PĘKULE

1539 or. [przydomek:] Pankul (MS 4/1 nr 6401; MK 60, 205v-206), 1609 or. Pekule (Vis. 1609, 53v), 1621 Pękule (Popis k. 69, 105), osada obecnie nie istnieje, leżała ok. 1,5 km na NW od Komorów; Komory ok. 11,5 km na NW od Liwa.

1. 1621-22 pow. liw. (Popis, 69; Okazowanie 517); 1609 par. Korytnica, diec. płoc. (Vis. 1609, 53v).

3. Włas. szlach. 1539 szl. Wojciech syn zm. Macieja Pękula z Żelazowa prosi króla Zygmunta [I] o wpisanie do metryki dok. ks. Konrada [III] z 1475 dot. sprzedaży 2 wł. w → Turnie (MS 4/1 nr 6401; MK 60, 205v-206).

1621-22 szl. Andrzej Gąsiecki dz. z P. ma także inne dobra w pow. liw., czer. i woj. płockim [nie podano jakie]; Grzegorz syn zm. Jakuba, Maciej syn zm. Benedykta, Stanisław syn zm. Piotra, Szymon syn zm. Jakuba i Stanisław syn zm. Andrzeja Żelazowscy Pękulowie dz. w Żelazowie i P. (Popis k. 69, 105; Okazowanie 517).

1663 podymne od 7 dymów (ASK I 65, 846v); 1663 pogłówne od 33 osób (ASK I 66, 878v); 1676 pogłówne płacą: [nieznana z imienia] wd. Żelazowska od 4 osób; Jakub Szkolnowski od 3 [osób] szl.; Marcin Żelazowski od 4 [osób] szl.; Adam Żelazowski od 4 [osób] szl.; Jan Żelazowski od 3 [osób] szl.; [nieznana z imienia] wd. Żelazowska od 5 [osób] szl.; zapłacono też od 4 plebejuszy w tejże wsi (BCzart. 1100, 759).

Uwaga: P. nie pojawiają się w zachowanych rejestrach poborowych pow. liw. z XVI w. (ostatni znamy z 1578). Wzmianka o tej wsi w Vis. 1609 świadczy jednak, że powstała jeszcze przed końcem XVI w. Przypuszczać można, że wyodrębniła się z działu, który szl. z Żelazowa o przezwisku Pękul posiadali w Komorach. Z zapisu z 1476 wiemy, że Żelazowo i Komory należały do tych samych właścicieli (Lub. nr 236). Ze wzmianek z XVII w. wynika, że P. stanowiły w tym czasie, podobnie jak większość wsi w par. Korytnica, własność szlachty zagrodowej. W 2. połowie XVIII w. własność w P. skupiała się już tylko w ręku jednego właściciela: w 1783-87 Jana Dekerta, późniejszego prezydenta Warszawy, do którego należały także cz. w pobliskich Komorach i Rowiskach (RegDiec. 483), a potem od 1787 Franciszka Markowskiego (LM 1789 s. 105, 107; Lustr.Dymów 1790, 39; M.Z. Roguski, Drobna szlachta parafii korytnickiej ziemi liwskiej w końcu XVIII w., „Zeszyty Korytnickie” 2, 2010 s. 19-41). P. zaginęły przypuszczalnie w 2 poł. XIX w. W 1827 odnotowano tam 3 domy i 34 mieszkańców (Tab. 1827 II 82). P. oznaczono jeszcze na Mapie Kwat., nie występują zaś już na MTop. 1922, 1933, 1937, 1952. SG nie poświęca im osobnego hasła, lecz tylko wymienia jako jedną z osad wchodzącą w skład gminy Jaczew (SG 3, 360). P. nie uwzględniają AHPMaz. i PacMat.