(1254 Grodek z kop., 1256 Grodecz z kop., 1308 Grodzech, 1326 Grossecz, Grozecz, 1334 n. Grodzecz, 1470-80 Grodzyecz) wieś, dziś miasto, 4,5 km na NW od Będzina.

1. 1443 n. księstwo siew. (GrünMark. 2 s. 526-32); 1301 n. par. własna (ZDM 1, 13); 1326-7 n. dek. Sławków (MV 1 s. 142, 214); 1334 n. dek. Bytom (MV 1 s. 353; 2 wg ind.); 1353 dek. Siemonia (MV 2 s. 260); 1354-8 dek. Bytom (MV 2 s. 269 i n. wg ind.); 1373-4 dek. Będzin (Rejestr Świętop. k. 15, 38); 1470-80 dek. Sławków alias Bytom (DLb. 2 s. 187, 197); 1529 dek. Bytom (LR s. 114); 1598 dek. Bytom, czyli Siewierz (WR k. 367v).

2. 1254, 1256, 1286, 1287 młyny, lasy i łąki → p. 3; 1301 młyn, las → Chawlas, łąka „Rudelphi” → p. 4; 1470-80 G. k. Będzina (DLb. 2 s. 197); 1473 rz. Wielenia [Wielonka], droga z G. do Strzeżowic → p. 4.

3. Własn. książęca, przed 1254 kl. Norbertanek w Zwierzyńcu. Przed 1254 książę cieszyński [może Mieszko raciborski lub Władysław opolski] nadaje kl. zwierzyn. wieś G. w zamian za dzies. w kilku wsiach → 1470-80; 1254, 1256, 1286, 1287 wieś klaszt. G. z karczmami, młynami, lasami i łąkami wymieniana w generalnych przyw. imm. Bolesława Wstydl. i Leszka Cz. dla kl. zwierzyn. (KK 1, 40; Pol. 3, 33, 66; ZDM 1, 11); 1301 → p. 4; 1442 kapituła krak. zawiadamia Wacława, Władysława, Przemysława i Bolesława ks. cieszyńskich, że kl. zwierzyn. kupił za 200 grz. gr pospol. od Piotra Dobromirskiego [z Dobromirza, dziś Dobromierz, pow. chęc.] trzecią cz. Czatkowic. W tej sumie klasztor dał mu na 24 lata swoją wieś G. na Śląsku w ks. cieszyńskim [czyli siew., przynależnym do ks. cieszyńskich], którą po tym czasie zwróci klasztorowi. Kapituła prosi książąt o łaskawe dopuszczenie Piotra do posiadania wsi G. (ZDM 3, 625); 1443 Piotr z Dobromirza daje kl. zwierzyn. całą swoją cz. w Czatkowicach w zamian za dziedzinę G., którą jednak zwróci klasztorowi po 24 latach posiadania (ZK 12 s. 76-7 – w haśle Czatkowice błędnie po 4 latach); wraz ze sprzedażą ks. siew. przez ks. cieszyńskiego Wacława bpowi krak. wieś G. jako własn. szlach. [z tytułu dzierżenia jej przez Piotra z Dobromirza], w której Wacław nie wykonywał pr. książęcych, przechodzi pod panowanie bpa (GrünMark. 2 s. 626-32).

1446 → Czatkowice; 1447 Piotr z Dobromirza i G. skazany na karę XV dla kl. zwierzyn. „pro eo, quia est iure victus” przez przysięgę 6 świadków ze szlachty o wygnanie gwałtem z domu kmiotki Małgorzaty w Czatkowicach, która płaciła klasztorowi czynsz i inne należności (ZK 13 s. 64); kl. zwierzyn. i Piotr z Dobromirza ongiś z Czatkowic umarzają wzajemnie wszystkie sprawy i terminy. Piotr odstępuje od roszczeń o 24 grz. szer. gr czynszu od kmieci w G. za jeden rok wg umowy [z r. 1446 → Czatkowice], nieustąpienie mu dziedziny w Czatkowicach z wszystkimi prawami tak, jak ją miał klasztor od niego, zniszczenie dobrego stawu na szkodę 20 grz., zabranie 130 belek (trapibus) i innego materiału na zbudowanie ogrodzenia wart. 4 grz., wycięcie dorodnych drzew wart. 3 grz. na budowę stodoły w Czatkowicach, niezwrócenie mu niw i łąki (arworum et prati) przed dziedziną Czatkowice tak, jak klasztor wziął je od niego, szkodę 20 grz. i 100 grz. zakładu, gdyż kl. nie wywiązał się z umowy. Z kolei klasztor odstępuje od roszczeń o 6 grz. należnego mu czynszu, który Piotr pobrał od kmieci w Czatkowicach, 100 grz. zakładu, spalenie 2 ,,alliodiorum alias stodoły” i 4 stogi wart. 20 grz., wprowadzenie się gwałtem do domu bez zgody kl., wygnanie z domu klaszt. w Czatkowicach kmiotki Małgorzaty, która płaciła czynsz (ZK 13 s. 88-9).

