(1254 mons ante Cracoviam, 1256 mons Sancti Benedicti, 1364 mons Lasacinus, 1370 mons Lassotinus, mons Lassotae, 1389 mons Lasoczinus, 1400 mons Lasote, 1408 Lassoczina Gora, 1417 mons Lasschote) góra z kościołem Ś. Benedykta, obecnie w dzielnicy Podgórze, przy ul. Rękawki na Krzemionkach, 3 km na SE od centrum Krakowa.

[Pow. szczyrz.]

Góra. 1254, 1256, 1286, 1287 góra za Krakowem → Kościół i prebenda; 1270 wody Wisły zalały tereny od Góry Świętego Stanisława [Skałka] do M. S. B. (MPH 3 s. 172); 1364, 1399, 1400, 1405, 1407, 1409, 1410, 1415 Wola [Duchacka] za M. L. (Mp. 3, 770; KSN 813, 915, 1565, 1955, 1963, 2491, 2584, 2648, 3622); 1370 mieszcz. krak. wylegli na powitanie Ludwika Węg. pod M. L. (MPH 2 s. 636); wieś Wola Jana [→ Czyżowa] nad rz. Czyżową, pod M. L., i obok sadzawki król. poniżej m. Kazimierza (KMK 1, 40); 1375 Hencz Czipser murarz i mieszcz krak. nadaje m. Kazimierzowi połowę kamieniołomu na M. L., którego druga połowa należy do kamieniarza Wolka (KMK 1, 46); 1388 Katarzyna wd. po Hanku, zw. Wolk, z cc. Elżbietą i Katarzyną nadają m. Krakowowi kamieniołom na M. L., który trzymają obecnie rajcy krak. Jerzy Arnszbergk i Szydło Gostycz (KMK 1, 65); 1389 Borek [Fałęcki] za M. L. (KK 2, 359); 1416 kościół Ś. Jakuba w Kazimierzu pod M. L. (Mp. 4, 1153); 1417 Mikołaj zw. Golik młynarz z młyna de sub M. L. w Kurdwanowie (ZDM 1, 319); 1424 kr. Zofia wyjeżdża na spotkanie cesarza Zygmunta i jego ż. Barbary na M. L. i wita ich w miejscu zasłanym dywanami (DH 4 s. 319); 1428 folwark Kurdwanów za M. L. (Teut. 1a s. 314); 1438 folwark Kl. Ś. Ducha w Krakowie leży za M. S. B. i za karczmą Samostrzelną (ZK 150 s. 118); 1459 Maciej z Milejowa kan. sądec. i posesor beneficium klerykatury kościoła Ś. Michała na zamku krak. daje rajcom m. Kazimierza w zamian za czynsz 1 1/2 grz. jezioro pod M. L. za wsią Zabłocie, należącą do m. Kazimierza, obok siedlisk, czyli ogrodów, od grobli przy brzegu Wisły. Jezioro to rozciąga się ku G. L. do drogi publicznej do Wieliczki i Bieżanowa (KMK 1, 169); 1470-80 kościół Ś. Benedykta na M. L., góra skalista przed Krakowem należała do kl. zwierzyn., później w nieznanych okolicznościach stała się własn. m. Krakowa. Z góry bierze się kamień i wapno na budowle Krakowa; Wola [Duchacka] za M. L. po prawej stronie, idąc od Wieliczki; Rząka za M. L. ku Wieliczce; Bawół za m. Krakowem i za Wisłą ku M. L.; jezioro i miejsce m. Krakowa pod M. L. należące niegdyś do klerykatury w kościele Ś. Michała na zamku krak. (DLb. 1 s. 172, 544; 3 s. 49-50, 70); 1508 cegielnia kl. Ś. Ducha w Krakowie pod M. L. (WAP Arch. Księży Emerytów 7); 1529 → niżej.

Kościół Ś. Benedykta z prebendą. X-XI w. rotunda z podkowiastą apsydą, murowana z płasko łupanego piaskowca na zaprawie gipsowej. Zachowane fundamenty i partie przyziemia oraz fragmenty posadzki z zaprawy gipsowej i dwu wzdłużnych murów; XII-XIII w. budowla jednonawowa z prezbiterium zbliżonym do kwadratu, murowana z kostki wapiennej na zaprawie wapiennej. Zachowane partie przyziemia z fragmentami węgarów portalu połudn. w nawie, przy połudn.-wsch. narożu prezbiterium ciąg kamiennego muru nie rozpoznanej bliżej budowli lub założenia obronnego, płyta nagrobna ― piaskowiec z płaskorzeźbionym motywem równoramiennego krzyża o rozrzucających się ramionach (Sztuka polska przedromańska i romańska do schyłku XIII w., 1, s. 721-2).

