DĘBOWY DZIAŁ

(1364 Dambowydzal z or.,1375 Dambowczal, 1389 Dambowdzal, 1396 Dambow dzal, 1428 Dabowdzal, 1480 Dambowdzyal, 1489 Dambowy Dzyal, 1490 Dąbowy Dzal) wieś dziś nie istnieje, po włączeniu jej w r. 1480 do Bratucic. Być może nazwa lasu Dębicz w Bratucicach (UN 2 s. 11) ma związek z nazwą tej wsi, która leżała ok. 15 km na NE od Bochni.

1. 1489-1500 pow. szczyrz. (RP; ŹD s. 446); 1519 pow. prosz. (SP 6, 176); 1489 n. par. Cerekiew (RP s. 141).

2. 1364 granice wsi Mokrzeska [Mokrzyska] dochodzą m. in. do rz. Łętowni [lewy dopływ Uszwi], Krzeczowa i od tej wsi do D. Dz., stąd zaś do Przyborowa, a dalej do rz. Jasionki [potok przepływający przez wieś Jasień] (ZDM 1, 108); 1396 → p. 3; 1399 wieś Janowice [dziś nie istnieje] leży między wsiami Bratucice, Okulice i D. Dz. (SP 8, 8742); 1402 Wilczek z Zakrzowa i Paszek Złodziej z Pilchowic [Śląsk, też z → Biskupic dziś Melsztyńskich] zawierają układ. Wilczek nie może podnieść poziomu wody swej sadzawki leżącej na rz. Uszwi [dziś Uszwica] między D. Dz. a Przyborowem ponad groblę, Paszek zaś nie może zmienić biegu tejże rzeki ,,nisi quod decursum totum ad Rudam ipsius Wilczkonis perpetue idem fluvius habeat”. Kmiecie z Przyborowa nie będą łowić ryb w sadzawce Wilczka (SP 2, 913); 1480 wieś D. Dz. zarosła krzakami i lasami i włączona do Bratucic, uroczyska: Pusty Lasek, → Budów, Studzienica Wielka, Studzienica Mała, Mikołajkowe Łąki i Przylas; 1519 → p 3.

3. Własn. szlach. 1375 Wilczek z D. Dz. (Mp. 1, 327); 1389 Michał z Knyszyna zastawia za 50 grz. Wilczkowi z Zakrzowa [par. Skalbmierz] swoje cz. dziedzictwa w D. Dz. i Bratucicach (SP 8, 5164); 1396 Jaszek Oleśnicki przeciw Janowi i Bartłomiejowi kmieciom z D. dz. o to, że uciekli od niego bez czasu i z czynszem (ZK 2 s. 381); Pełka z Mokrzeski przeciw Krystynowi, Kerstanowi rudnikowi z D. dz. [= Ruda] o 300 dębów i 200 buków (ZK 2 s. 428, 431); 1402 → p. 2; 1408 D. Dz. należy do Paszka, Mikołaja i Wilczka ss. Wilczka z Zakrzowa, → Bratucice p. 3; 1410 Paszek z Zakrzowa z br. Mikołajem i Wilczkiem zastawiają za 22 grz. szwagrowi Klemensowi Uchaczowi wsie D. Dz. i Rudę (ZK 5 s. 206); z podziału dóbr między Paszkiem, Wilczkiem i Mikołajem z Zakrzowa Wilczkowi i Mikołajowi przypadają wsie: Zakrzów, Bratucice, D. Dz. i Ruda. Paszko ma zapłacić braciom pieniądze, które są na Święcicach (ZK 5 s. 210-1); 1411, 1415, 1416, 1423, 1426, 1428 → Bratucice p. 3; 1411 spór o połowę D. Dz. → Bratucice; 1413 Jan z D. (ZK 378 s. 10); 1415 Klemens z Łukowicy zeznaje, że Wilczek i Mikołaj z Zakrzowa wykupili odeń z zastawu ich wsie D. Dz. i Rudę (ZK 6 s. 72); Wilczek i Mikołaj z Zakrzowa zastawiają za 31 grz. półgr Konstantemu z Mikluszowic [par. Górka] wsie D. Dz. z Rudą oraz z wszystkimi przynależnościami (ZK 6 s. 72); tenże Konstanty wydzierżawia na 3 lata za 70 grz. wielkorządcy krak. Świętosławowi Litwoszowi połowę Mikluszowic, całą wieś D. Dz. i kuźnicę Rudę (ZK 194 s. 7); 1424 Salomon ze Swoszowic bierze w opiekę dzieci Konstantego z Rudna i ich dobra: Mikluszowice, Dziewin, D. Dz. i Pęczelice [pow. wiśl.] i będzie im dawał na utrzymywanie 16 grz. czynszu na ręce Wilczka z Zakrzowa (ZK 195 s. 240).

