GABAŃ

(1276 Gaban, 1301 Bagam [!], 1378 Gabana, 1400 Gabani, 1407 Gabanye, 1408 Gabanow, Gabanay, 1414 Gabane, 1418 Kabana [!], 1421 Gubany [!], 1424 Gabon, Gabanya, 1432 Gambanye, 1435 Gabany, 1447 Gabanie, 1465 Gabay, 1470-80 Gabanyow) 8 km na SW od Starego Sącza.

1. 1293 n. ziemia sądec. (Mp. 2, 523); 1536 n. pow. sądec. (RP; ŹD s. 128); 1470 n. par. Podegrodzie (DLb. 2 s. 302).

2. 1276 granica wsi Gołkowice dochodzi do wsi G. (Mp. 2, 482); 1293 granice wsi G. „ab una parte contiguae hereditati” Gołkowice „et ab eadem parte metis districtae” wyznaczone zostają przez lasy, od Dunajca, przez potok zw. Babi Potok aż do jego źródła, następnie biegną do Borzyszowej i skręcają ku Skrudzinie (Mp. 2, 523); 1333 w lesie z rolami już wykarczowanymi, poczynającym się od granic folwarku G. i między granicami wsi: Gołkowice, Skrudzina i Opalona zostaje lokowana wieś [Wola Zbigniewowa] (Mp. 3, 632); 1341 w lesie między Moszczenicą i G. nad potokami Suchym i „Polehom” lokacja wsi [nie zidentyfikowanej] (Mp. 3, 665); 1404 Mirosław dz. G. dzieli tę wieś między synów: Piotra, Laszka, Mikołaja i Jakuba. Laszek i Mikołaj otrzymują połowę wsi powyżej za potokiem zw. Potok [Babi Potok?, Gabański Potok?], Piotr i Jakub drugą połowę poniżej za Potokiem. Granica cz. Laszka i Mikołaja biegnie od wierzby aż do dębu, a granica cz. Piotra i Jakuba od wierzby aż do granicy Gołkowic (Mp. 4, 1082).