1254, 1256, 1286, 1287 góra z kościołem Ś. Benedykta z Płaszowem, karczmą, łąkami, lasami i stawami, własn. kl. zwierzyn., wymieniana w dok. Bolesława Wstydl. i Leszka Cz., którymi potwierdzali posiadłości i przyw. klasztorne (KDK 1, 40; Pol. 3, 33, 64; ZDM 1, 11); 1326-7 rektor [prebendarz] kościoła Ś. Benedykta Walter, jego dochody oceniono na 2 grz. (MV 1 s. 116, 183); 1350-4 prebendarz Grzegorz, następca Waltera (MW 2 s. 313, 389); 1408 Goworek z Kliszowa [pow. chęc.] godzi się z synami Jakusza z Bełzowa w sprawie prezenty na preb. Ś. Benedykta na L. M. Obecnie ma ona należeć do Goworka, a później będzie wykonywana zamiennie przez niego i synów Jakusza. Prebendarzem zostaje Świętosław z Chrobrzan [pow. wiśl.], a po jego śmierci kandydata wysuną synowie Jakusza (SP 2, 1146; ZK 5 s. 78); 1554 Mikołaj z Bełzowa sprzedaje Marcinowi z Przybenic Bełzów z cłem i pr. patronatu kaplicy Ś. Benedykta przed m. Kazimierzem (GK 12 s. 316); 1464 [cz.] pr. patronatu przechodzi na własn. Kota z Kotek → Bełzów.

1470-80 kościół Ś. Benedykta murowany z kamienia na M. L. nie posiada pr. par., ale ma jedną prebendę z pewnymi dochodami. Pierwotnie kościół należał do kl. zwierzyn., który go utracił w nieznanych okolicznościach. Obecnie pr. patronatu częściowo należy do kl. Ś. Ducha w Krakowie. W uposażeniu prebendy 1 ł. i karczma w Woli Duchackiej (DLb. 2 s. 26; 3 s. 43, 49); dzies. snop. z ról folw., karczmy i 2 zagród, oraz bezprawnie z 1/2 ł. w Bełzowie, dzies. z 1 ł. w Kózkach (DLb. 1 s. 30, 100, 115, 141); 1529 Prebenda przy kościele Ś. Benedykta na M. L. za Kazimierzem, posesor kustosz krak. kapituły krak. Piotr Konarski. Uposażenie: dzies. snop. w Bełzowie wart. 4 1/2 grz., Kózkach 2 grz. i Łownicy [pow. sand.] 1 grz., czynsz 3 grz. z cegielni k. Krakowa [pod G. L.], czynsz 2 1/2 grz. z łąk na przedmieściu Krakowa za kościołem Ś. Benedykta (LR s. 314).

Koniec XVI w. przebudowa kościoła kosztem Mik. Drozdowskiego mansjonarza kościoła NMP w Krakowie (W. Zin i W. Grabski, Wczesnośredniowieczne budowle Krakowa w świetle ostatnich badań, „Rocznik Krak.”, 38, 1966, s. 50-3); 1599 M. L. ― mała kaplica murowana pod wezw. Ś. Benedykta, pr. patronatu kl. Ś. Ducha w Krakowie, Lanckorońskich, Gnoińskich i innych. Prebenda ma w uposażeniu dzies. snop. z wsi Bełzów, Kózki i Łownica, która jednak nie jest wybierana. Nie ma też czynszu z cegielni, gdyż jest ona opust. Ma natomiast folwarczek w dzierżawie poza Płaszowem z rolami na 20 korców krak. i łąkami, z których zbiera się 4 stogi siana. Z tytułu uposażenia wg dawnego zwyczaju odprawia się 1 mszę w piątki. Z nowego uposażenia prebenda ma dzies. z sąsiednich ról mieszcz. kazimierskich (Akta wizytacji dekanatu krakowskiego 1599 roku, wyd. Cz. Skowron, Lublin 1965, s. 162-3).

Uw. pod koniec XIII w. Płaszów z przynależnościami (najpewniej część) i góra Ś. Benedykta z kościołem były już w rękach dziedziców Kosocic h. Rawa. Wystawionym w r. 1329 dok. Sięgniew dz. Kosocic i Płaszowa zabezpieczył kl. Ś. Trójcy 60 grz. na łące k. jego dziedzictwa Płaszów. Łąkę tę kl. na zasadzie jałmużny od jego rodziców trzymał od ok. 50 lat (Mp. 2, 595). Imię Lasota w rodzinie Sięgniewa daje się uchwycić dopiero na przełomie XIV/XV w. Musiał je jednak nosić jeden z jego przodków, może ojciec, od którego góra przyjęła nazwę, poświadczoną źródłowo w r. 1364. Sama góra w końcu XIV w. należała do mieszczan krak., może wykupili ją od tej rodziny, która zachowała dla siebie kościół i pr. jego patronatu. Część Płaszowa należała do dóbr monarszych, ponieważ w r. 1334 są wzmiankowane król. Lasy Płaszowskie (ZDM 1, 34).