BRZESZCZE

(1443 Brescze, Brzescze, Brzezcie, Brzescie) 8 km na SW od Oświęcimia.

1. 1443 dystr. zator. (ZDK 2, 451); 1470 ziemia zator. (SP 2, 3998); 1471 ziemia ośw. (Mp. 5 t. N 38); 1485 dystr. ośw. (Mp. 5 t. P 61); 1581 pow. śl. (ŹD s. 97); 1470-80n. par. Oświęcim (DLb. 2 s. 224).

2. 1487 Kazimierz Jag. pozwala Piotrowi Myszkowskiemu z Przeciszowa założyć rybnik nad król. brzegiem rz. → Bobrek, należącym do wsi król. B. i powyżej karczmy → Budy (Mp. 5 t. Q 326); 1488 Jakub z Dębna star. krak. zaświadcza, że ww. Myszkowski zezwolił Michałowi Rajskiemu brać drewno na opał i wypasać krowy, świnie i konie w dąbrowach w B. jako odszkodowanie za zalanie przez rybnik w B. dóbr w Rajsku (Mp. 5 t. Q 330); 1493 Jan Olbr. zapisuje 300 fl. węg. Piotrowi z Kurozwęk star. krak. i ośw., który je wykupił wraz z pr. zakładania rybników we wsi król. B., położonych k. karczmy Budy (Prochaska Reg., s. 233; MS 2, 135); 1508 13 stawów: Przedwieśny, Łężny, Słonków, Olszynki, Graniczny [dziś Granicznik], Przegonny [dziś Przygonnik], Leżajny, Dąbrowny, w tym puste: Laskowy, Mszany, Bagienny [dziś Bagiennik], Bobrek Duży, Bobrek Mały (In. O 1/1 k. 14); nazwy ról → p. 3; 1525 stawy Nalezieniec [potem Nazieleniec] i Tarlisko (In. O 1/1 k. 132); 1526 stawy Mrzygłód i Łączki (tamże k. 181); 1549 stawy Pudełko i Budzki (tamże 1/2 k. 91); 1564 stawy we wsi i k. wsi B.: Dąbrowny, Bagienny, Olszyński, Budzki, Graniczny, Przedbór, Liczaj lub Leżaj, Przegonny, Łężny nad brzegiem Wisły, 9 odroślisk, w tym jedno o nazwie Pudełko (LK 1 s. 239-41); 1570 mostek k. karczmy Budy na granicy Rajska i B. (LDK s. 19-20).

