1558 or. sioła Antonowicz (VUB, f. 4-(A4904)38049, 108v), 1563 sioła Anthonowicz (PKGE II, 482), 1576 Antonowicze (LWP 1570-1576, 50), 1585 w Antonewiczach (ASK LIV 19, 215), 1602 Antonowice (LWP 1602, 81), 1614 Antony (MK 163, 190), obecnie Ryboły, 20 km na N od
Bielska.
1. 1565 n. pow. biel., star. biel. (LM 261, 25); par. katolicka Narew, diec. łucka (AHP Podlasie, 281), 1576 par. prawosł. miejscowa, diec. metropolit.1W literaturze są rozbieżne opinie związane z przynależnością diecezjalną cerkwi w Rybołach. W XVIII w. należała ona do diec. metropolit. (por. np. Wiz.Dek.Podl. 1773, s. 104). A. Mironowicz, Podlaskie ośrodki, s. 69 uważa, że pierwotnie, podobnie jak Suraż i Puchły była to jeszcze diec. włodzimierska, co potwierdzać ma przynależność administracyjna Ryboł do włości/stwa bielskiego, a dopiero później przyłączono je do diec. metropolit. Ja z kolei w swej niepublikowanej jeszcze rozprawie doktorskiej (Kształtowanie się sieci parafialnej Kościoła unickiego na terenie brzeskiej części diecezji włodzimierskiej w l. 1596-1795, pod. kierunkiem J. Wroniszewskiego, Toruń 2014) przyjąłem, że w XVI w. była to już diecezja metropolit., gdyż brak jest wzmianek sugerujących takie przesunięcie gran. między diecezjami w XVI w. lub później, choć ze względu na wielkość korekty gran. można by założyć, że jakieś ślady nawet w późniejszych źródłach raczej powinny się zachować. Autorzy rozdz. o cerk. w Atlasie woj. podlaskiego II poł. XVI w. P. Guzowski i M. Liedke (AHP Podlasie, s. 81) zwrócili także słusznie uwagę, że z Antonowicz czy Puchł bliżej do Zabłudowa, który także był siedzibą protopopii. Zresztą miejscowemu protopopowi, mimo że Zabłudów leżał już na terenie woj. trockiego, podlegały na pewno cerk. leżące już w woj. podl.: Knyszyn, Boguszewo i Choroszcz (ta ostatnia po 1569 r. znalazła się w pow. grodzieńskim woj. trockiego). Nawet jego tytulatura – protopop podl. sugeruje, że jego jurysdykcja musiała też sięgać na teren woj. podl. Wobec powyższych faktów przyjmuję, że przebieg gran. między diec. metropolit., a włodzim. został prawdop. wyznaczony we wcześniejszym okresie. Wtedy obie diecezje dzieliłaby gran. naturalna – rz. Narew. Przy takim założeniu, par. Ryboły już ok. połowy XVI w. powinna znajdować się w diec. metropolit (LWP 1570-1576, 50).
2. 1558 i 1562 graniczy ze wsią stwa sur. Repnikami (VUB, f. 4-(A4904)38049 k. 107v, 108v; PKGE II, 482); 1576 wzm. zaścianek (LWP 1570-1576, 50), młyn wójt. → p. 4; 1602 trzy młyny na Narwi (LWP 1602, 81).
3. Włas. monarsza. 1565 skarga mieszkańców A. na obowiązek dostarczania żywności wojsku w czasie wojny, decyzją król. utrzymany dla poddanych na czynszu, zniesiony dla obciążonych pańszczyzną (LM 261, 125)2Skarga została złożona przez mieszkańców wójtostwa antonowskiego; 1576 86 wł. gruntu dobrego, w tym wolne: 2 wł. wójt. → p. 4, 2 wł. cerk. → p. 5 oraz 2 wł. na mierniczego. Zaścianek 78 mr. 26 prętów (LWP 1570-1576, 50). 1575 poddany Janko Szymkowicz
nie zapłacił z 1/4 pustej wł. (LWP 1570-1576, 66).
4. Wójtostwo, w jego skład wchodziły A. i Wojszki. 1565 wójt Meleszko (LM 261, 125); 1576 2 wł. wolne uposażenia, młyn wójt. koło A. na Narwi o 2 kołach (LWP 1570-1576, s. 59, 60).
5. Cerkiew o niezn. dacie fund., wzm. 1576, uposażenie: 2 wł. wolne w A. (LWP 1570-1576, 50).
6. 1574 gradobicie, 22 wł. upraw zniszczone (LWP 1570-1576, 64).
