GÓRA ŚWIĘTEGO JUSTA

(pocz. XI w. pustelnia na górze, 1374 villa ad Sanctum Josth (czyli pod górą Ś. Justa), 1400 mons Tangoborza), góra 457 m npm. z klasztorem.

1400 n. ziemia sądec. (KK 2, 446); [pow. sądec.].

Pocz. XI w. na górze pustelnia eremity Justa. Już przed fundacją klasztoru na górze było miejsce kultu, gdyż nosiła ona nazwę Ś. Justa lub Tęgoborza, a kościół klasztorny zbudowano dopiero w r. 1400.

1400 Chebda z Tropsztyna [zamek na terenie wsi Wytrzyszczki] z ż. Czochną fundują i uposażają ku czci Ś. Jodoka kl. Kan. Reg. Ś. Marka na górze zw. pospolicie T. w ziemi sądec. i przekazują go kan. Stanisławowi. Nadają klasztorowi 1 ł. od wielkiej drogi do granic Świdnika z łąkami, które w sąsiedztwie ról będzie można wykarczować. Zezwalają na założenie stawu i połów ryb na własne potrzeby w jeziorze pod górą: w środy, piątki i soboty oraz w wigilie świąt. Dają 4 grz. czynszu z własnego skarbca. Kan. Stanisław i jego następcy będą odprawiać 3 msze w tygodniu: w poniedziałek za zmarłych, w środę za grzechy ludzkie i w sobotę ku czci NMP (KK 2, 446); 1596 Cyryl Chrząstowski i jego ż. Anna z Tęgoborza ograbili kościół na G. Ś. Justa. Zabrali z niego: 2 srebrne kielichy z patenami, 2 srebrne krzyże, 4 jedwabne chorągwie, 10 manipularzy, 6 jedwabnych antependiów do ołtarza, 2 obrazy, szaty liturgiczne, duży i mały dzwon. Część z tych rzeczy spalili, a część zabrali z sobą. Przestali płacić 4 grz. czynszu i zagrabili role na górze Ś. Justa (WAP, Arch. Księży Emerytów 5―Akta procesu o kościół na G. Ś. J. 1400-1617).

B. Kumor, Archidiakonat sądecki, s. 75; H. Kapiszewski, Tysiąclecie eremitów polskich. Świerard nad Dunajcem, „Nasza Przeszłość”, 8, 1958, s. 45-81; T. M. Trajdos, Krakowscy „Markowie” za panowania Władysława II Jagiełły (1386-1434), „Studia Hist.”, 25, 1982, s. 377-81.