(1310 Czichowa z fals., 1375 Cychaua, Cichaua, Czichaw, Czichawa, Czichow, Tczichawa, Czichowy, Czichawy, Czychowa) 12 km na SW od Bochni.

1. 1490 n. pow. szczyrz. (ŹD s. 60); 1470-80 n. par. Niegowić (DLb. 1 s. 102).

2. 1310 pierwszy kopiec graniczny między Książnicami a Łężkowicami usypano w zaroślach przy granicy Cz. (Mp. 2, 617 ― fals., nieznany pkom. krak. Sędziwój ze Skotnik, terminologia znacznie późniejsza); 1399 staw rybny w środku wsi Cz. → p. 3.

3. Własn. szlach. 1375-81 Jakusz z Cz. (KMK 1, 49; SP 8, 617; Mp. 3, 919); 1381 Piotrasz z Łuczyc przyprowadza świadków przeciw Jakuszowi z Cz., ponieważ ten uprawia bezprawnie 4 tysiące bruzd (brozd) jego ról w Liplasie (SP 8, 617); 1388-99 Zygmunt z C., Cz., Sławkowic, Świdówki i Pierzchowic, s. Jakusza, brat Paszka ze Sławkowie (SP 8, 5137, 5274-5, 6117, 6489, 8502, 8772, uw. 180/4, 225/8, 226/2, 238/11, 286/43, 49, 287/23, 288/29; DSZ 32; Mp. 4, 983, od r. 1400 pisze się ze → Sławkowic); 1388 Zygmunt z Cz. zapisuje ż. Hance 150 grz. posagu i wiana na Cz. i Świdówce (SP 8 uw. 96/1); 1389 Staszko Cichawski ma sprawę z Sądem ze Stogniewic (SP 8 uw. 192/18); 1392 Marcin z Cz. ma zapłacić 3 grz. Janowi mieszcz. z Wieliczki (KSN 104); 1398 Zygmunt dz. Cz. ma zapłacić 40 grz. w ciągu 2 lat siostrze Katarzynie pod gwarancją zastawienia jej wsi Sławkowice (SP 8, 7156); Zygmunt z Cz. Sprzedaje za 20 grz. Andrzejowi ze Skrzydlnej całą swą wieś Kasinkę w pow. szczyrz. (SP 8, 7877-8); 1399 Zygmunt z Cz. ma drugi termin [z kim?] o połów ryb, stawy, szkody 30 grz., bezprawnie zabranych 6 wozów siana i o brogi żyta (SP 8 uw. 296/26); Zygmunt dz. Cz. sprzedaje za 700 grz. Zygmuntowi z Paczołtowic wieś Cz. Anna ż. Zygmunta zrzeka się pr. posagowych i dok., które ma do tej wsi (SP 8, 8543); tenże Zygmunt ma zebrać w Cz. zboże ozime, przekopać staw w środku wsi i zabrać ryby (SP 8, 8544); tenże Zygmunt zapisuje ż. Annie 100 grz. posagu i wiana na Sławkowicach (SP 8, 8545); Zygmunt dz. Paczołtowic ma zapłacić w terminie 40 grz. Zygmuntowi z Cz. pod gwarancją dania mu w zastaw kupionej przezeń wsi Cz. (SP 8, 8497); 1399-1400 Zygmunt z Paczołtowic i Cz. sołtys w Michałowicach, s. Śmiła (SP 8, 9126, 9146, uw. 297/8, 15, 298/66); 1400 Zygmunt z Cz. sprzedaje za 73 grz., wałacha i za cz. dziedziny w Rudnie Mikołajowi z Marszowic [pow. szczyrz.] całą wieś Cz. z pr. patronatu kościoła w Niegowici. Helena ż. Zygmunta zrzeka się pr. posagowych na tej wsi (SP 8, 9495-500, w sprawie Zygmunta i jego potomstwa →Uw.); 1411 Bartek [kmieć] z Cz. (ZK 5 s. 268).