7. G. Sosna, D. Fionik, Par. Ryboły, Bielsk Podlaski-Ryboły-Białystok 1999.
Uwaga: Do zmiany nazwy Antonowicze na obecną Ryboły doszło w końcu I ćw. XVII w. W 1614 roku wyst. jeszcze jako Antony (MK 163, 190). W Pominniku monasteru supraskiego3Źródło jest znane m.in. z kopii sporządzonej w 1631 r. Trzeba jednak zauważyć, że zapisy w końcowej cz. są wymieszane chronologicznie a jeden z nich pochodzi z 1643 r. i jest wpisany między dwoma wpisami z 1626 r. (Subotnik, s. 125), co sugeruje, że przynajmniej końcowa cz. tekstu mogła też być kompilowana później. Nie podlega jednak dyskusji, że to źródło było przepisane jeszcze w XVII wieku i że kopiując je kopiści korzystali ze wcześniejszych materiałów cerk., więc podane tam nazwy można traktować jako pochodzące z epoki pod 1623 r. zapisano ród Hrymaniewiczów z „села Антоновъ” i pod 1625 r. też Hrymaniewiczów [tych samych?] z „села Анътоновъ”, ale w 1620 r. ród Makara Hutorowicza z „села Рыболовъ” (ADS 9, 459; Subotnik s. 120, 122, 124). Co prawda nie można wykluczyć też, że chodzi tu o Rybołowy (dzisiejsze Kaniuki), ale forma gramatyczna raczej wskazuje na Ryboły. W 1628 r. pojawia się już zresztą nazwa „Antony alias Ryboły” (Kondratiuk, 175).
1 W literaturze są rozbieżne opinie związane z przynależnością diecezjalną cerkwi w Rybołach. W XVIII w. należała ona do diec. metropolit. (por. np. Wiz.Dek.Podl. 1773, s. 104). A. Mironowicz, Podlaskie ośrodki, s. 69 uważa, że pierwotnie, podobnie jak Suraż i Puchły była to jeszcze diec. włodzimierska, co potwierdzać ma przynależność administracyjna Ryboł do włości/stwa bielskiego, a dopiero później przyłączono je do diec. metropolit. Ja z kolei w swej niepublikowanej jeszcze rozprawie doktorskiej (Kształtowanie się sieci parafialnej Kościoła unickiego na terenie brzeskiej części diecezji włodzimierskiej w l. 1596-1795, pod. kierunkiem J. Wroniszewskiego, Toruń 2014) przyjąłem, że w XVI w. była to już diecezja metropolit., gdyż brak jest wzmianek sugerujących takie przesunięcie gran. między diecezjami w XVI w. lub później, choć ze względu na wielkość korekty gran. można by założyć, że jakieś ślady nawet w późniejszych źródłach raczej powinny się zachować. Autorzy rozdz. o cerk. w Atlasie woj. podlaskiego II poł. XVI w. P. Guzowski i M. Liedke (AHP Podlasie, s. 81) zwrócili także słusznie uwagę, że z Antonowicz czy Puchł bliżej do Zabłudowa, który także był siedzibą protopopii. Zresztą miejscowemu protopopowi, mimo że Zabłudów leżał już na terenie woj. trockiego, podlegały na pewno cerk. leżące już w woj. podl.: Knyszyn, Boguszewo i Choroszcz (ta ostatnia po 1569 r. znalazła się w pow. grodzieńskim woj. trockiego). Nawet jego tytulatura – protopop podl. sugeruje, że jego jurysdykcja musiała też sięgać na teren woj. podl. Wobec powyższych faktów przyjmuję, że przebieg gran. między diec. metropolit., a włodzim. został prawdop. wyznaczony we wcześniejszym okresie. Wtedy obie diecezje dzieliłaby gran. naturalna – rz. Narew. Przy takim założeniu, par. Ryboły już ok. połowy XVI w. powinna znajdować się w diec. metropolit.
2 Skarga została złożona przez mieszkańców wójtostwa antonowskiego.
3 Źródło jest znane m.in. z kopii sporządzonej w 1631 r. Trzeba jednak zauważyć, że zapisy w końcowej cz. są wymieszane chronologicznie a jeden z nich pochodzi z 1643 r. i jest wpisany między dwoma wpisami z 1626 r. (Subotnik, s. 125), co sugeruje, że przynajmniej końcowa cz. tekstu mogła też być kompilowana później. Nie podlega jednak dyskusji, że to źródło było przepisane jeszcze w XVII wieku i że kopiując je kopiści korzystali ze wcześniejszych materiałów cerk., więc podane tam nazwy można traktować jako pochodzące z epoki.