(1402 Czyrmna, 1414 Czirmnya, 1415 Czirmna, 1438 Czirnicza, 1442 Crzymna, 1492 Czirmno, 1499 Cyrmno, 1501 Czyrmno, 1511 Czyrnyna, 1515 Cirmno, 1520 Czijrmno, 1527 Czermna, 1530 Czijrno), dziś Czerna 1,5 km na E od Nowej Góry.

1. 1473 ziemia krak. (Mp. 5 t. N 14; MS 1, 1082); 1492 n. pow. krak. (RP s. 172); 1529 n. par. Nowa Góra (LR s. 142).

2. 1434 wieś Cz. naprzeciwko młyna dolnego zw. inaczej Nadolny → p. 3; 1577 spór graniczny m. Czatkowicami a Krzeszowicami, Miękinią i Cz. rozpatrywano w miejscu zw. W Bełku, które rozciąga się od rz. Solcy w dolinie między górami k. lasu zw. Kamienny Lasek i k. drogi prowadzącej z Cz. do Paczółtowic, gdzie schodzą się granice Czatkowic, Cz. i Paczółtowic¹Zapewne miejsce w lesie nad rzeczką zw. dziś Eliaszówka przepływającą między Cz. a Paczółtowicami wzdłuż drogi łączącej obie te miejscowości (ZK 406 s. 33-4).

