1387 or. Welszino (Lek. 1 nr 244), 1387 Velszino, Welssino (WR 1 nr 29, 30), 1389 Velszini, Welszyno (Lek. 1 nr 576, 579), 1389 Wylsyno (WR 1 nr 51), 1390 Welzino (Lek. 1 nr 850), 1391 Velzino, Velsino (Lek. 1 nr 903, 1697), 1403 Velszina (ZSW nr 404), 1420 Welsyno (WR 1 nr 1076), 1421 Welsino (PZ 7, 61), 1435 Wyeszino (PZ 13, 76), 1448 Wyelzbyno (DBL nr 220), 1485 Wyelszyno (PG 10, 30), 1508 Vyelzino (ASK I 3, 18), 1553 Wyelzhyno (ASK I 5, 166), 1591 in Wielzyno alias w Przeczewniczy (PG 23, 693v-694), obecnie nie istnieje, zapewne częścią W. jest dzisiejsza osada Przeciwnica położona 7 km na NE od Szamotuł, też →Uwaga 1.

1. 1473 n. pow. pozn. (PG 7, 205v); 1563 n. par. Stare Miasto k. Szamotuł (ASK I 5, 233v).

2. 1387 w procesie między Bieniaszem komandorem Ś. Jana za murami Poznania, jako właścicielem Niemieczkowa, a Wielżyńskimi dziedzicami W. o rozgraniczenie tych wsi dziedzice z W. nie chcą przyprowadzić do sądu swoich kmieci z W. (Lek. 1 nr 244); 1422 dom, dwór (PZ 7, 45v; →p. 3: dzieci Abrahama); 1533 dwór i las w W. (PZ 24, 90v); 1556 (obl. 1777) gran. wsi W. (PP 10, 237v-237); 1558 dwór (PG 19, 540); 1630 droga z Przeciwnicy [cz. W.] do Borowca; kopiec nar. Osowa [obecnie Osowo Stare], Przeciwnicy, Kiszewa, Sycyna i Jaryszewa leży naprzeciw mł. należącego do Przeciwnicy (PP 6, 119v-121v).

3. Własn. szlach. 1387 Wielżyńscy dziedzice W. →p. 2; 1387-91 Kusz¹Być może tożsamy z Jakubem występującym w W. w l. 1390-1414, →niżej z W. śwd. (WR 1 nr 17, 288); 1389 tenże płaci kary w sporze z Jakuszem z Gwiazdowa (Lek. 1 nr 576).

1387-1400 Paweł z W., brat Jakuba: 1387-1400 tenże śwd. (WR 1 nr 25, 39, 53, 60, 107, 126, 145, 198, 207, 212, 223, 236, 239, 250, 269, 283, 327, 436, 482); 1388 tenże toczy proces z Tomaszem [skąd?] (Lek. 1 nr 479); 1388 tenże toczy proces z Piotrkiem z Nosilina o porękę za Staszkowica [czyli Tomasza Stoszkowica? →niżej, pod 1389] (WR 1 nr 47); 1389 tenże w sporze z Tomaszem Stoszkowicem [skąd?] o 10 grz. (Lek. 1 nr 579; WR 1 nr 51); 1389 tenże ręczy [za kogo?] w sporze Mac. Jada z Bądlina z Dobiesławem [z Kwilcza?] (Lek. 1 nr 687 ‒ zapiska niejasna); 1389 tenże wygrywa proces z Piotrkiem z Nosilina o 12 grz. (Lek. 1 nr 697); 1390 tenże w sporze z Mik. [Krwawym Diabłem] sędzią kal. (Lek. 1 nr 797); 1390-91 tenże wygrywa proces ze swym bratem Jakubem z W. o 14 grz. (Lek. 1 nr 850, 903); 1400 tenże toczy proces z Dziersławem Świączyńskim o 10 grz. poręki i 10 grz. z tytułu wadium (KP nr 213, 215); 1400 tenże wygrywa proces z Jakubem w W. o 10 grz. i 28 grz. (KP nr 231); 1400 tenże i Ociesław [z W.] w sporze z Krzywosądem z Popowa [k. Szamotuł] (KP nr 456).

1387-93 Świętosław z V.: 1387-93 tenże śwd. (WR 1 nr 29, 30, 44, 258, 287); 1391 tenże →niżej; 1393 tegoż pozywa Mik. [Krwawy Diabeł] sędzia kal.; dzieci tegoż Świętosława w sądzie odpierają roszczenia Mikołaja i oświadczają, że Świętosław dokonał podziału [dóbr] ze swymi braćmi (Lek. 1 nr 1606).

1388-1426 Dziersław z W.²W haśle →Kiekrz wyraziliśmy przypuszczenie, że był on ident. z Dziersławem ze →Świączyna, na co brak jednoznacznego dowodu. Przesłanką sugerującą, że Dziersław z W. i Dziersław ze Świączyna to jedna osoba, są procesy Jakuba z W. toczone w l. 1401 z Dziersławem z W., a w l. 1401-04 z Dziersławem ze Świączyna (Lek. 1 nr 1087): 1388-91 tenże toczy proces z Mik. [Krwawym Diabłem] sędzią kal. o 80 grz. i 16 grz. szkody (Lek. 1 nr 350, 361, 754, 1113); 1390 tenże →niżej: Ociesław; 1391 tenże toczy proces z Wierzbiętą [skąd?] (WR 1 nr 249); 1391-1404 tenże śwd. (WR 1 nr 107, 173, 175, 250, 258, 294; WR 3 nr 232); 1391 tenże toczy proces z Piotrem z Nosilina o porękę za Michała [skąd?] (WR 1 nr 255); 1392 tenże Wielżyński z Kiekrza, →Kłodzisko (Lek. 1 nr 1258); 1392 tenże toczy proces z Mik. [Krwawym Diabłem] sędzią kaliskim o 60 grz. (Lek. 1 nr 1329); 1401 tenże w sporze z Jakubem Wielżyńskim, który ma zapłacić 16 grz. kar temuż Dziersławowi, a żupcom 15 grz. (KP nr 590, 591); 1419-26 tenże śwd. (WR 1 nr 993, 1045, 1231); 1424 tenże z V. w sporze ze Zbylutem i jego ż. Wichną z Lubowic ma przynieść dok. sędziego ziemskiego pozn. stwierdzający, że osiadł i ma dobra w pow. pozn., a jeśli go nie okaże, to winien stanąć przed sądem [w Gnieźnie] (GZ 3, 55); 1426 tenże toczy proces z Gawłem przeorem i konwentem [augustianów] z Sierakowa o 2 grz. za pożyczonego konia (ACC 9 k. 123v, 152, 177).