1421-7 szl. Piotr z C. (GK 1 wg ind. WAP; ZK 8 s. 203); 1426 Stańko Pękala (Pancala) kmieć z Cz. zabity przez Stan. Dudka kmiecia z Krakuszowic (ZK 8 s. 116); 1427-32 Jan zw. Chamiec dz. Cz., ongiś z Marszowic (ZK 8 s. 220, 285; 146 s. 152, 207, 211; ZP 21 s. 277); 1427 Piotr z Marszowic wyznacza ż. Helenie 160 grz. posagu i 200 wiana na całej swej wsi Cz. Jan sprzeciwił się wydaniu dok. (ZK s. 203); z podziału dóbr Janowi zw. Chamiec przypadają wsie Cz. i Kamyk oraz 1/4 wsi Podgrodzie i 1/4 zbroi rycerskiej, → Chrostowa (ZK 8 s. 218-9); Jan zw. Chamiec z Cz. ma zapłacić siostrze Jagience 50 grz. posagu pod gwarancją wwiązania jej do C. (ZK 8 s. 220); 1428 Jagienka z C. (ZK 146 s. 152); 1432-65 Świętochna z Cz., wd. po Janie Chamcu z Cz. (ZK 10 s. 177, 291; 11 s. 76, 106, 350, 376, 379, 443, 509, 510, 516, 524; 17 s. 297, 292); 1432-71 Katarzyna c. Jana Chamca i Świętochny z Cz., bratanica Piotra z Marszowic, ż. Piotra Kostrzeckiego z Kostrzy (SP 2, 2425, 3345; ZK 11 s. 350, 516; 16 s. 139, 199, 342, 417, 557, 679; 147 s. 248); 1432 Piotr Marszówski pozywa Świętochnę z Cz. o to, że trzyma jego bratanicę (filiastra) pannę Katarzynę z majętnością, do której ma pr. bliższości. Świętochna nie zwróciła mu konia wart. 20 grz. i zbroi wart. 20 grz., ponadto nakazała ścięcie 200 owocujących dębów w dąbrowie, czyniąc mu szkodę 45 grz. (SP 2, 2425); 1434 tenże przeciw Świętochnie wd. po Chamcu z Cz. o wałacha wart. 30 grz., zbroję wart. 10 grz., „chuczkop et globuczek” i o miecz, należące do niego po zm. bracie Macieju! (SP 2, 2546); 1438-41 Świętochna z Cz. wd. po Chamcu z Cz. skazana na karę XV na rzecz Piotra z Marszowic i takąż na rzecz sądu ziemskiego, ponieważ nie zwróciła mu, jako opiekunowi, c. Katarzyny, jego bratanicy (SP 2, 2746-8, 2810b, 2901, 2905, 2907); 1443 Świętochna wd. po [Janie] Chamcu z Cz. godzi się ze szwagrem Piotrem z Marszowic w sprawie dóbr dziedz., do których ma ona pr. wdowie. Piotr ma jej dać pod gwarancją zapłaty 400 grz. wwiązanie do Cz. i Kamyka oraz do 1/4 Podgrodzia, ponieważ została ograbiona z tych dóbr (ZK 12 s. 153-4); tenże Piotr ma zapłacić w wyznaczonym terminie 50 grz. tejże Świętochnie i dać jej 8 krów, 2 brogi zboża i siano (ZK 12 s. 154); 1448 Katarzyna z Cz. c. zm. Jana Chamca z Cz., synowica Piotra z Chrostowej alias z Marszowic, ż. Piotra z Kostrzy, przeciw stryjowi o dobra Marszowice, Łękawa, Dalechowice i Podgrodzie po jego ojcu a dziadzie Katarzyny, Mikołaju z Marszowic (SP 2, 3345); 1449 Piotr z Kostrzy ma dać za dług 70 grz. Świętochnie wd. po Janie Chamcu z Cz. wwiązanie do jego dziedzictwa Ryje z młynem i karczmą (ZCz. 4 s. 41); → Chrostowa; 1451 tenże Piotr zapisuje ż. Katarzynie c. Chamca z Cz. 300 grz. posagu i wiana na 1/2 dóbr w Kostrzy (DSZ 217); 1457-8 Katarzyna c. zm. Jana Chamca z Cz. zapisuje mężowi 400 grz. dożywocia na Cz. z zastrzeżeniem pr. bliższości dla jej krewnych, jeśli ten umrze bezdzietny (SP 2, 3588; Mp. 5 t. O 2); 1465 taż Katarzyna daje w dożywocie Świętochnie wd. po Janie Chamcu z Cz. swoje dobra dziedz. Kamyk i cz. Podgrodzia (ZK 17 s. 292); → Chrostowa; 1470-80 dz. Cz. Piotr Kostrzecki h. Szarza, dwór z rolami (DLb. 1 s. 102; 2 s. 117 ― formularz nie wypełniony); 1487-90 Jan Kostrzecki dz. Cz. (GK 22 s. 658; 23 s. 70, 361; ZK 153 s. 34).