3. Własn. szlach. Przed 1276 właśc. G. był komes Mirosław (Mp. 2, 482); 1293 ks. Gryfina poświadcza, że komes Mściwoj sprzedał za 40 grz. komesowi Mikołajowi zw. Pączek wieś G. w granicach jak wyżej w p. 2. Pieniądze te obrócił Mściwoj na nabycie dziedzictwa Dębica [pow. pilzn.], które przekazał swej siostrze [brak imienia] ż. komesa Czadra [z Latoszyna w pow. pilzn.] w zamian za jej cz. ojcowizny. Ks. Gryfina nadaje wsi G. pr. niem. z imm. sądowym i 14 lat wolnizny dla jej mieszkańców (Mp. 2, 523); 1301 komes Mikołaj [Pączek] z B. (ZDM 1, 12); 1325 Przybek dz. G. i jego br. Mirosław, Bernard i Piotr powierzają opatrznemu Marcinowi swoje „quercetum” zw. → Dąbrową celem lokacji wsi [Wola Gabońska] na pr. niem. magd. (Mp. 2, 590 z kopii; A. Rutkowska-Płachcińska, Sądeczyzna w XIII i XIV w., Wr. 1961, nr 4, s. 152-4 z or.); 1333 Małgorzata wd. po Mik. Pączku z ss. Przybysławem, Mirosławem, Bernardem i Piotrem powierzają uczciwemu Mikołajowi i jego s. Wernerowi las w granicach jak wyżej w p. 2, dla lokacji na pr. niem. magd. wsi [Wola Gabońska?, Wola Zbigniewowa?] (Mp. 3, 632); 1368 Przybysław s. Bernarda Pączka dzieli z br. Mirosławem dobra dziedz. Mirosław otrzymuje G. i Wolę Gabońską, Przybysław ― Wolę Zbigniewowa i połowę wsi Opalana. Obaj bracia zobowiązują się płacić swej matce [Małgorzacie] po 1 grz. rocznie i wypłacić siostrze Dorocie, gdy będzie wychodzić za mąż, po 15 grz. posagu (Mp. 3, 813); 1378 br. Przybek i Mirosław dz. G. sprzedają za 100 grz. Agnieszce [c. księcia Władysława Opol.] mniszce w kl. Klar. w Starym Sączu z ich ojcowizny wieś Opalana (Mp. 3, 901); 1394 Mirosław z G. (ZDM 1, 205); 1396-1418, zm. 1419 Wiernek, Werner Gabański [s. Mirosława] od r. 1400 notowany jako dz. G., poprzednio piszący się z → Rożnowa, jako drugi mąż Małgorzaty wd. po zm. 1389/90 Piotrze z Rożnowa, właściciel → Draganowej, Makowisk, Zabełcza, Stronia, Pierszyc [pow. wiśl.] i cz. Trątnowic (SP 2, 1083, 1124, 1226; 8, 5779, 5968, 10 983; ZCz. 1 s. 157, 180-1; 2 s. 186, 238, 252; ZP 34 s. 191; KUL 1, 40; wg ind. WAP); 1396-1412 Małgorzata [c. Jana Borga mieszcz. krak. i stolnika sand.] oraz Femki, 1° voto ż. Piotra Rożna z → Rożnowa, 2° voto ż. Wiernka z G. (SP 2, 1168; 8, 5779, 5997 i n. por. Rożnów; DSZ 130; wg ind. WAP); 1400 tenże Wiernek kupił za 20 grz. u Mikołaja pisarza ziemi krak. ogród naprzeciw kościoła Ś. Jakuba na Kazimierzu, w rogu muru miejskiego (SP 8, 10 983); 1401 Mirosław z G. dzieli swe dobra z dziećmi. Zatrzymuje dla siebie Wolę Zbigniewową, z której ma wypłacić c. Helenie - gdy będzie szła za mąż ― 15 grz. posagu albo dać jej w zamian tytułem zastawu 1 1/2 grz. czynszu z karczmy w tej wsi. G. dostają synowie: Wiernek, Piotr, Laszek [vel Jaszek], Mikołaj i Jakub. Oni też winni wypłacić Helenie 15 grz. posagu lub dać 1 1/2 grz. czynszu (Mp. 4, 1061); 1401-18 Mikołaj z G. s. Mirosława (Mp. 4, 1061: ZB 1A s. 143); 1402 podział dóbr między dziedzicami Gabańskimi: Wiernkiem, Piotraszem i Jaszkiem [zw. też Laszkiem], Mikołajem, Jakubem oraz Małgorzatą i Halszką1Halszka zapewne identyczna z ww. Heleną, jakkolwiek to zdrobnienie imienia Elżbieta (ZCz. 1 s. 76); 1403 Jaszek [zw. też Laszkiem s. Mirosława] z G. (DSZ 100-1); 1404 → Bruśnik; → p. 2; 1407 Mikołaj i Jakusz z Niedźwiedzia [par. własna] sprzedają za 360 grz. Wiernkowi z G. swoją cz. Trątnowic (KUJ 1, 40); 1407-16 Piotr, Pietrasz z G., Woli Gabańskiej i Jawczyc [s. Mirosława] br. Wiernka (SP 2, 1129, 1226; ZCz. 1 s. 218-9; 2 s. 84, 145, 160; wg ind. WAP); 1408 tenże Piotrasz zapisuje swej ż. Helenie 100 grz. wiana i 100 grz. posagu na Jawczycach (ZCz. 1 s. 219); 1408, 1412, 1413, 1414 → Draganowa; 1413 Helena ż. Piotra z G. (wg