1388 Wacław z V. śwd. (WR 1 nr 44).

1390-1404 Ociesław z V.: 1390 tenże z ż. Heleną odpierają roszczenia [Mik. Krwawego Diabła] sędziego kal. w sprawie Dziersława [z W.] (Lek. 1 nr 798); 1400 tenże →wyżej: Paweł; 1400 wspomn. Helena dziedziczka w W. [ż. tegoż Ociesława] okazuje przed sądem dok., w którym mąż zapisał jej 30 grz. na 1/3 W.; sąd postanawia, że nikt nie ma pozywać jej i jej syna z tych dóbr (KP nr 132); 1401 tenże z Mirzonem i Abrahamem toczą proes z Krzywosądem z Popowa [k. Szamotuł] i jego kmieciem o zapust (KP nr 522); 1401 tenże odpiera roszczenia Jakuba Wielżyńskiego do 6 grz. z tytułu zastawu (KP nr 563); 1404 tenże śwd. (WR 1 nr 749).

1390-1414 Jakub z W., brat Pawła: 1390-91, 1400 tenże →wyżej: Paweł; 1391 tenże śwd. (WR 1 nr 278, 285); 1401 tenże toczy procesy z Dziersławem Świączyńskim o 15 grz. z tytułu zakładu; Dziersław wygrał proces z Jakubem, który nazwał go złodziejem i miał przyprowadzić świadków [których jednak nie przyprowadził?] (KP nr 670, 671); 1401 tenże w procesie z Dziersławem Świączyńskim dowodzi, że Dzierżek „ukradł stronę męża Ociesławy, którą odjął mu Jakub” (ZSW nr 122; WR 1 nr 496); 1401 tenże →wyżej: Ociesław; 1401 tenże →wyżej: Dziersław; 1401 tenże ma zapłacić 16 sk. [komu?] (KP nr 585); 1403 tenże pozywa Abrahama z V. i jego ojca o wygnanie z V. (KP nr 1289); 1404 tenże w sporze z Dziersławem ze Świączyna o 4 grz. (KP nr 2073; WR 1 nr 751); 1414 tenże Jakub i jego ż. Siechna →niżej: Ludgierz.

1391 dziedzice V., poza Świętosławem, świadczą w sprawie przeciw sędziemu [kal. Mik. Krwawemu Diabłowi] (Lek. 1 nr 1697).

1393-1436 stren. Jan, Janek Wielżyński z W., →Niemieczkowa [w l. 1394?, 1418-35], →Osowa [w l. 1421-36], h. Przosna, brat Mirzona, Abrahama i Adama [Jan trudny do odróżnienia od swego bratanka, Janka syna Mirzona] (PZ 8, 56): 1393-1435 tenże śwd. (PZ 4, 125; WR 1 nr 174, 743, 800, 848, 1016, 1052, 1091, 1112, 1167, 1177, 1231, 1455, 1566; WR 3 nr 956); 1394 tenże wraz z bratem Adamem toczą proces z Sędziwojem Psarskim (Lek. 1 nr 1761); 1397 tenże h. Przosna naganiony przez Sędziwoja [z Ostroroga] wdę pozn., ma przyprowadzić do sądu braci herbowych, którzy noszą w herbie pół lwa z głową panny³O tej odmianie herbu Przosna: J. Szymański, Herbarz średniowiecznego rycerstwa polskiego, Warszawa 1993, s. 244-245 (Lek. 1 nr 2322); 1403 tenże z Mirzonem bracia z V. wygrywają proces z Adamem z Nowej Wsi [której?] o 6 grz.; Adam ma też zapłacić 1 grz. (ZSW nr 404; KP nr 1197); 1407-08 tenże wraz z braćmi, w tym Abrahamem z W., toczy proces z Rabem z Bobowicka i jego synem o →Bobowicko⁴KR 8, 10, podaje, że w sporze tym przeciwnikiem Raba był także Teodoryk z Zajączkowa, lecz z cytowanej przez niego zapiski wynika, że w procesie tym Teodoryk był pełnomocnikiem Raba i jego syna (PZ 3, 60), 1408 Rab dowodzi, że powodowie od przeszło 30 lat nie podnosili roszczeń do Bobowicka (PZ 3 k. 8, 34, 60; WR 1 nr 675); 1407 tenże →Osowo [k. Szamotuł] (PZ 8, 56); 1418 tenże wraz z Mirzonem dowodzą Mik. Bodzeporowskiemu, że zapłacili swej siostrzenicy Katarzynie 16 grz. poręki (WR 1 nr 957); 1422 tenże (KR 5, 17, cytowanego tam aktu nie odnaleziono⁵Zapiska w PZ 7, 44, na którą powołuje się KR 5, 17, i którą omyłkowo datuje na 1423, wymienia jedynie Jana z Wróblewa (utożsamianego chyba niesłusznie przez tego autora z Janem z W.) jako jednego ze świadków Sędziwoja Mylińskiego); 1422 tenże z W. i Niemieczkowa wraz z Katarzyną z Lubonia toczą proces z Jakuszem z Węgorzewa⁶KR 5, 17, pisze mylnie na podstawie tej zapiski o poręce udzielonej przez tegoż Jana za Wojciecha z Glinna i kanonika Jana z Głuszyny (PZ 7, 61); 1422 tenże toczy proces z Dorotą z W. [c. Abrahama, Starszą czy Młodszą?] o jej wiano (dotalicium) w Popowie [k. Szamotuł] (PZ 7, 68v); 1425 tenże w sporze z Gotardem Dołęgą z Osowa [k. Szamotuł] (PZ 8, 39v; K 5, 19-20, błędnie pod 1424); 1425 tenże →niżej: dzieci Abrahama; 1427-28 tenże w sporze z ur. i uczc. Przechną z Obornik o 20 grz. długu (PZ 9 k. 77v, 90; PZ 10, 48); 1434 tenże →niżej: Mirzon, →niżej: Naram, →niżej: Wincenty; 1435 sędziowie polubowni jednają tegoż z Janem Czołnochowskim burgr. w Szamotułach; tenże Jan ma mu zapłacić 3 grz. (PZ 13 k. 59v, 87); 1435 tenże i Naram z W. toczą proces z wspomn. Janem Czołnochowskim; tegoż Janka i Narama zastępuje Janek syn Mirzona (PZ 13, 76v); 1435 tenże toczy proces z Naramem z W.; tegoż Jana zastępuje w sądzie [Janek] syn Mirzona (PZ 13, 77); 1436 tenże →niżej: Tomisław; 1436 tenże zapisuje ż. Beacie, [siostrze Mikołaja z Otorowa?], po 100 grz. posagu i wiana na →Niemieczkowie i Osowie (PG 1, 194v); 1442 [tenże?] →niżej: Wincenty.

