z M. 7 ł. osiadłych w Wadowie, po 62 gr czynszu z łanu oraz karczmę tamże (GK 19 s. 616—7); 1473 Mik. Pierzchała z M. kwituje Kielcza z Budziszowic [pow. wiśl.] ze spłaty 50 grz. (ZK 201 s. 85); 1476 Mik. Pierzchała z M. podzastawia za 75 grz. Janowi z Jakubowic 7 ł. i karczmę w Wadowie (GK 20 s. 266); 1477 Andrzej i Łukasz z Łowinicy [pow. sand., dziś Łownica] i Wadowa na wniosek Mikołaja z M. uwalniają Mik. Stadnickiego ze Żmigrodu od poręki na 10 grz. (ZK 201 s. 239); Żegota i Trepka z Obrazowic [dziś Obrażejowice] zobowiązuje się zwrócić Mikołajowi z M. 10 grz., które są mu winni Andrzej i Łukasz z Łowinicy (ZK 201 s. 239); 1479 Jan z Jakubowic ustępuje Łukaszowi Łowinieckiemu z Łowinicy zastaw w Wadowie na 7 rolach i karczmie na sumę 75 grz., który ma od Mik. Pierzchały z M. (GK 20 s. 932—3); 1481 Ota i Marcin z Plechowa zastawiają za 300 grz. Mik. Pierzchale 3 ł. osiadłe w Plechowie (ZK 201 s. 404); 1482 Mikołaj s. Mik. Kośmirzowskiego ze Zdziesławic wydzierżawia za 27 grz. szl. Mik. Pierzchale z M. na 3 lata całą swą cz. dziedziczną w Zdziesławicach z wszystkimi przynależnościami oraz inwentarzem żywym i zbożem. Należność za pierwszy rok Pierzchała ma uiścić w ratach, ma też dokonać napraw w domu tegoż Kośmirzowskiego, za co ten potrąci Pierzchale z dzierżawy 5 grz., ponadto naprawi cały dwór ze spichlerzem oraz ogrodzeniem. Kośmirzowski dodaje mu jeszcze ½ ł. opust. z wysianym zasiewem ozimym (GK 21 s. 563—4); 1482 Mik. Pierzchała z M. unieważnia wszystkie długi, które mają wobec niego Ota, Marcin i Stanisław [z Plechowa] (ZK 201 s. 461); 1485 Jan z Grodowic zobowiązuje się zwrócić szl. Mik. Pierzchale z M. do Bożego Narodzenia 40 fl. węg. pod rygorem wwiązania go w 2 ł. osiadłe kmiece w Kaczkowicach (ZK 202 s. 58); 1492 br. Stanisław i Mikołaj dz. Piekar sprzedają szl. Mik. Pierzchale z M. całą swą cz. w Stanisławicach (ZK 202 s. 394—5); 1493 Mik. Pierzchała z M. poświadcza, że Jan z Grodowic zadośćuczynił mu z tytułu 40 fl. węg. zapisanych na 2 ł. w Kaczkowicach (ZK 202 s. 443).

1475—7 Stanisław Pierzchała Mokrzeski niegdyś z M., dz. Zbylutowic 1475—7 (ZK 201 s. 136, 226—7 zp., 253); 1475 Stan. Młodziejowski z → Młodziejowic sprzedaje za 700 grz. szl. Stan. Pierzchale niegdyś z M. całą cz. w Zbylutowicach (ZK 201 s. 136); Stan. Pierzchała z M. sprzedaje za 100 grz. Marcinowi Probołowskiemu z Królowic [pow. wiśl.] całą swą cz. dziedz. w Zbylutowicach (ZK 201 s. 226—7 zp.); Stan. Pierzchała Mokrzeski ze Zbylutowic (ZK 201 s. 253).