1489-92 w Cz. pobór z 8 ł.; 1493-9 z 7 ł.; 1520 z 5 ł. (RP 141; ŹD s. 446; RP s. 168, 183, 197, 215, 88, 123, 51, 23, 588); 1505 Adam z Niewiarowa [s. zm. Jana i Małgorzaty z Kostrzy] pozywa Mikołaja i Katarzynę dzieci zm. Barbary [z Kostrzeckich] Jemielskiej (Gyemyelska) dz. Cz., Kostrzy, Ryjów i Kamyka (ZK 23 s. 210); Małgorzata Kostrzecka dworka królowej Elżbiety zapisuje szl. Mężykowi z Putnowic [ziemia chełmska] swój posag na wsi Cz., a Aleksander Jag. uwalnia go od wypraw wojennych na czas życia Małgorzaty (MS 3, 2054); 1518 → Chrostowa; 1530 w Cz. pobór z 4 1/2 ł., karczmy i młyna dorocznego o 1 kole (RP k. 27); 1532 Jan Mężyk z Putnowic ceduje Adamowi i Krzysztofowi Niewiarowskim [ss. zm. Adama] zapis posagowy na Cz. po Małgorzacie Kostrzeckiej, dany jej przez zm. br. Jana z Kostrzy (ZK 28 s. 547); w dziale dóbr między br. Adamem i Krzysztofem Niewiarowskimi Adam bierze Cz., Wiatowice, Zborczyce, Surówki, Marszowice, Zręczyce, Podolany, Zalesiany i cz. Zagórzan (ZK 187 s. 276); 1539 Jadwiga dz. dóbr Chrostowa i fortalicji zw. Kamyk alias Grodzisko, ż. Sebastiana Wielogłowskiego zw. Nanajką dz. Wielogłów, za zgodą męża ustępuje za 950 fl. węg. Krzysztofowi Niewiarowskiemu całą fortalicję alias Grodzisko zw. Kamyk z lasami, gajami, dąbrowami, zaroślami, całą swoją własność położoną w dziedzinie tejże fortalicji czyli wsi Chrostowej, a także role k. stawu zw. Staszeń oraz przypadłe jej z podziału 100 fl. (ZK 187 s. 616-8).

5. 1470-80 dzies. snop. i kon. z łanów kmiecych, 2 karczem, 2 zagród i młyna wart. 20 grz. wikarii prebendy Więckowskiej w kat. krak., z folwarku plebanowi w Niegowici (DLb. 1 s. 102); 1529 dzies. snop. i kon. z łanów kmiecych wart. 15 grz. wikarii prebendy Więckowskiej w kat. krak., z ról folw. wart. 6 grz. plebanowi w Niegowici (LR s. 178, 207).

6. 1392 Mik. Czichawski (Krzyż. 1858); 1477 Jan Śliwka (Slifka) z Cz. piekarz; 1484 Mik. Jemioł (Gyemol) z Cz.; 1489 Stanisław z Cz. młynarz; 1492 Mik. Zemelko z Cz. piekarz; 1496 Stanisław z Cz. piekarz; 1498 Steczel Nossek z Cz. piekarz przyjęci do pr. miej. krak. (Kacz. 7763, 8136, 8434, 8606, 8805, 8945).

8. Domniemana osada wczesnośredn. (K. Godłowski, Nowe materiały do prehistorycznego i wczesnośredniowiecznego osadnictwa regionu wieleckiego, Wieliczka 1977, s. 45).