1394-1443 Adam Wielżyński, brat Jana, Mirzona i Abrahama: 1394 tenże →wyżej: Jan; 1396-1407 tenże śwd. (ZSW nr 6, 8; WR 1 nr 207, 420, 421, 527, 630, 749); 1398 tenże wygrywa proces z Pietraszem Słomowskim o porękę (Lek. 1 nr 1815); 1407 tenże →wyżej: Jan; 1432-43 tenże śwd. (WR 1 nr 1533, 1626); 1434 tenże →niżej: Mirzon.

1400-14 Dziersław Świączyński⁷O jego domniemanej tożsamości z Dziersławem z W. →przyp. 2: 1400 tenże →wyżej: Paweł; 1401-04 tenże →wyżej: Jakub; 1414 tenże →niżej: Ludgierz.

1401 Ociesława [z W.?] →wyżej: Jakub.

1401-47 Mirzon (Miron, Myron) Wielżyński, brat Jana, Abrahama i Adama: 1401-45 tenże śwd. (WR 1 nr 496, 743, 989, 1052, 1071, 1231, 1429, 1455, 1533, 1626, 1633); 1401 tenże →wyżej: Ociesław; 1405 tenże śwd. w dok. Niemierzy z →Krężoł (PG 118, 122-123; Wp. 11 nr 1853); 1407, 1418 tenże →wyżej: Jan; 1425 tenże →niżej: dzieci Abrahama; 1432 tenże toczy proces z Katarzyną z Popowa [k. Szamotuł] o kobyły zajęte przez Katarzynę (WR 1 nr 1410); 1434 tenże toczy proces z Janem Niemieczkowskim i Adamem z W. (PZ 12, 155 – dwie zapiski); 1435 tegoż syn Janek →wyżej: Jan; 1443 tenże w sporze z Winc. Furmanem wójtem obornickim (PZ 14, 237v); 1444 tenże kupuje od Wojciecha niegdyś dz. w Nininie jego cz. wsi W. za 70 grz. (PG 2, 9v); 1445 tenże toczy proces ze swoją siostrą Małgorzatą, ż. Jana Zewrzyda z Obornik; Mirzona zastępuje jego syn Jan (PZ 15, 103); 1446 tegoż kwituje Wojc. Niniński z 25 grz. szer. gr zgodnie z zapisem w księdze i nakazuje ten zapis skreślić (PZ 15, 149); 1447 tenże →niżej: Naram; 1452 tenże wspomn. jako zm., jego ss. →niżej.

1401-06 Grzegorz Wielżyński: 1401-06 tenże śwd. (WR 1 nr 519, 601, 770); 1402 tenże w sporze z komandorem domu Ś. Jana pod Poznaniem o 15 grz. poręki (WR 1 nr 542).

1401-19 Abraham Wielżyński, brat Jana, Mirzona i Adama: 1403-19 tenże śwd. (WR 1 nr 549, 638, 680, 743, 770, 798, 1045, 1047); 1401 tenże →wyżej: Ociesław; 1403 tenże z ojcem →wyżej: Jakub; 1405 tenże śwd. w dok. Niemierzy z →Krężoł (Wp. 11 nr 1853); 1407 tenże brat Jana →wyżej; 1411 tenże wraz ze Szczepanem z Wilkowa w sporze z Rabem z Bobowicka o 2 ł. w Bobowicku (PZ 3, 314); 1422 tenże wspomn. jako zm., jego dzieci →niżej.

1401 Mścigniew Wielżyński (KR 5, 18, cytowanego tam aktu nie odnaleziono).

1405-14 Ludgierz z W.: 1405-08 tenże śwd. (WR 1 nr 656, 771; KP nr 2304; KR 5, 18, cytowanego tam aktu nie odnaleziono); 1414 tenże uzyskuje [wyrokiem sądu] od Siechny ż. Jakuba [z W.] z tytułu pr. bliższości tę cz. [W.], którą Dziersław Świączyński ma sprzedać Jakubowi; za tę cz. Ludgierz ma zapłacić Siechnie 20 grz. (PZ 4, 51).

