NA ŁĄKACH albo NA ŁĘGACH

(1292 Na Lankach, z kopii XVII w.), nieistniejąca dziś wieś nad Dunajcem między Gołkowicami i nieistniejącymi dziś także Kosowicami, obecnie zapewne cz. wsi Mostki, 3 km na SW od Starego Sącza.

[Pow. sądec.; par. Podegrodzie]

Własn. książ. a następnie kl. Klar. w Starym Sączu? 1292 ks. Gryfina pani sądecka, wd. po Leszku Cz., za zgodą matki ks. Kunegundy przebywającej w kl. klarysek w Starym Sączu, pragnąc powiększyć dochody tego klasztoru w przyszłości, zezwala niejakiemu Bratkowi lokować na pr. niem. wieś zw. potocznie (novo wlgari nomine) Na L., położoną między Gołkowicami a → Kosowicami [osada zaginiona nad Dunajcem, dziś nie istnieje], na takich samych zasadach jak inne nowo lokowane przez księżną wsie; osadnicy z ról starych i nowych będą płacić ½ grz. srebra czynszu z łanu, aby zaś ulżyć osadnikom w w karczunku lasów i zarośli, uwalnia ich na 12 lat od posług, opłat i poborów. W ciągu pół roku po upływie tej wolnizny nowo wykarczowane role mają być wymierzone w obecności wysłannika klasztoru, zaś po upływie roku osadnicy mają z nich płacić ½ grz. srebra, jak z ról starych. Jeśli jacyś ludzie z innych dóbr księżnej chcieliby mieć swoje łany we wsi Na L., muszą na swoje miejsce w dotychczasowych działach pozostawić następców, którzy będą w stanie wypełniać należne posługi i płacić czynsze. Sołtys Bratko i jego następcy za specjalną łaską księżnej otrzymują ½ ł. z lasu (de sylua dimidium mansum), wolnego od posług, poborów i opłat. Ponadto sołtys otrzymuje prawo do polowania na część zwierzyny, zaś na rz. Dunajec prawo połowu kiełbi. Sołtys ma prawo sądzić mieszkańców z wyjątkiem spraw poważnych, jak jawna kradzież [przy której złapano złodzieja], rozbój i przelew krwi, które sądzić będzie księżna, i inne podobne, które będą do niej odsyłane; z tego tytułu otrzyma trzecią cz. kar sądowych; sołectwo może sprzedać za zgodą księżnej, ale nie będzie ona czynić przeszkód. Sołtys i mieszkańcy mają prawo brać drzewo na budowę z lasu → Gołkowickiego. Dok. zostaje opieczętowany pieczęciami Gryfiny i Kunegundy (Mp. 2, 518).

Uw. W dawniejszej literaturze wsi Na L. nie zlokalizowano. Dyskusję na temat jej charakteru podsumowuje A. Rutkowska-Płachcińska, Sądeczyzna w XIII i XIV w. Przemiany gospodarcze i społeczne, Wr. 1961, s. 69—72. Zwraca słusznie uwagę, że także i w tym przypadku nie chodziło o kolonizację na łąkach, jak w wielu podobnych przypadkach, lecz na obszarze zalesionym, na łęgach, czyli na zalewowym terenie nadrzecznym. Wówczas nazwa ww. wsi winna brzmieć raczej Na Łęgach. Także A. Żaki podkreśla, że lokacji ww. wsi, Gołkowic, zaginionych Kosowic i Na L., mogła sprzyjać topografia terenu, w pobliżu brodu na Dunajcu (w pobliżu ujścia Słomki do Dunajca koło obecnej wsi Mostki), którego spokojny nurt warunkowała silna lesistość okolicy. Kosowice, lokowane w 1276 „super Dunajecz”, lokalizuje on na północ od dzisiejszej wsi Gołkowice i sąsiadującej z nią wsi Mostki (O położeniu wczesnośredniowiecznego Sącza, RS 4, 1960 s. 16—7, 35). W okolicach tej wsi lokalizuje więc wieś Na L. W 1986 J. Laberschek przypuszczał (→ Gołkowice p. 2), że śladem po tej wsi może być nazwa Łęgi we wsi Mostki (UN 9 s. 17; Mapa Obrębów: Nowy Sącz, ark. 4). Uściśla to i potwierdza lokalizację Żakiego. Za J. Laberschekiem przyjmuje tę lokalizację (nie cytując jej autora) M. Barański, Dominium sądeckie. Od książęcego okręgu grodowego do majątku klarysek sądeckich, W. 1992, s. 20—1. Błędnie jednak utożsamia wieś Na L., za dawniejszą literaturą, z inną wsią kl. klarysek sądec. Lanka z 1291 r., którą należy identyfikować z Długą Łąką k. Nowego Sącza → Łąka Długa.