Uw. Po r. 1400 brak jakichkolwiek śladów dziedziczenia Zygmunta w C., a mimo to on i jego potomstwo występują w źródłach konsekwentnie jako dz. C., czasem tylko z zaznaczeniem ongiś z C. Dla porządku i ewentualności „zagubienia” tego typu danych podaję tu wszystkie zebrane w źródłach wiadomości o owym Zygmuncie i jego potomstwie, ponieważ przestał się pisać także z Paczołtowic: 1410-30 Zygmunt Czichawski zw. Pierdziel (Pyrdziel) z Cz., C. lub ongiś z Cz., sołtys w Michałowicach i Glinniku Polskim (SP 2, 1334, 1351, 1337; ZDM 6, 1805; GB 2 s. 10, 20, 155, 158, 168, 188, 216, 221, 257; ZB la s. 13, 165, 181, 217, 218, 259; ZK 5 s. 423; 146 s. 38; 378 s. 26, 50a; GK 1 wg ind. WAP; ZK 6s. 460-1; 7 s. 171, 177-8, 330; 194 s. 187; ZP 20 s. 81); 1411 Zygmunt s. Śmiła, sołtys z Michałowic, sprzedaje za 440 grz. kl. miech. sołectwo w Michałowicach, przekazując klasztorowi swoje dwa przyw. na sołectwo (KSN 2728); 1416 Władysław Jag. zapisuje Zygmuntowi z Cz. 40 grz. na wsi Glinnik Polski (ZDM 6, 1805); 1417 Zygmunt dz. Cz. sprzedaje za 220 grz. zięciowi szl. Urbanowi ongiś z Bochni, s. Penaka sołectwo w Glinniku Polskim (Teut. 1a s. 39); 1420 Anna ż. Zygmunta z Cz. (ZB 1a s. 217); 1420-46 Jakub Pierdziel (Pyerdzey, Pyordzel) z Cz., ongiś z C, s. Zygmunta Pierdziela ongiś z Cz. (GK 1 s. 72; 9 s. 673; ZK 7 s. 14; 9s. 251, 307, 676; 12 s. 119; 146 s. 206; 150 s. 62; 197 s. 76, 99; CE 2, 255; SP 2, 1737); 1427 Zygmunt Czichowski zastawia za 50 grz. Wiernkowi z Zabełcza sołectwo w Glinniku Polskim (GB 2 s. 216); 1428 → Bukowina; 1430-66 Jadwiga ż. Jakuba z Cz. lub ongiś z Cz., od r. 1451 jako wd., pisze się też jako wd. po Jakubie Wiertelu lub Wiertelowa (Wyrthelowa) [może zamiana przezwiska Pierdziel na Wiertel] (ZK 13 s. 189, 288; 14 s. 260, 340; 15 s. 20, 74, 95-6, 142, 168, 172, 174, 289, 370; 200 s. 14; SP 2, 3166, 3446); 1430 Jakub z T. bierze za 40 grz. od szwagra Jarosława z Kozłowa w roczną dzierżawę wsie Kozłów i Przesieka z wyjątkiem gajów (ZK 197 s. 58-9); Jakub z Cz. wyznacza ż. Jadwidze 300 grz. posagu i wiana na 1/2 dóbr (ZK 197 s. 71); Jadwiga ż. Jakuba z Cz., c. zm. Piotra z Kozłowa, zeznaje, że jej mąż za 20 grz. jej ojcowizny wykupił z zastawu od Mikołaja z Czarnocina młyn w Woli Gebartowej [Libertowskiej] (ZK 197 s. 71-2); → Bodziejowice p. 3; 1457 Jadwiga wd. po Jakubie z Cz. bierze w zastaw za 100 grz. od Mikołaja z Mikluszowic s. zm. Piotra podsędka krak. Dziewin, który ma on w zastawie od Leonarda (ZK 14 s. 293); 1458-72 Anna c. zm. Jakuba Wiertela [Pierdziela?] z Cz. i Jadwigi, ż. Mik. Koliskiego z Kołoszyna i Ślęcina z ZK 15 s. 380-1; 17 s. 162; GK 19 s. 663); 1458 Jakub z Trzonowa ma ustąpić Jadwidze wd. po Jakubie z Cz. z dóbr w Kozłowie i Januszowicach (ZK 15 s. 303); Mik. Kołoski z Kołoszyna [woj. łęczyckie?] zapisuje 200 grz. posagu i wiana ż. Annie c. ur. zm. Jakuba z Cz. na 1/2 dóbr (ZK 15 s. 380-1); 1459-69 Leonard z Cz., s. Jakuba z Cz. (ZK 15 s. 380; 17 s. 517; 18 s. 79); 1459 Anna ż. Mik. Kołoskiego z Kołoszyna ustępuje matce Jadwidze wd. po Jakubie z Cz. oraz br. Leonardowi z dóbr po ojcu (ZK 35 s. 380); Jadwiga wd. po Jakubie z Cz. zastawia w 100 grz. Mik. Kołoskiemu z Kołoszyna do pełnej spłaty posagu c. Anny całą część dziedziny w Dziewinie, którą ma w zastawie w 100 grz. od Mikołaja z Mikluszowic (ZK 15 s. 379 - 80). Por. też AGZ 11, 265-6, 443, 1378.