1409-45 Winc. Wielżyński: 1409 tenże pozywa Dzierżkę z Bobolczyna o to, że z pięcioma osobami (samosześć) rozbiła kłódkę (sera) w jego domu, zabrała zboże na wóz i go znieważyła (dehonestavit); Dzieżka twierdzi, że Wincenty wezwał ją do swego domu i tam poranił ją „do półśmierci” (PZ 3, 85v; ZSW nr 1311); 1434 tenże toczy proces z Jakubem Knyszyńskim i Janem Niemieczkowskim (PZ 12, 155 – dwie zapiski); 1434-45 tenże śwd. (WR 1 nr 1429, 1476, 1611, 1633); 1442 tenże i jego brat rodz. Fosz (Fossz) z V. w sporze z stren. [Janem?] z Niemieczkowa (PZ 14, 148v).

1410 Piotr z W. (KR 5, 18, cytowanego tam aktu nie odnaleziono).

1419-36 Tomisław Wielżyński, brat Mikołaja, Małgorzaty, Doroty [Młodszej], Katarzyny oraz Sędziwoja, przyrodni brat Doroty [Starszej]: 1419-32 tenże śwd. (WR 1 nr 1047, 1052, 1076, 1091, 1177, 1293, 1523, 1533); 1422, 1425 tenże →niżej: dzieci Abrahama; 1434 tenże w sporze z Naramem z W.; Tomisława zastępuje w sądzie Jan Wielżyński (PZ 13, 134); 1436 tenże w sporze Janem z Niemieczkowa (PZ 13, 134v; KR 5, 17-18, pisze na tej podstawie pod mylną datą 1435, że Naram ręczył za Jana z Niemieczkowa i Osowa); 1437 tenże w sporze z Naramem z W. o 1/2 W. (KR 5, 18, cytowanego tam aktu nie odnaleziono).

1422 Dorota [Starsza] i jej przyrodnie rodzeństwo Mikołaj, Małgorzata, in. Dorota [Młodsza], Katarzyna i Sędziwój, dzieci Abrahama, rodzeństwo Tomisława: 1422 w sporze tejże Doroty [Starszej c.] zm. Abrahama z jej przyrodnim rodzeństwem Mikołajem, Tomisławem, Małgorzatą, in. Dorotą [Młodszą] i Katarzyną sąd przyznaje tejże Dorocie [Starszej] w dożywocie 1/2 jej części po ojcu w W. oraz połowy domu, dworu, zagrody; pozostałą połowę otrzymują Sędziwój, Małgorzata, Dorota [Młodsza] i Katarzyna z tytułu posagu i oprawy ich matki (PZ 7, 45v); 1422 [taż?] Dorota [która?] →wyżej: Jan; 1425 te siostry Małgorzata, Dorota [Młodsza], Katarzyna z bratem Sędziwojem z W. toczą proces z Tomisławem, Janem, Mirzonem dziedzicami z W. (PZ 8, 18v); 1447 tenże Mikołaj niegdyś z W. obecnie z Baworowa w sporze z Wincentym z Ordzina (PZ 16, 27v).

1434-52 Naram z W.: 1434 tenże w sporze z Janem Niemieczkowskim (PZ 12, 155); 1435 tenże śwd. (WR 1 nr 1455); 1435 tenże →wyżej: Jan; 1437 tenże →wyżej: Tomisław; 1447 tenże wraz z Mirzonem [z W.] (KR 1, 21, cytowanego tam aktu nie odnaleziono); 1448 tenże występuje w imieniu Katarzyny z →Osowa i Więcoszki sióstr niegdyś z Wargowa (PZ 16, 193v); 1448 tegoż ż. Dorota w sporze z Mik. Krzestkowskim ma przedstawić świadków (PZ 16, 222); 1452 tenże dz. w V. →niżej: Jan, Andrzej i Bartosz.

1435-93 Jan (Janek), 1448-52 Andrzej i 1452 Bartosz ss. Mirzona [Jan trudny do odróżnienia od swego stryja Jana]: 1435 tenże Janek →wyżej: Jan; 1445 tenże Janek →wyżej: Mirzon; 1448 tenże Andrzej z W. występuje jako asesor w dok. Piotra Skóry z Gaju [sędziego ziemskiego pozn.] wystawionym w Obornikach (DBL nr 220); 1452 sąd postanawia, że ciż ss. zm. Mirzona, bracia niedz. z V., mają dokonać działów dóbr z Naramem dz. w V. (PZ 17, 125); 1471 tenże Jan Marzanka [tj. syn Mirzona] Wielżyński kupuje od Katarzyny wd. po Tomku ze Starołęki i jej ss. Mroczka i Mikołaja oraz jej wnuka (po synu Macieju) Mikołaja całą ich cz. w Krzesinach za 300 grz., a Wielżyński sprzedaje z zastrz. pr. wykupu Katarzynie 7 ł. w Górze w pow. gnieźn. [k. Strzelna] za 100 fl. i 20 grz. (PG 8, 93-93v); 1493 tenże Jan Marzanka, niegdyś Wielżyński, dz. w Krzesinach i rybak króla w Poznaniu⁸Co najpewniej oznacza, że posiadał zapis na dochodach króla związanych z pr. do połowu ryb w przepływającej przez Poznań Warcie sprzedaje Wojc. Krzesińskiemu synowi Mik. Krzesińskiego 1/2 wsi Krzesiny wraz z folw. za 300 grz. (PG 10, 185).

