1407 kop. XIX w. Brzoza (Czer. nr 674), 1447 kop. 1456-59 Broza (MK 4, 53), 1476! [ok. 1480] or. Brzoza (MK 5, 193v), obecnie Stara Brzuza, ok. 9 km na SSW od Latowicza.

1. 1447, 1451, 1476! [ok. 1480], 1494 pow. czer. (MK 4 k. 53, 125v; MK 5, 193v; MK 18, 66); 1540-41, 1564, 1576, 1577, 1579 pow. czer., par. Miastkowo (ASK I 46 k. 34v, 57v, 93, 188v, 276v, 367, 433; ŹD 221); 1569, 1573 pow. czer., par. Jastrząbie inaczej Borowie (ASK I 46 k. 289, 334v); od 1547 par. Jastrząbie (CP 4 nr 28).

3. Włas. szlach. 1407 Mikołaj syn Skarbimira z B. występuje w sądzie przeciw [NN] wdowie po Dobiesławie z Kozietuł, o to, że ma pr. bliższości do części [gdzie?], którą ona trzyma w zastawie; obie strony przyjmują jako sędziego polubownego chorążego [czer.]¹W 1407 r. chorążym czerskim był Wojen (Czer. CI). Zdaniem PacSpis jest on identyczny z Wojenem chorążym soch. 1391-1402 (o nim SuprOtocz. 281-282) (Czer. nr 674).

1447 Jakub i Mikołaj ss. zm. Dziersława Targowskiego łowczego warsz. przeprowadzają podział dóbr między siebie i pozostałe swe rodzeństwo: Jakub otrzymuje Rembertowską Wolę w z. warsz. oraz Zaborowie w z. czer. [pow. grodz.]; Mikołaj z Janem, Pawłem, Wawrzyńcem, Katarzyną i Anną dostają Targowe, Zagroby, wójtostwo w Bródnie, Golędzinowo czyli Bojary, Łochowo [pow. kam.] w z. warsz. oraz Warszewice, Świder i B. w z. czer., a także Wilczyska w z. radomskiej [pow. stęż.] (MK 4, 53; SHGWarsz. 287); 1451 szl. Mikołaj, Jan i Paweł ss. Dziersława przeprowadzają [kolejny] podział dóbr: Mikołaj dostaje Łochowo i dodatkowo 20 kóp gr w półgr, Jan i Paweł otrzymują Targowe, Zagroby, wójtostwo w Bródnie z działem Bojarowskie między Załężem i Golędzinowem w z. warsz., kuźnicę zw. Ruda nad rz. Długą, Świder z młynem zbudowanym na rz. Świdrze wraz z rz. Wisłą i barciami, B. i Warszewice w z. czer. (MK 4, 125v-126); 1476! [ok. 1480] szl. Paweł z Warszewic dz. w Warszewicach, B. i Woli Brzoskiej, wymieniony wśród osób posiadających dobra w pow. czer., które ks. Konrad [III] zwalnia od powinności budowy i naprawy zamków i warowni (Lub. nr 236; MK 5, 193v); 1494 szl. Jakub Warszewicki z Warszewic sprzedaje z zastrzeżeniem pr. odkupu kapitule koleg. warsz. 5 grz. monety krak. [czynszu] na swych dobrach dziedz. B. i Wola Brzoska, z czego 2 1/2 grz. z przeznaczeniem na nabożeństwo w rocznicę [śmierci] Andrzeja Krawca i 2 1/2 grz. na psałterie w koleg. warsz., za sumę 50 kóp gr w półgr; czynsz będzie wypłacany corocznie na święto Obrzezania Pańskiego [1 I] (MK 18, 66-66v; MK 338, 58-59); 1496 szl. Katarzyna c. Macieja z B., ż. Jerzego Milęckiego [z Milęcina, pow. bł.] kwituje swego stryja Piotra z zadośćuczynienia za cz. ojcowskie w B.²Bez wątpienia chodzi o naszą B., ponieważ czynność prawna miała miejsce w Czersku, w otoczeniu czerskich urzędników ziemskich: Jana z Zamienia kaszt., Marcina z Obór sędziego i Jakuba z Sobieni podkom (MK 9, 204v-205; MK 18, 95; SHGWarsz. 154).