3. Własn. szlach. w kluczu tęczyńskim. 1402 Jan z Tęczyna kaszt. krak. zapisuje swoim ss. Andrzejowi, Nawojowi i Piotrowi zamek → Tęczyn z przynależnymi do niego wsiami, m. in. Cz. Zapis ten ma obowiązywać po jego śmierci (SP 2, 919); 1414 w podziale dóbr między Anną wd. po Andrzeju z Tęczyna kaszt. wojnickim i jej ss. Janem i Nawojem z jednej strony, a braćmi Nawojem i Piotrem z drugiej strony, Nawojowi br. Piotra przypada zamek → Tęczyn i m. in. wsie Tęczyn [dziś Tęczynek] i Cz. Podział ten ma obowiązywać do czasu, gdy synowie Anny osiągną wiek sprawny (SP 2, 1347); 1415 Nawój z Tęczyna zastawia za 200 grz. swej siostrze Prachnie wieś swoją Cz. (ZK 6 s. 143); 1433 Jan z → Tęczyna kaszt. biecki jest gotów zapłacić 200 grz. Rejowi z Szumska [pow. sand.] i jego ż. Prachnie za wieś Cz., którą małżonkowie dzierżą (SP 2, 2508); 1434 Jan z → Tęczyna kaszt. biec. zastawia za 200 grz. krak. Janowi z Niegoszowic wieś zw. Cz. z wyłączeniem młyna dolnego zw. inaczej Nadolny (ZK 146 s. 222); 1438 w podziale dóbr między Janem z Tęczyna wwdą sand. i star. lubelskim a jego br. Andrzejem z Tęczyna, Janowi przypada zamek → Tęczyn z wsią również zw. Tęczyn, m. Nowa Góra z wsiami doń należącymi, m. in. Cz. (SP 2, 2760); 1442 br. Jan z → Tęczyna wwda krak. i Andrzej z Tęczyna zapisują mansjonarii przy kościele Ś. Barbary w Krakowie 100 grz. czynszu rocznie z pr. odkupu od sumy 1625 fl. węg. na wsiach Łętkowice i C. (SP 2, 3084); 1451 Jan z → Tęczyna wwda krak. sprzedaje klasztorowi Ś. Katarzyny na Kazimierzu 50 grz. czynszu z pr. odkupu za 1000 fl. węg. na wsiach Łętkowice i Cz. (ZK 14 s. 51); 1473 Kazimierz Jag. zaświadcza, że Andrzej z → Tęczyna kaszt. małogojski zapisał swej ż. Katarzynie c. niegdyś Jana ze Szczekocin star. lubelskego 3000 fl. tytułem posagu i wiana na swoich dobrach, m. in. Nowa Góra i Cz. w ziemi krak. (Mp. 5 t. N 14; MS 1, 1082); 1492-4, 1496-1501, 1508-15, 1517-8 pobór z 7 ł. (RP s. 172, 188, 203, 66, 105, 33, 4, 242, 270, 334, 364, 592, 621, 566, 537, 707, 730, 777, 806); 1519-20 brak danych (RP s. 822, 845); 1504 Elżbieta z Tęczyna ż. Stanisława z Mielca sprzedaje za 400 fl. węg. br. niepodzielonym Janowi i Andrzejowi z Tęczyna wszystkie cz. swoich dóbr przypadłe jej po śmierci jej stryja Andrzeja z Tęczyna kaszt. wojnickiego w: m. Nowa Góra, we wsiach: Luszowice, Filipowice, Cz., Miękinia, Ostrężnica i Myślachowice (ZK 23 s. 193-6); br. Jan i Andrzej z Tęczyna dokonują podziału dóbr dziedz. po ojcu zm. Zbigniewie z Tęczyna pkom. krak. i po stryju zm. Andrzeju z Tęczyna kaszt. wojnickim. Młodszemu Andrzejowi przypada cały zamek → Tęczyn z wsiami do niego należącymi, m. in. wsie Tęczyn i Cz. (SP 2, 4547); 1510 Andrzej Tęczyński [z → Tęczyna] pkom. sand. otrzymuje pozwolenie na zastawienie kapitule krak. wsi dziedz. Miękinia, Cz. i Ostrężnica w ziemi krak. (MS 4, 9449); 1511 Andrzej z → Tęczyna pkom. sand. i sekretarz królewski sprzedaje kapitule krak. za 300 fl. z pr. odkupu czynsz na swych dobrach dziedz., tj. wsiach Miękinia, Cz. i Ostrężnica w ziemi krak. (MS 4, 1104); 1512 za sprawą Jana z Tęczyna kaszt. biec., król Zygmunt Stary zatwierdza zaginiony dok. kr. Władysława Jag. [z 1398-1402], nadający Janowi z Tęczyna wówczas kaszt. krak. m. Nowa Góra z wsiami: Miękinia, Cz., Ostrężnica, Myślachowice, Luszowice w pow. krak. wraz z kopalniami ołowiu i innych metali, wraz z dzies. z tych kopalni (MS 4, 10 198); 1527 Andrzej z Tęczyna wwda sand. zastawia Wincentemu Świdwie z Szamotuł [woj. pozn.] kaszt. gnieźn. za 3000 fl. zamek → Tęczyn, m. Nowa Góra i m. in. wieś Cz. w ziemi krak. (MS 4, 15 000); 1528 Wincenty Świdwa z Szamotuł kaszt. gnieźn. kwituje Andrzeja z Tęczyna wwdę krak. z sumy 3000 fl. zapisanych Wincentemu i mu przez Andrzeja spłaconych na → Tęczynie, m. Nowa Góra i m. in. wsi Cz. (MS 4, 15 401); 1530 w Cz. pobór z 7 ł. i młyna o 1 kole dziedz. (RP k. 5).

5. 1529 meszne dla kościoła par. w Nowej Górze, łącznie z m. Nowa Góra i z wsi Miękinia, Cz. i Ostrężnica (LR s. 142).

7. S. Smolka, Gniazdo Tęczyńskich. Szkice historyczne, seria 2, W. 1883; A. Kłodziński, Tęczyńscy. Pogląd na rozwój, zamożność i znaczenie rodu, Sprawozdania Komisji do badania historii sztuki w Polsce, t. 9, Kraków 1915, s. 237-266.

8. W Cz. skarb monet z XV w. („Wiadomości Numizmatyczne”, 17, z. 2, W. 1973, s. 47-9).