1442 Fosz z V. brat rodz. Wincentego →wyżej Wincenty.

1444 Wojciech z →Ninina [w 1446] i →Osowa [w l. 1445-48]⁹O nim →Osowo k. Szamotuł, przyp. 3. W haśle tym wyraziliśmy przypuszczenie, że ż. Wojciecha w 1470 była szl. Katarzyna: 1444 tenże →wyżej: Mirzon; 1445 tenże niegdyś Wielżyński z Osowa [k. Szamotuł] (PZ 15, 121v); 1445 tenże Wielżyński zastępuje w sądzie Brygidę ż. Winc. Imbira z →Objezierza (PZ 15, 99); 1446 tenże Niniński →wyżej: Mirzon; 1446 tenże [Wielżyński] niegdyś z Ninina kupuje od Agnieszki wd. Macieju z Osowa 2 ł. w Osowie za 40 grz.; jako jej brat rodz. występuje Jakub (PG 2, 171).

1468-79 Włost czyli Włodzimierz z W., brat Małgorzaty: 1468 tenże zobowiązuje się wypłacić swej siostrze szl. Małgorzacie, ż. prac. Klemensa z Nieczajny, 12 grz. w 3 ratach po 4 grz., co roku na ś. Marcina [11 XI], a ona kwituje go z dóbr po rodzicach w V. (PG 57, 17); 1470 tenże skwitowany przez swą siostrę Małgorzatę, ż. szl. Klemensa z Nieczajny, z jej dóbr po rodzicach w V.; jako jej stryj występuje Mac. Jabłonowski, a jako wuj Stan. Niemieczkowski¹⁰O nim →Niemieczkowo, gdzie wyraziliśmy przypuszczenie, że mógł być synem Jana Niemieczkowskiego z W (PZ 19, 32v); 1473 tenże sprzedaje z zastrz. pr. wykupu Mikołajowi z Pawłowa [którego?] cz W. za 10 grz. (PG 7, 205v); 1476 tenże sprzedaje z zastrz. pr. wykupu Maciejowi z W. część tej wsi za 30 grz. (PG 9, 46); 1479 tenże sprzedaje [na wieczność?] wspomn. Maciejowi z W. 1/6 W. za 60 grz. (PG 9, 190v).

1475-91 Maciej z W.: 1475 tenże toczy proces z Janem, Dobrogostem i Jakubem braćmi niedz. z Bytkowa o 40 grz. (PZ 20 k. 11, 32); 1476-79 tenże →wyżej: Włost; 1491 tenże kupuje z zastrz. pr. odkupu od Mik. Kiszewskiego 2 ł. os. w Krężołach za 34 fl. (PG 10, 146v); 1499 tenże zm. →niżej: Tomasz.

1485-92 Michał Wielżyński: 1485 tenże zapisuje swej ż. Barbarze po 25 grz. posagu i wiana na 1/2 swej cz. W. (PG 10, 30); 1492 tenże zapisuje swej ż. Elżbiecie, c. zm. Mik. Strzeszyńskiego, po 25 grz. posagu i wiana na 1/2 swej cz. w W. (PG 10, 166v); 1494 tenże kupuje z zastrz. pr. odkupu od Andrzeja Mrowińskiego 4 ł. opust. w Popowie [k. Szamotuł] za 30 grz. (PG 10, 193v); 1525 tenże wspomn. jako zm. →niżej: Jan i Andrzej.

1487 Szymon z W. śwd. (AC 2 nr 1454).

1489 Wojciech z W. wraz ze swymi siostrami Dorotą ż. Mik. Gembickiego i Jadwigą ż. Walentyna Gembickiego [z Gębic k. Czarnkowa] sprzedaje wspomn. Mik. Gembickiemu części w W. za 40 grz., a Mik. Gembicki zapisuje swej ż. Dorocie po 15 grz. posagu i wiana na 1/2 swych części w W.¹¹W haśle →Gębice przedstawiliśmy ten zapis błędnie (PG 10, 109v); 1506 tenże zapisuje swej ż. Katarzynie, c. zm. Marcina Górskiego [z Góry k. Szamotuł], po 40 grz. posagu i wiana na 1/4 W., a wspomn. Katarzyna sprzedaje swemu stryjowi Pawłowi Górskiemu swą cz. w Górze za 50 grz.; jako jej stryj występuje Sędziwój Sadowski, a jako wuj Andrzej Sarbski (PG 13, 86v).

1489 Mik. Gembicki →wyżej: Wojciech.

1497-1525 Tomasz Wielżyński, też Skrzetuski, syn Macieja, brat Jana: 1497, 1498 tenże zwolniony przez króla z obowiązku udziału w wyprawie wojennej i wyznaczony do obrony zamków w Wlkp. (MS 2 nr 717, 1214); 1499 tenże z bratem Janem sprzedają z zastrz. pr. wykupu Janowi Gorzewskiemu 2 ł. os. i 1 ł. opust. w Krężołach za 34 fl.; wspomn. jako zm. Maciej ojciec tegoż Tomasza (PG 12, 18v-19); 1502 tenże kupuje od Jana Rudkowskiego i jego ż. Elżbiety 1/2 Golcza za 200 grz. (PG 12, 220); 1516 tenże dworzanin (curiensis) król. daje rotmistrzowi król. Jakubowi Boboleckiemu 1/2 Golcza, na której Małg. Ocieska ma zastaw (MS 4 nr 11005); 1517 tenże rotmistrz król. wraz z bratem Janem kupują od Jana Pipy Skrzetuskiego części w Skrzetuszu i Skrzetuszu Małym za 150 grz. (MS 4 nr 11290); 1519 tenże rotmistrz król. (MS 4 nr 12062); 1523 tenże →niżej: Jan; 1525 tenże Skrzetuski →niżej: Jan i Andrzej; 1545 tenże wspomn. jako zm. ojciec Stanisława →niżej: Jan.