1548 Jan Warszewicki dz. Warszewic, Jaźwin i Jastrząbia kaszt. liw., za pośrednictwem sędziów polubownych na czele z Janem Dzierzgowskim wdą i wicesgerensem Mazowsza, zawiera z Kasprem Boglewskim [z → Boglewic] chor. warsz., działającym w imieniu swej żony Anny, c. Henryka Warszewickiego br. tegoż Jana i dziedziczki w B., ugodę względem lasów i innych szkód w dobrach B. i Jastrząbie oraz wsiach doń należących; dobra te mają być ponownie rozmierzone przez geometrę ziem. czer., a następnie rozdzielone po połowie pomiędzy Jana i Annę: do Jana ma należeć ta cz. dóbr i lasów, która przylega do Jaźwin i Jastrząbia, do Anny zaś cz. przyległa do B., obie strony będą miały pr. dokonywać wyrębu drzew i korzystać z barci jedynie w części lasów do nich należącej; na strony zostaje nałożona kara umowna (vadium) w wys. 1000 zł, jeśliby naruszyły którekolwiek z postanowień umowy (MK 74, 82-87; MS 4/3 nr 23073); 1552 posagiem tejże Anny Warszewickiej dla Kaspra Boglewskiego jest wieś B. (Bon. 1, 337); 1554 Anna wd. po Kasprze Boglewskim z B., razem z innymi osobami, m.in. Mikołajem Boglewskim, jest winna Annie Mińskiej z Pniewnika [z. liw.] 2000 fl., a zabezpieczeniem długu jest m.in. wieś B. (Warsz. 11, 1323-1324; → Boglewice).

1564-1603: Maksymilian Boglewski, syn Kaspra i Anny, h. Jelita, dz. w B. i → Boglewicach [tam 1561-99], dz. i właśc. m. → Białobrzegi [1606]: 1564-76 tenże → niżej: pobór; 1577 tenże wypowiada [komu?] wspólne korzystanie [z łąk i lasu?] w B. i Woli Brzeskiej (Czer. XLIII); 1603 tenże → p. 5.

1540-79 pobór: 1540-41 od 3 1/2 wł. os. (ASK I 46 k. 57v, 93); 1564 Maksymilian Boglewski płaci od 3 wł. os., od 2 zagr. lub rzem.³Zapis dot. zagr. nie jest jednoznaczny (ASK I 46, 228). Może też chodzić o → Brzózę w par. Mińsko (ASK I 46, 188v); 1569 od 3 wł. os. (ASK I 46, 289); 1573 od 2 wł. os., 1 wł. opust. (ASK I 46, 334v); 1576 Maksymilian Boglewski płaci od 2 wł. os., 1 wł. wzięta na folw. (ASK I 46, 34v; ŹD 221); 1577 od 2 wł. os. (ASK I 46, 367); 1579 od 1 wł. os., 1 wł. wzięta na folw. (ASK I 46, 433).

4. 1504 szl. Piotr wójt z B. kupuje z zastrzeżeniem pr. odkupu od Katarzyny c. zm. Jana z Brwinowa [pow. bł.] i jej męża Jana z Czubina [pow. bł.] czynsz roczny 2 kopy gr w półgr z ich cz. dziedzicznej w Brwinowie za 24 kopy gr w półgr z przeznaczeniem na wzniesienie ołtarza w koleg. warsz.; czynsz będzie wypłacany corocznie na Boże Narodzenie (MK 18, 200; SHGWarsz. 21); 1504 tenże Piotr wójt z B. kupuje z zastrzeżeniem z pr. odkupu od Mikołaja i Stanisława ss. Władymira z Runowskiej Woli [pow. tarcz.] czynsz roczny 2 kopy gr w półgr z Runowskiej Woli za 24 kopy gr w półgr na ołtarz w koleg. warsz.; czynsz będzie wypłacany corocznie na Boże Narodzenie (MK 18, 200; SHGWarsz. 249).

5. 1547 bp pozn. Benedykt Izdbieński eryguje w Jastrząbiu nowy kościół pw. Ścięcia ś. Jana Chrzciciela i ś. Benedykta, ufundowany przez Jana Warszewickiego kaszt. liw., i włącza do nowej par. wsie: Jastrząbie, B., Wola Brzeska, Gościwiec, Filipówka, Chromin, Łopacianka i Jaźwiny (CP 4 nr 28); 1603 dzies. z B. z 2 wł. należy do szkoły kościoła par. w Miastkowie, ale [obecnie] nie jest płacona przez właściciela Maksymiliana Boglewskiego (AV 1, 81v).

Uwaga: W AHPMaz. 2, 152 i mapa B. błędnie oznaczona jako własność król.