ind. WAP); Wiernek z G. oddala prawem roszczenia Mik. Gładysza z Łosia „pro inculpacione castri Mussyna, ut dicebatur, sub eodem Nicolao recepti” (SP 2, 1312); Ofka „swescza” Piotra Lunaka [Kmity] z Wiśnicza, podczaszego sand. [tj. siostra jego ż. Katarzyny Rzeszowskiej] ż. Jana z G.2W r. 1413 i n. był dziedzicem Wilkowyji w ziemi przemyskiej i współwłaścicielem dóbr w Rzeszowie, pisał się Gabański z G., lecz nie jest wiadomo, czy faktycznie był wtedy współwłaścicielem G. Może identyczny z Jaszkiem vel Leszkiem z G.? ― por. wyżej 1401 i 1403; 1414-20 Stachna c. ww. Wiernka i Małgorzaty, ż. Bartosza z Dębna (wg ind. WAP); 1414, 1417 → Dębno; 1414-21 Wiernek, Werner, Wernich junior z G. i Zabełcza, 1426 niegdyś z G., w latach 1437-72 dz. → Bilska, s. Wiernka, br. Bernarda, Stanisława i Piotra (ZCz. 2 s. 238; ZB 1A s. 145; SP 2, 1706; AGZ 7, 36; wg ind. WAP); 1418 → Bruśnik; 1418-26 Stanisław Laszek vel Laczko s. Wiernka, h. Szczyt we Szczycie, zaw. Janina z G. i Świdnika (ZCz. 2 s. 238; SP 7/2, 481; wg ind. WAP); 1419 Wiernek s. Wiernka z G. z br. Stanisławem, Laszkiem i Bernardem poręczając za br. Piotra, zobowiązują się utrzymywać swą macochę Zbychnę wd. po Wiernku w posiadaniu wsi Zabełcze, dopóki pozostanie ona wdową. Może też ona korzystać z zasiewów, bydła i wszelkiego inwentarza, które jej odstąpili w Zabełczu, Stroniu i Makowiskach, z wyłączeniem Pierszyc, dopóki nie spłacą jej 200 grz. wiana i posagu zapisanych na tych dobrach. Zbychna przyrzeka nie niepokoić ww. braci w posiadaniu Stronia, Makowisk, Draganowej i Woli [Gabańskiej?, Zbigniewowej?] (ZCz. 2 s. 281-2); 1419-23 Piotr Laszek z G. s. Wiernka, br. Wiernka, 1426 niegdyś z G., następnie dz. → Stronia, Łososiny i Witowic (wg ind. WAP; AGZ 7, 36); 1419-34 Bernard z G. i Łęk [par. Tropie] s. Wiernka, br. Wiernka (ZCz. 2 s. 250, 281-2; 3 s. 90; wg ind. WAP); 1420 br. Wiernek, Stanisław, Bernard i Piotr oraz ich siostry Stachna i Małgorzata ― dzieci [zm.] Wiernka z G. (wg ind. WAP); Wiernek z Makowisk [niegdyś z G.] oraz jego br. Bernard i Piotr ustępują swemu br. Stan. Laszkowi tytułem jego cz. ojcowizny i macierzyzny wieś Stronie (ZB 1A s. 24); Katarzyna ż. Mik. Strzalica wójcina z Nowego Sącza ustępuje wieczyście swemu zięciowi Wiernkowi z G. i jego żonie a swej córce Annie z wszelkich praw do wiana i posagu na wsi Sosnowice w zamian za dożywotnie utrzymanie i 8 grz. czynszu rocznie (SP 2, 1706); 1420-6 Anna ż. Wiernka z G.; 1421 Zbychna wd. po Wiernku, macocha Wiernka (wg ind. WAP); Helena z G. [c. Mirosława, por. wyżej 1401], ż. Mik. Skalnickiego ze Skalnika, 1427 wd. (AGZ 1, 12; GB 2 s. 244); 1424-7 Weronika c. Wiernka z G., [siostra Wiernka], 1438 ż. Andrzeja z Kamionej (wg ind. WAP; ZCz. 3 s. 148); 1426 Wawrzyniec [kmieć?] z G. (ZCz. 3 s. 18); 1434 Wiernek [niegdyś] z G. sprzedaje swemu br. Bernardowi wieś Łęki [par. Tropie] (ZCz. 3 s. 90); 1438 ww. Weronika c. zm. Wiernka z G. oświadcza, że jej br.: Wiernek, Bernard, Piotr i Stanisław zw. Lasek zaspokoili jej pretensje do ojcowizny (ZCz. 3 s. 148); 1440-65 Mikołaj zw. Łosoś z G. br. Mirka, Jakuba, Pawła, Macieja, Żegoty i Bernarda (ZK 11 s. 402; 12 s. 44; ZCz. 3 s. 168; 4 s. 162, 300; ZB 1 s. 249-50; SP 2, 3494); 1441 → Bruśnik; Mikołaj dz. G. kupuje za 100 grz. u Jana s. Mik. Krakowskiego [z Krakowa] całe cz. jego dziedzictwa w Łukowicy, Roztoce i Świdniku Starym (ZCz. 3 s. 168); 1441-68 Wiernek br.: Mikołaja, Jakuba, Żegoty, Mirosława i Pawła (ZCz. 3 s. 170, 191; ZK 12 s. 249, 269; ZB 1 s. 249-50; SP 2, 3494, 3907); 1443-68 Mirosław, Mirek Gabański z G. i Świdnika br.: Mikołaja, Jakuba, Żegoty, Pawła i Wiernka (ZDM 3, 661; SP 2, 3494, 3907; ZB 1 s. 249-50; ZCz. 4 s. 49, 