1499-1553 Jan z W., Wielżyński, Krzestkowski, zw. Dupka, syn Macieja, brat Tomasza [trudny do odróżnienia od Jana Niemieczkowskiego, Wielżyńskiego oraz Jana Wielżyńskiego syna Michała]: 1499 tenże →wyżej: Tomasz; 1505 tenże kupuje z zastrz. pr. odkupu od Mac. Wierzejskiego 2 ł. w Wierzei za 20 grz. (PG 7, 62; PG 13, 60v); 1514 tenże kupuje od duchownego Winc. Karczewskiego pleb. w Kamieńcu, Katarzyny wd. po Andrzeju Gorzyckim (obecnie ż. Andrzeja Pieskowskiego), Małgorzaty ż. Jana Jeziorkowskiego, dziedziców Karczewa, ich części po matce w Krzestkowicach za 200 grz. (PG 15, 11v); 1517 tenże →wyżej: Tomasz; 1518 tenże dz. w Krzestkowicach kupuje z zastrz. pr. odkupu od Mikołaja, Macieja i Andrzeja Wolikowskich z Wierzchaczewa 2 ł. w Wierzchaczewie (PG 15, 200); 1520 tenże zapisuje swej ż. Małgorzacie, c. zm. Jakuba Buszewskiego, po 100 grz. posagu i wiana na 1/4 Krzestkowic (PG 15, 329); 1520 [tenże?] →Stanisław i Jan; 1521 tenże Krzestkowski¹²W haśle →Krzestkowice odnieśliśmy tę transakcję omyłkowo do Jana Krzestkowskiego, a nie Jana Krzestkowskiego czyli Wielżyńskiego kupuje z zastrz. pr. odkupu od Jana Wielżyńskiego 3 ł. os. w Bytkowie za 40 grz. (PG 15, 376v); 1521 tegoż kwituje Tomasz Otuski dz. w Bielawach z sumy 160 grz. zapisanej z zastrz. pr. wykupu na Bytkowie (PG 70, 430v); 1523 [tenże?] ręczy Piotrowi Bielejewskiemu za Kat. Brączewską [z Brączewa k. Stobnicy] (PG 71, 513); 1523 star. gen. Wlkp. nakłada na tegoż i [jego brata] Tomasza Wielżyńskiego oraz ich poddanych z Bytkowa wadium 200 grz. za złamanie pokoju z Jerzym Przecławskim (PG 71, 317); 1524 tenże Wielżyński Dupka występuje jako wuj Katarzyny c. zm. Jakuba Buszewskiego (PG 72, 81); 1524 tenże Wielżyński dz. w Krzestkowicach kupuje z zastrz. pr. odkupu od Wojc. Bylińskiego 2 ł. w Bylinie (PG 16, 10); 1525 tenże Krzestkowski z W. kupuje z zastrz. pr. odkupu od Mac. Zielątkowskiego i jego ż. Jadwigi Sepieńskiej 6 ł. os. w Zielątkowie za 100 grz. (PG 16, 96); 1525 temuż Dupce Wielżyńskiemu winien jest Stan. Kąsinowski 40 grz. (PG 73 k. 24, 129v-130 – tu pokwitowanie spłaty); 1525 tenże Wielżyński zw. Dupka¹³→ przyp. 12 kupuje z zastrz. pr. odkupu od Jana Chłapowskiego [z Chłapowa k. Środy, pow. pyzdr.] całą wieś Czasołtowo [k. Wrześni w pow. pyzdr., obecnie Zasutowo] za 55 grz., a następnie wydzierżawia Chłapowskiemu tę wieś za 5 1/2 grz. rocznie (PG 16, 70v; PG 73, 78); 1529 [tenże?] Wielżyński kupuje od Andrzeja Witkowskiego części Roszczek i Witkowic za 100 grz. (PG 16, 277); 1529 tenże zapisuje swej ż. Katarzynie, c. Andrzeja Mrowińskiego, po 120 grz. posagu i wiana na połowach swych części Bytkowa i W. (PG 16, 311); 1530 tenże Wielżyński kupuje od Winc. Otorowskiego cz. Krzestkowic za 70 grz., przy czym zobowiązuje się 1/2 kupionych ról i łąk oddać Wincentemu na 3 lata; Jan daje Wincentemu jaz na bagnie w Krzestkowicach¹⁴Przed 1535 ta cz. Krzestkowic została wykupiona na mocy pr. bliższości od tegoż Jana Wielżyńskiego przez Stan. Otorowskiego (PZ 24, 93v) (PG 16, 360v; PG 74, 658v-659v); 1530 tenże dz. w Krzestkowicach, ojciec Anny, której mąż Piotr Turkowski zapisuje po 150 grz. posagu i wiana na 1/2 cz. Wargowa (PG 16, 344); 1531 temuż winien jest Piotr Buszewski ze Słopanowa i Buszewa 20 grz. (PG 75, 54-54v); 1533 tenże Wielżyński dz. w Krzestkowicach kupuje z zastrz. pr. odkupu od Jakuba i Stan. Ostrorogów Sokolniki Małe za 100 kóp gr (PG 16, 591v), a następnie oddaje im w dzierżawę, przy czym Wielżyński zastrzega sobie koguty i jaja od kmieci oraz robocizny kmiece po 4 dni rocznie w czasie żniw (PG 77, 227); 1536 tenże dz. w W. i Bytkowie winien jest Andrzejowi Jaktorowskiemu 20 grz. (PG 76, 438); 1537 temuż Wielżyńskiemu z Krzestkowic sprzedaje Jerzy Buszewski pleb. w Otorowie swe dobra po rodzicach w Buszewie, Otorowie i Świączynie za 40 grz., a 1538 otrzymuje je od tegoż Jana na powrót i daje następnie swemu bratankowi Wincentemu (PG 17 k. 133, 177-177v); 1538 temuż z Krzestkowic winni są Mac. Wargowski wraz z ż. Anną Kwilecką 26 1/2 grz. (PG 80, 174-174v; PG 81, 348v-349 – tu prolongata terminu spłaty); 1540 temuż sprzedaje Winc. Buszewski 1 ł. w Otorowie i 1 ł. w Świączynie za 30 grz. (PG 17, 384v); 1545 tenże daje swemu bratankowi Stanisławowi 1/2 Bytkowa i cz. W., a następnie otrzymuje w dożywocie od Stanisława dane mu uprzednio dobra, a także części Bytkowa i W., które Stanisław odziedziczył po swym ojcu Tomaszu (PG 18 k. 198v, 202v); 1553 tenże Wielżyński Dupka zobowiązuje się do oprawienia swej przyszłej ż. Małgorzacie, c. Jana Chaławskiego, 1000 zł posagu na połowach części w Wierzei i Młodawsku [k. Buku] (PG 97, 498v).