1426 Spytek z Melsztyna kupuje D. → Bratucice; 1448 ur. Jan z Melsztyna gwarantuje szl. Hanuszkowi służebnikowi Piotra i Jakuba z Dębna zwrot 110 grz. wwiązaniem w Bratucice, D. Dz. i Jasień z 1 dniem robocizny do Bratucic (ZCz. 4 s. 12); 1463 Spytek z Melsztyna zapisuje wiano i posag ż. Katarzynie s. Wincentego z Giżyc [ziemia rawska] m. in. na D. Dz. (SP 2, 3709); 1480 Kazimierz Jag. zatwierdza dokonaną przez ur. Spytka z Melsztyna dz. Bratucic, D. Dz. i Mokrzysk inkorporację obecnie opustoszałej i zarosłej krzakami i lasami wsi D. Dz. do Bratucic, a Rudy czyli Rudnego Stawu z młynem do dóbr wsi Mokrzyska, zatracając w ten sposób dla D. Dz. całą dziedziczną właściwość odrębnej czyli osobnej dziedziny, podobnie w odniesieniu do Rudy. Bratucice i Mokrzyska będą posiadać inkorporowane dziedziny tak, że ktokolwiek będzie posiadał Bratucice, będzie posiadał D. Dz., a ktokolwiek Mokrzyskę także i Rudę. Ongiś osobna dziedzina D. Dz. nie będzie zaliczana do odrębnych czyli samodzielnych i osobnych posiadłości, lecz jako nazwa części wsi [Bratucice]. Lasy zwane uroczyskami, położone między dziedzinami Bratucic i Mokrzysk, tak jak w tej wsi te liczne miejsca „alias uroczyska” miały swoje nazwy: Pusty Lasek, → Budów, Studzienica Wielka, Studzienica Mała [dziś w Bratucicach las o nazwie Studzienica - UN 2 s. 12], Mikołajkowe Łąki (Mikolaykowy Lanky) i Przylas (Przylasz) będą mieć swoje nazwy i tak także D. Dz. będzie nazwą miejsca lasu należącego do Bratucic, ale nie dla jednostkowej właściwości dziedziny albo wsi (SP 6, 176; te liczne sformułowania o braku samoistności prawnej D. Dz. i aprobowanie przez króla jego inkorporacji do Bratucic mogą sugerować, że dok. ten jest fals. sporządzonym w związku z procesem w r. 1519, bo właściciel mógł włączyć opust. wieś do innej swojej wsi bez żadnych skutków prawnych i zastrzegania, że D. Dz. będzie tylko nazwą części Bratucic); 1489-1500 D. Dz. wymieniamy bez danych o poborze (RP s. 141; ŹD s. 446; RP s. 167, 183, 197, 215 z r. 1494 dopisek vacat, 87, 123, 50, 27, 259); 1501 → Brzeżek p. 3; 1502 Spytek z Melsztyna kasztelan zawichojski darowuje s. Janowi m. in. wieś D. Dz. w pow. szczyrz. (ZCz. 7 s. 157-157a); 1508, 1520, 1530 D. Dz. nie wykazywany w rejestrach poborowych w par. Cerekiew (RP); 1518 Beata i Katarzyna Melsztyńskie mniszki kl. Ś. Agnieszki w Stradomiu ustępują Stan. Lasockiemu z Brzezin [woj. łęczyckie] pkom. pozn. i wojskiemu sochaczewskiemu dobra przypadłe im po śmierci ojca Spytka z Melsztyna kaszt. zawichojskiego, m. in. D. Dz. (MS 4, 11 581); 1519 Stanisław Lasocki z Brzezin pkom. pozn. w sporze z Agnieszką wd. po Janie z Melsztyna o dobra D. Dz. w pow. prosz. (SP 6, 175); wyrok Zygmunta Starego wydany na podstawie dok. z r. 1480 przedstawionego w sądzie przez Mikołaja Czarnego z Witowic jako zachodźcę Agnieszki, stwierdza, że D. Dz. nie jest jednostką czyli odrębną dziedziną (singularis hereditas), lecz jest częścią lasu należącego do wsi Bratucice, ponieważ ongiś wieś D. Dz. była opustoszała, została obrócona w las, pola i siedliska, i Spytek z Melsztyna inkorporował ją do wsi Bratucice, stąd więc wieś D. Dz. stanowiąca cz. Bratucic nie może być przedmiotem pozwu. Król oddala roszczenia Stan. Lasockiego do Agnieszki z Witowic wd. po Janie z Melsztyna o bezprawne posiadanie wsi D. Dz., którą ona w części spustoszyła, i o sołectwo tamże w pow. prosz., z tytułu przynależności tych dóbr do Wincentego Melsztyńskiego br. jej męża. Dobra te Wincenty darował Lasockiemu (SP 6, 176); 1524 zakonnica Beata z Melsztyna darowuje Stanisławowi Lasockiemu swą cz. zamku Melsztyn i dóbr, do których należy także cz. Bratucic i D. Dz. (MS 4, 4397, 4433); 1527 Stan. Czarny z Witowic zapisuje Zygmuntowi Staremu w wypadku bezpotomnej śmierci 1/4 swych dóbr, tj. m. Brzeżek [dziś Brzesko] z wsiami doń należącymi, m. in. z Bratucicami i D. Dz. (RI s. 224); 1545 Zygmunt Stary zamienia z Czarnymi z Witowic czwartą cz. dóbr król. Brzeżek z wsiami, m. in. z D. Dz. na Bratucice z puszczą (MS 4, 22 104).

4. Przed r. 1480 sołectwo, w t. r. wraz z opust. wsią D. Dz. włączone do Bratucic → p. 3.1. 1480 i 1519.

7. P. Galas, Średniowieczne nazwy terenowe ziemi bocheńskiej, „Onomastica”, 4, 1958, s. 258-263.