(1460 Molendinum Superior, Molendinum Leloviense, 1512 duo molendina in suburbio Lelouiensi, 1564 pod zamkiem 2 młyny in fluvio Biała, 1581 Młyn Matisow) młyn leżący powyżej zamku lel. na rz. → Białej, ok. 0,5 km na NW od centrum Lelowa.

[Pow. lel., par. Lelów]

Własn. król. w stwie lel. Tenuta szlach. 1460 Przedbor z Koniecpola kaszt. sand. i star. przem., tenut. Lelowa dla korzyści tenuty lel. zawiera umowę z Piotrem Wronką młynarzem lel., że ten naprawi piłę [tartak] wybudowaną na rz. → Białej k. dużego młyna położonego pod zamkiem lel. Przedbor zobowiązuje się dla budowy i naprawy piły dawać 2 gr, tak jak daje dla pożytku górnego i dolnego młyna, a młynarz trzeci gr (Mp. 5 G. 41; MS 3 Supl. 173); Przedbor z Koniecpola tenut. lel., kaszt. sand. i star. przem. zaświadcza, że ksiądz Bernard i jego siostry przyrodnie Małgorzata ż. Jakuba Przytuli i Dorota ż. Jana Gradusza za pośrednictwem Mikołaja z Turzyna i Junoszy z Łuniowej [wieś nie zid.] zawarli umowę z zięciem (genero ipsorum) Piotrem [Wronką] w sprawie młyna lel. Piotr dał Małgorzacie i Dorocie 50 grz. za ich cz. młyna, Bernardowi zaś z racji uzyskania od niego cz. młyna zapewnił udział w dochodach z młyna aż do końca życia. Pozostała trzecia cz. należała do Katarzyny ż. Piotra (Mp. 5 G 42; MS 3 Supl. 172)¹Z powyższej umowy oraz z faktu, iż Piotr Wronka w 1465 r. zakupił od Macieja zw. Brog młyn dolny zw. → Jaszkowski Młyn, wynika, że w 1460 r. był on posiadaczem młyna Górnego w Lelowie; 1465 Jan dz. Koziegłów star. lel. zaświadcza, że Maciej zw. Brog s. Piotra z Sygątki sprzedał za 30 grz. Piotrowi zw. Wronka młynarzowi z młyna górnego [w Lelowie] swój młyn dolny zw. Jaszkowski leżący poniżej zamku lel. wraz z trzecią miarą i ogrodem [zagrodą?] należącym od początku do młyna, k. rzeki płynącej do młyna (cum horto ex origine ad praedictum molendinum pertinente circa fluvium versus molendinum praetactum immediate et primo iacente) (Mp. 5 K 13); 1490 Kazimierz Jag. na prośbę Piotra Wronki młynarza lel. i jego ss. Mikołaja kapłana oraz Jana i Piotra potwierdza dwa przyw. na młyn lel. leżący pod zamkiem [lel.] wydane przez Zbigniewa z Brzezia marszałka Królestwa w 1419 r. i Przedbora z Koniecpola kaszt. sand. i star. przem. z 1460 r. (MS 1, 2147; 3 supl. 227; RI s. 217); Kazimierz Jag. na prośbę Piotra Wronki młynarza lel. i jego ss. Mikołaja kapłana, Jana i Piotra potwierdza dok. Jana dz. z Koziegłów star. lel. dotyczący rezygnacji Macieja zw. Brog z młyna lel. na rzecz Piotra Wronki (MS 1, 2148; 3 Supl. 228); 1496 Jan Olbracht wydaje wyrok w sporze między Nawojką z Koniecpola wd. po Macieju z Bnina wwdzie pozn. [1477-92/3 – UW s. 157], a braćmi Mikołajem kapłanem, Piotrem i Janem młynarzem lel. o świadczenia pieniężne i robocizny (MS 3 Supl. 246); 1502 Aleksander Jag. na prośbę księdza Mikołaja z Lelowa potwierdza przywileje Zbigniewa z Brzezia z 1419, Przedbora z Koniecpola z 1460, Jana z Koziegłów z 1465 i zatwierdzenia tychże przyw. Kazimierza Jag. z 1490 i Jana Olbrachta z 1496 na młyny w Lelowie braci Jana i Piotra [ss. Piotra Wronki], a mianowicie na: jeden młyn słodowy, drugi młyn mielący ziarno [mączny], oraz piłę [tartak] (MS 3, 134); 1512 Zygmunt Stary zezwala Andrzejowi Myśliszowskiemu podstar. rad. wykupić 2 młyny na przedmieściu lel., czyli trzecią miarę z tych młynów, z rąk Jana i Piotra posiadaczy tych młynów (MS 4, 1802); 1521 Zygmunt Stary zezwala Michałowi Forstkowi wykupić młyny lel., czyli ich trzecią cz. na rzece k. m. Lelowa, z rąk Andrzeja Myśliszowskiego (MS 4, 3957); 1564 w stwie lel. pod zamkiem lel. 2 młyny na rz. → Białej, drugi z dwoma kołami walnymi mącznymi i trzecim stępnym (LK 2 s. 43); 1581 młyn Matisow pod zamkiem [lel.] o 2 kołach zakupnych (ŹD s. 158).

Uw. Ponadto młyn ten poświadczony jest w 1629 r. jako Młyn Matyjaszowej (Rejestr poborowy woj. krak. z 1629, Wrocław 1956, s. 189), następnie w 1642 r. jako drugi młyn wyżej za zamkiem o 2 kołach mącznych, trzecim stępnym, nazwany Kołacz (Inwentarz stwa lel. AGAD ASK LVI L 6 k. 4v-5r), dalej w 1680 jako młyn Matiaszowski z 1 kołem zakupnym (Rejestr poborowy woj. krak. z 1680, Wrocław 1959, s. 158), wreszcie w 1789 jako młyn zamkowy Grzybów (Lustracja woj. krak. z 1789, cz. 2, Wrocław 1963, s. 518).