1503-33 Stanisław i 1503-21 Jan Niemieczkowscy, Wielżyńscy, 1503 duchowny Jakub Niemieczkowski, ss. Stanisława z →Niemieczkowa [Jan trudny do odróżnienia od Jana Wielżyńskiego czyli Krzestkowskiego zw. Dupka oraz Jana Wielżyńskiego syna Michała]: 1503 tenże Jakub pleb. w Brodach daje tymże Janowi i Stanisławowi z Niemieczkowa swe części po ojcu i matce w Niemieczkowie, Osowie i W., zastrzega sobie jednak pr. do spadku po wspomn. braciach (PG 12, 278v); 1508 ciż Stanisław i Jan występują jako wujowie Adama i Elżbiety dzieci zm. Uriela Ocieskiego (PG 14, 22); 1509 tenże Jan z ż. Katarzyną w sporze ze Stanisławem i Janem Objezierskimi (PG 66, 155); 1511 temuż Janowi sprzedaje jego ż. Katarzyna 2 części swego majątku w Objezierzu za 63 grz. i 20 gr; jako jej stryjowie występują Piotr Ćmachowski i Jan Kaczliński, a jako wujowie tenże Stan. Niemieczkowski i Jan Czacki (PG 14, 128v); 1512 tenże Jan sprzedaje Jakubowi pleb. w Stobnicy 1 grz. czynszu rocznego z W. za 12 grz., a 1520 wykupuje ten czynsz (ACC 88, 259v; PG 70, 254v); 1514-15 Katarzyna ż. tegoż Jana pozywa Andrzeja i Stanisława Imbirów z Objezierza o to, że ją wypędzili z jej cz. w Objezierzu (PG 69 k. 163v, 178v); 1517 tenże Jan sprzedaje z zastrz. pr. wykupu Tomaszowi Otuskiemu 1/2 wsi Bytkowo za 160 grz. (PZ 24, 43); 1517 tenże Jan otrzymuje od swej ż. Katarzyny 100 kóp gr, które wniosła jako posag z Objezierza, a daje jej 1/2 swej cz. W. z zastrz., że po jej śmierci dobra te wrócą do niego¹⁵Sprawy dot. dwie zapiski, które różnią się kilkoma szczegółami: pierwsza zapiska opiewa na sumę 80 grz., a imię żony wpisano raz omyłkowo jako: Dorota (PZ 24, 40-40v); 1520 [tenże?] Jan kwituje Andrzeja i Macieja braci ze Skrzetusza Małego z sumy 20 grz. (PG 70, 254v); 1520 [temuż?] Janowi winien jest Łukasz Rudzki i jego syn Jan 15 grz. (PG 70, 322); 1521 tenże Jan →wyżej: Jan syn Macieja; 1523 [tenże?] Jan →wyżej: Jan syn Macieja; 1525 tenże Jan winien jest 25 grz. Andrzejowi i Stan. Objezierskim, a oni kwitują go z 100 kóp gr posagu ich siostry Kat. Objezierskiej (PG 73 k. 49-50, 53v); 1528 Katarzyna ż. tegoż Jana →p. 6; 1529 [tenże?] Jan →wyżej: Jan syn Macieja; 1533 tenże Stanisław zapisuje swojej [drugiej] ż. Agnieszce, c. Andrzeja Iłowieckiego, po 100 kóp gr posagu i wiana na częściach w W. i Osowie; jeżeli Stanisław umrze pierwszy, Agnieszka ma pr. do zachowania wszystkich rzeczy, które posiadała wcześniej [przed ślubem ze Stanisławem?], oraz 1/3 sprzętów domowych z domu i dworu w Niemieczkowie, w którym mieszka z mężem (PZ 24, 90v); 1553 tenże Stanisław →niżej; 1558 tenże Stanisław wspomn. jako zm.; wd po nim Agnieszka Iłowiecka daje swym synom Bartłomiejowi i Krzysztofowi Niemieczkowskim dwór w W. (PG 19, 540); 1561 wspomn. Agnieszka Iłowiecka kwituje swych synów Bartłomieja i Krzysztofa z 200 zł zapisanych jej na Osowie i W. (PG 105, 303).

1525 Jan i Andrzej Wielżyńscy ss. Michała, bracia Anny [Jan łatwy do pomylenia z Janem Wielżyńskim czyli Niemieczkowskim i Janem Wielżyńskim czyli Krzestkowskim zw. Dupka]: 1525 ciż skwitowani przez swoją siostrę Annę, c. zm. Michała Wielżyńskiego, ż. Wiktoryna Jelitowskiego, z dóbr po rodzicach w W. i Popowie, w tym sumy 30 fl. i 8 grz. zapisanej na 4 ł. w Popowie; jako jej stryj występuje Tomasz Skrzetuski, a jako wuj Jarosław Gościejewski (PG 73, 38-38v); 1529 [tenże?] Jan →wyżej: Jan syn Macieja.