3. Własn. ks., od 1457 król. w stwie ośw. 1443 Jerzy Orient rajca krak. uposaża altarię Wniebowzięcia NMP w kościele Ś. Barbary w Krakowie 13 grz. czynszu rocznego kupionego za 92 fl. węg. i 234 grz. u Wacława, Przemyśla i Jana książąt ośw. we wsiach Osiek i B. (ZDK 2, 451); 1457 B. własn. książąt ośw. przechodzi na własn. króla polskiego → Oświęcim księstwo i ziemia (GrünMark. 2 s. 608); 1468 Kazimierz Jag. pozwala Mikołajowi z Dubowca [ks. cieszyńskie] kaszt. ośw., wykupić z rąk Jakuba z Dębna star. krak. dobra król. Osiek i B. (Prochaska Reg. s. 88); tenże pozwala Mikołajowi z Dubowca i Janowi Szaszowskiemu wykupić za 1400 fl. z rąk Jakuba z Dębna Osiek i B. (BJ rps 5935, s. 191-2); 1470 Stanisław z Gliwic [Śląsk] altarzysta kościoła Ś. Barbary w Krakowie ustępuje Jakubowi z Dębna star. krak. 13 grz. czynszu na Osieku i B. (SP 2, 3998); 1470-80 własn. król., folwarku nie ma, łany kmiece (DLb. 2 s. 224); 1471 Kazimierz Jag. zapisuje Mikołajowi z Dubowca 1400 fl. na B. (Mp. 5 t. N 38); 1473 tenże zapisuje temuż 140 fl. na B. (MS 1, 1085); 1485 tenże król zapisuje Piotrowi Myszkowskiemu 200 fl. węg. na B. z tytułu prac nad zakładaniem w dobrach król. rybników i grobli (Mp. 5 t. P 61; MS 1, 1810); 1487 → p. 2; Kazimierz Jag. zapisuje Piotrowi Myszkowskiemu kaszt. ośw., 200 grz. na B. (Prochaska Reg. s. 90); 1488, 1493 → p. 2; 1494, 1501, 1502, 1503, 1504 zapisy sum → Oświęcim starostwo i zamek (MS 2, 314; 3, 5, 141, 450, 851, 1834-5); 1508 kmiecie płacą krowne i czynsz; dają po 2 koguty, po 2 wozy drzewa oraz po 5 jaj, odbywają stróżę na zamku lub ją opłacają, dają owies łowczy po korcu od ś. Michała do ś. Marcina, a potem mają wolny wypas. 2 woźnych na rolach nic nie płaci i nie pracuje, ale pilnuje stawów i lasów. Role puste: Mandrochowska, Miatylska. Kmiecie płacą nierówne czynsze: Wojciech karczmarz, Jan Konieczny, Jan Czestek, Jerzy, Wojciech ― woda ze stawów zalała mu rolę, Bartłomiej Taborek, Grzegorz Surówka, Mik. Kula, Rogala ― nie płaci, Marcin Konieczny płaci 1/2, bo zalało mu rolę, Michał Taborowic, wd. Taborowicowa, Dorota Haldowna, Mik. Sczyrek, Paweł Wnolchan ma zalaną rolę, Klimek, Jan Rogala, któremu rolę zalały stawy (In. O 1/1 k. 13v-14, 29v-30); 1509, 1511 z wypasu świń na żołędziach w lesie wsi B. wpłynęło do stwa ośw. po 4 fl. i 20 gr (tamże k. 65v); 1512 rola z wolnizną zw. Haldowska1Jeszcze w końcu XVIII w. rolę tę nazywano Gałdowską (Metryka Józefińska) (tamże k. 71); 1525 Wolhan (kmieć) z B. sprzedaje stwu ośw. piątniki do stawu → Granicznego (tamże k. 133); na folwarku w B.: dworka Jadwiga i służąca Urszula (tamże k. 124v); od woźnego z B. Macieja stwo ośw. kupiło piątniki do stawów → Granicznego i Dąbrownego (tamże k. 132v); 1537 kmiecie płacą rogowego po 2 gr od krowy: Marcin na końcu od 6 krów, Wawrzek od 11, Michał od 6, Surowczyna od 4, Bartek od 14 i 2 jałowic, Wojtek od 8, wdowa od 1, Czenstka od 9, Prędka od 8 i jałowicy, karczmarz od 5 i 2 jałowic, Rogala od 6, Buczar 10, Wolfanowa od 7 i jałowicy, Samiec od 6 i jałowicy, Roman od 2 i jałowicy, Błażek od 6 i jałowicy, Jędrzej od 6, jałowicy i 24 owiec, Matręgowa od 4, Wludarz od 6, Michałkowa od 4, Klimek od 5 (In. O 1/2 k. 9v); 1549 na folwarku w B. hodowano: 9 krów, 10 wołów, junaka, 12 cieląt, 42 świnie, 80 kur, 13 gęsi; siano: żyto, owies, pszenicę, groch, tatarkę, jęczmień, konopie i proso (In. O 1/2 k. 88); 1564 16 kmieci na nierównych rolach i czynszach, płacą krowne i żyrowe, kiedy żołędzie obrodzą, dają 3 ćw. owsa z racji łowów, po 2 kury; po 5 jajek. Przedtem płacili za wyrąb drzewa w lasach, ale po spustoszeniu lasów na stawy i przez wyrąb, od dawna nic nie płacą. 2 zagr. na czynszu. Karczmarz płaci czynsz z roli i karczmy i za trzecią miarę słodu, który mielą w młynie dla zamku ośw. Są też na osobnych rolach włodarz i służebnik ziemski, którzy od dawna wolni od czynszu i nie pracują z kmieciami, lecz strzegą stawów i lasów. Młyn o 1 kole u stawu Olszyńskiego z obowiązkiem 69 korców żyta i wykarmienia 1 wieprza do zamku. Kmiecie, zagrodnicy i komornicy mają obowiązek przędzenia dla zamku. Pracują na folwarku i przy spuszczaniu i zarybianiu stawów oraz mają obowiązek stróży na zamku ośw. Na folwarku uprawia się: pszenicę, żyto, owies, jęczmień, tatarkę, groch, proso, len, konopie; w oborze: krowy, cielęta, woły, owce, świnie, gęsi i kury. Stawy → p. 2 (LK 1 s. 238 - 41).

5. 1470, 1470-80, 1572, dzies. snop. mansjonarii w → Oświęcimiu (Mp. 5 t. M 123; DLb. 2 s. 224; BJ RPs 5935 s. 159-68); 1529 dzies. snop. z całej wsi wart. 7 grz. mansjonarii w Oświęcimiu (LR s. 102).

7. → Babice.

1 Jeszcze w końcu XVIII w. rolę tę nazywano Gałdowską (Metryka Józefińska).