149, 162, 173, 300); 1444-8 Piotr Gabański z G. i Stronia, br. ww. Mik. Łososia, br. [stryjeczny] Piotra s. Wiernka (ZCz. 3 s. 210, 228, 234, 255, 270; DSZ 206; Tyn. 196; ZDM 3, 808); 1444 → Bełzów; Piotr z G. kupuje za 300 grz. od swego starszego br. [stryjecznego] Piotra dz. Stronia całą jego cz. w Witowicach [par. Tropie] (ZCz. 3 s. 200); Krystyn z Ostrowa [pow. sand.] z racji pr. bliższości kwestionuje kupno przez Wiernka z G. u Grota z Ostrowa domu na Stradomiu (ZK 12 s. 278); 1445 → Dębno pow. sądec; 1447 Piotr z G. pozywa Andrzeja z Brzany o dziedzictwo [tenutę] w Paleśnicy (ZCz. 3 s. 268); 1448 → Bielczyce; 1449-64 Jakub Gabański z G., Jazowska, Gruszowa [par. Jazowsko], Obidzy i Brzany br.: Piotra, Macieja, Mik. Łososia, Mirosława, Żegoty, Bernarda i Wiernka, zm. a. 1468 (ZCz. 4 s. 49, 162; ZB 1 s. 249-50; SP 2, 3474-5, 3494); 1449-65 Żegota Gabański z G., Zagórowa i Dobrej Wody, br. ww. Jakuba (ZCz. 4 s. 49, 162, 300; ZB 1 s. 164, 249-50; ZK 17 s. 56; SP 2, 3494); 1452 sąd grodzki krak. rozstrzyga spór między Zuzanną [c. Marcina z Wrocimowic] wd. po Piotrze ze Stronia a braćmi tegoż Piotra: Mikołajem, Mirkiem, Jakubem, Żegotą, Pawłem i Wiernkiem z G. Zuzanna ma pozostać w posiadaniu połowy Stronia i innych wsi [tj. Zagórowa i Dobrej Wody], na których ma zapisane 100 grz. posagu i 200 grz. wiana i zastawu Świdnika do czasu sądu wiecowego, na którym zostanie przeprowadzony podział dóbr z synami i najbliższymi. Zuzanna może zatrzymać dożywotnio srebro i konie robocze wart. 3 grz., które miała w używaniu za życia męża. Szaty męża, bydło i cały inwentarz winna podzielić z synami, zaś inne srebro, złoto, perły, pieniądze, broń, konie wałachy zostają przysądzone „proximis” (SP 2, 3494); 1452-6 Paweł Gabański z G. br.: Mik. Łososia, Mirka, Macieja, Jakuba, Żegoty i Wiernka (SP 2, 3494; ZCz. 4 s. 162); 1453 → Bielczyce; 1456 Mirek z G. zastawia za 120 fl. węg. Mik. Laszkowi [s. Stan. Laszka z G.] niegdyś ze Świdnika Starą Wieś [par. Tęgoborze], którą miał w zastawie od Mik. Kępińskiego ze Zbyszyc (ZCz. 4 s. 149); 1456 Bernard z G. br.: Mik. Łososia, Mirka, Jakuba, Pawła, Macieja i Żegoty (ZCz. 4 s. 162); 1456-65 Maciej z G. br. ww. Bernarda i innych (ZCz. 4 s. 162, 300); 1460 Janusz s. Mikołaja z Mstowa [par. Szczyrzyc] sprzedaje za 15 grz. Pawłowi z G. całą swoją cz. w Rybiu (ZK 15 s. 200); 1464 Mik. Wieruski tenut. Biesny zastawia za 120 grz. Stanisławowi s. Jakuba Staszkowskiego wieś Biesna, którą ma w zastawie od dziedziców G., br.: Mik. Łososia, Jakuba, Mirka, Żegoty i Wiernka (ZB 1 s. 249-50); 1468 → Brzana [par. Jazowsko]; 1470-80 dziedzice Gabańscy h. Janina. Łany kmiece, folwark ryc. (DLb. 2 s. 302); 1475 br. Jan, Zbigniew i Stan. Zbigniewscy z G. (ZCz. 4 s. 493); Jan z G. (Mp. 5 N 372); 1483 Jan Zbigniewski dz. G. ustępuje Janowi [mężowi Anny z G.] wójtowi Ciężkowic z zastawu na sumę 20 grz., który mieli jego bracia od Macieja Gabańskiego, a który przypadł mu z działu z braćmi. Ustępuje też wójtowi Janowi wieczyście swoją cz. w Woli Gabańskiej z sukcesji po zm. stryju Macieju (ZCz. 5 s. 57); 1486 tenże Jan z Ciężkowic sprzedaje za 150 grz. Marcinowi Wierzbięcie z Przyszowej połowę swoich dóbr w G. i Woli Gabańskiej (ZCz. 5 s. 79). Zofia z Naszacowic ż. Jana [s. Wiernka] Gabańskiego [z Jazowska] i ww. Marcin zamieniają się dobrami. Zofia daje Marcinowi całą wieś Naszacowice za połowy wsi G. i Wola Gabańska i za 30 grz. (ZCz. 5 s. 81); 1486-96 Mirosław, Mirek z G. i Łukanowic [pow. pilzn.] (ZCz. 5 s. 100; ZP 20 s. 39; 24 s. 269); 1503 Dorota ż. Jana Gabańskiego [ze Zbigniewa], c. Stan. Wylama wójta bocheńskiego (ZK 23 s. 126); 1529 role folw. (LR s. 279); 1536 pobór z 3/4 ł. (RP).