1545 Stan. Wielżyński syn Tomasza: 1545 tenże →wyżej: Jan syn Macieja; 1557 tenże wydzierżawia Wojc. Czeszewskiemu całe Bytkowo i cz. W.; jako brat przyrodni tegoż Stanisława występuje Wacław Dziadoszycki [skąd?] (PG 101, 853v); 1564 tenże →niżej: Bartłomiej Niemieczkowski.

1558-83 Krzysztof Niemieczkowski, syn Stanisława, brat Bartłomieja: 1558-61 tenże →wyżej: Stanisław i Jan; 1559 tenże →niżej: Bartłomiej; 1561 tenże dzieli się dobrami z bratem Bartłomiejem: Bartłomiej otrzymuje dwór i folw. w Niemieczkowie, a Krzysztof dział w W.; Krzysztof ma też wyposażyć ich siostrę, pannę Małgorzatę i dać jej 500 zł (PG 105, 305); 1563-83 tenże →niżej.

1558-81 Bartłomiej Niemieczkowski, syn Stanisława, brat Krzysztofa: 1558 tenże →wyżej: Stanisław i Jan; 1559 tenże zapisuje swej ż. Barbarze, c. Marcina Nowomiejskiego, po 800 zł posagu i wiana na częściach wsi Niemieczkowo, Osowo i W., które ma w działach z bratem (PG 19, 703); 1561 tenże →wyżej: Stanisław i Jan; 1561 tenże →wyżej: Krzysztof; 1576-81 tenże →niżej; 1564 tenże kupuje od Stan. Wielżyńskiego cz. W. za 3000 zł (PG 20, 616); 1576 tenże kupuje od Anny Wielżyńskiej, c. Wojc. Wielżyńskiego, ż. Marcina Skrzetuskiego, jej cz. W. za 600 zł (PG 21, 665v).

1561 Jakub Wielżyński zobowiązuje się zapisać swej ż. Urszuli, c. Mac. Rożnowskiego, 50 grz. posagu na W., a ona kwituje swego stryja Jana Rożnowskiego z sumy 50 grz. (PG 105, 769).

1563 Jakub i Wojc. Wielżyńscy →niżej.

1576 Anna Wielżyńska c. zm. Wojc. Wielżyńskiego →wyżej: Bartłomiej Niemieczkowski.

1583 Wojc. Grzybowski →niżej.

1591 Piotr Bobolecki sprzedaje Aleksandrowi synowi Piotra Biegańskiego swoje części w Osowie i W. czyli w Przeciwnicy [zapewne cz. W.] za 10000 zł, a wspomn. Biegański na 1/2 tychże części zapisuje swojej ż. Barbarze, c. Boboleckiego, po 1200 zł pol. posagu i wiana (PG 23, 693-694).

1508 w W. nie ma ról (ASK I 3, 18); 1553 we wsi nie ma kmieci, została cała zamieniona na folw. przez Stan. Niemieckiego [czyli Niemieczkowskiego] (ASK I 5, 166); 1563 pobór z cz. Jakuba i Wojc. Wielżyńskich od 1 ł. [łącznie], z cz. Krzysztofa Niemieczkowskiego od 1 karczmy dor. (ASK I 5, 233v); 1567 pobór z cz. Krzysztofa Niemieczkowskiego od 4 zagr. (ASK I 5, 328v); 1576 pobór z cz. Krzysztofa Niemieczkowskiego od 4 zagr., z cz. Bartłomieja Niemieczkowskiego od 2 zagr. (ASK I 5, 513); 1577 pobór z cz. Bartłomieja Niemieczkowskiego od 2 zagr. i karczmy, a z cz. Krzysztofa Niemieczkowskiego od 4 zagr. (ASK I 5, 710v); 1580 pobór z cz. Krzysztofa Niemieczkowskiego od 2 zagr., z cz. Bartłomieja Niemieczkowskiego od 1/2 kwarty karczm., 2 ratajów „na pół pługa” i 2 zagr. (ASK I 6, 141; ŹD 32); 1581 pobór z cz. Bartłomieja [recte: Krzysztofa] Niemieczkowskiego od 2 zagr., z cz. Bartłomieja Niemieczkowskiego od 1/2 kwarty roli, 2 zagr. i 1 pługa rataja (ASK I 6, 400); 1583 pobór z cz. tenutariusza [Wojc. Grzybowskiego]¹⁶Był tenut. w sąsiednim Osowie (ASK I 4, 688v) od 1 pługa [ratajskiego], 2 zagr. i 1/2 kwarty roli karczm., z cz. Krzysztofa Niemieczkowskiego od 2 zagr. (ASK I 4, 688v).

6. 1528 [niewymieniony z imienia] sługa Kat. Wielżyńskiej z powodu ciężkiej choroby „od pamięci odeszły tak, iż się i innych koło siebie stojących gryzł”, ozdrowiał, gdy ofiarowany został do kl. Bożego Ciała pod Poznaniem (KMP 1992 nr 3-4, s. 89).

Uwaga: 1. W. obecnie nie istnieje, nie występuje też na mapach Pertéesa, Gilly’ego, Gaula i UMTB 1832 ark. 1785. Przekaz z 1591 [→p. 3: Piotr Bobolecki] wskazuje, że przynajmniej cz. W. określana była mianem Przeciwnicy (jest to też pierwsza wzmianka o tej osadzie). Nazwa ta występuje w późniejszych przekazach z XVII w. (TD), a Przeciwnica zaznaczona jest na wskazanych wyżej mapach i istnieje do dziś.

2. KR 5, 19, podaje jakoby Nałęcz Jan Wielżyński w 1553 opłacał pobór z Młodawska, ale cytowane źródło nie potwierdza tej informacji.

3. Nie wiadomo, czy Uriel Wielżyński z →Międzychodu [k. Dolska] (PG 14, 31v, dawniej s. 61), pochodził z naszego W., czy też z Wylezina w ziemi rawskiej na Mazowszu.