opole (1263 opole de Mstov — Mp. 1, 62 kop.; opole de Mstaw — SUB 3, 439) wspólnota sąsiedzka z ośrodkiem w Mstowie, obejmująca kilkanaście wsi usytuowanych w pobliżu rz. Warty.

1263 Bolesław Wstydl. zwalnia mieszkańców wsi „in districtu opole de Mstov” od ciężaru pilnowania gniazd sokolich, przynależącego do księstwa krak., przyznaje im prawo do przepędzania sokołów ze swego dystryktu i do ścinania drzew, na których te ptaki chciałyby się zagnieździć. Książę znosi też obowiązek przewodu na rzecz sokolników książęcych (Mp. 1, 62 kop.; SUB 3, 439).

S. Arnold, Terytoria plemienne w ustroju administracyjnym Polski Piastowskiej, Prace Komisji dla Atlasu Historycznego Polski, t. 2, Kr. 1927, s. 77, 81; K. Buczek, Studia z dziejów ustroju społeczno-gospodarczego Polski piastowskiej, Kr. 2006, s. 50, 103, 124, 128; J. Laberschek, Sieć osadnicza okolic Mstowa i Lelowa w I połowie XIII wieku. Problem granic opola mstowskiego, SH 34, 1991, s. 517—33; tenże, Początki Częstochowy na tle stosunków osadniczych, w: Częstochowa. Dzieje miasta i klasztoru jasnogórskiego, t. 1, pod red. F. Kiryka, Częstochowa 2002, s. 100—2; tenże, Przeobrażenia w osadnictwie w północno-zachodniej części ziemi krakowskiej. Teren dawnego powiatu lelowskiego, Średniowiecze polskie i powszechne, t. 3, Katowice 2004, s. 76—8; tenże, Średniowieczne dzieje nadwarciańskiego Mstowa, Kr. 2014, s. 33—44; J.S. Matuszewski, Vicinia id est… Poszukiwania alternatywnej koncepcji staropolskiego opola, Łódź 1991, s. 154—8; Z. Podwińska, Zmiany form osadnictwa wiejskiego na ziemiach polskich we wcześniejszym średniowieczu, Wr. 1971, s. 297, 340—342.