4. → 1293 p.3.

5. 1470-80 dzies. snop. wart. 3 grz. z folwarku ryc. plebanowi w Przyszowej (DLb. 2 s. 302); 1529 dzies. snop. z ról folwarcznych wart. 5 grz. łącznie z folwarkami w Stroniu i Przyszowej plebanowi jw. (LR s. 279).

6. 1451 sąd grodzki krak. nakazuje Jakubowi Gabańskiemu zwrócić Elżbiecie ż. Mikołaja z Krakowa czapkę z czarnego aksamitu wyszywaną złotem. Elżbieta oskarża go ponadto o rozbicie skrzyni i zabranie łyżek i 2 fl. (SP 2, 3474-5).

Uw. Uwzględnieni zostali tu tylko ci Gabańscy, którzy byli niewątpliwymi właścicielami G. lub jego części. Liczni Gabańscy, z tego bardzo rozgałęzionego rodu, używający też i innych nazwisk (Wiernkowie, Mirkowie, Łososińscy, Strońscy, Zagórscy) posiadali m. in.: → Bilsko, Brzanę, Ciechosławice, Długą Łąkę zw. też Pustą Wolą, Dobrą Wodę, Falkowa, Gruszów, Jakubkowice, Jazowsko, Łączne, Łąki, Łososinę, Łukowicę, Łyczankę, Makowiska, Michalczową, Obidzę, Ostrą Górę, Pierszyce, Roztokę, Sadową, Stronie, Świdnik, Witowice, Wolę, Zagórów, Zagórze, Złotą.

1 Halszka zapewne identyczna z ww. Heleną, jakkolwiek to zdrobnienie imienia Elżbieta.

2 W r. 1413 i n. był dziedzicem Wilkowyji w ziemi przemyskiej i współwłaścicielem dóbr w Rzeszowie, pisał się Gabański z G., lecz nie jest wiadomo, czy faktycznie był wtedy współwłaścicielem G. Może identyczny z Jaszkiem vel Leszkiem z G.? ― por. wyżej 1401 i 1403.