1470-80 kl. zwierzyn. miał ongiś w uposażeniu dzies. snop. lub pien. w kilku wsiach [w ks. siew.], lecz zawłaszczyli je dawni książęta cieszyńscy na konserwację zamku Siewierz, jako rekompensatę książę cieszyński [może Mieszko raciborski lub Władysław opolski] dał klasztorowi wieś G. z pr. książęcymi w zamian za dzies. we wsiach: Łagisza, Strzeżowice [Strzyżowice], Wojkowice, Nowa Wieś, Sączów, Dobieszowice, Pyrzowice, Dąbie, Myszkowice, Góra, Gawszyce, Tąpkowice. W G. folwark, 78 ł. kmiec., z których klasztor wybiera czynsz, po 30 jaj, 2 sery, 2 kapłony. Kmiecie odrabiają pańszczyznę i powabę oraz dają sep. Karczma, zagrodnicy, role plebana, brak młyna (DLb. 2 s. 197; 3 s. 68 – tu 80 ł. bez zwrotu „minus duobus” jak w t. 2; 3 s. 73-4)¹Ww. wsie istniały już na pewno w 1. poł. XII w., gdyż G. należał do kl. zwierzyn. już przed r. 1254; 1529 folwark, czynsz od kmieci wart. 22 grz. wybiera kl. zwierzyn. (LR s. 204).

4. 1301 kl. zwierzyn. odkupuje od Lambka sołtysa w G. 4 ł. wolne, z trzecim denarem z kar, karczmę, 1/2 młyna i stawu położonego w Łagiszy, wielki ogród „cum napplothkonibus [napłotki – przynależności do głównej roli], 2 role i las zw. Chawlas, łąkę „Rudelphi” i cz. „donacionis” [chyba kolacji] kościoła w G. Sołtys odpowiada przed prepozytem klaszt. (ZDM 1, 13); 1473 kl. zwierzyn. zezwala uczc. Janowi Wróżdzie wykupić za 34 grz. szer. gr pras. z rąk Małgorzaty wyd. po zm. kuśnierzu Marcinie 2 ł. wolne w G., które kiedyś sprzedał sam klasztor. Jan nie będzie pociągany bez zgody klasztoru do opłat i robocizn, ale on i jego następcy na polecenie sołtysa wsi lub faktora klaszt. będą wozić w razie potrzeby listy do klasztoru. W sprawach sądowych będzie odpowiadał przed sądem pr. niem. w Zwierzyńcu, będzie płacił po 1 wiard. dzies. z łanu – z jednego klasztorowi, z drugiego plebanowi w G. Za oddane klasztorowi usługi Jan może na nowo założyć staw na rz. Wieleni po obu jej brzegach przy drodze z G. do Strzeżowic. Jeśli bydło poddanych z G. będzie mu wyrządzać szkody na kupionych łanach, może je zapędzić do własnej obory, a nie do obór sołtysich, i pobierać opłaty wg zwyczaju ziemskiego (Mp. 5 N 310); 1529 sołtysi w G. (LR s. 204); 1530 Mateusz Morawiec i Mateusz Łagiscy sołtysi w G. oświadczają przed sądem ziemskim siew., że otrzymali od kl. zwierzyn. 52 i 1/2 grz. za sprzedane mu sołectwo w G. (BPAN rps 8814 – Siew.).

5. 1301 Jakub pleb. w G. (ZDM 1, 13); → p. 4; 1308 Więcław pleb. w G. zeznaje w procesie bpa krak. Jana Muskaty (MV 3 s. 89; 1326-7 pleb. w G. Jakub, dochody par. ocenione na 3 grz. (MV 1 s. 142, 214); 1326 w par. G. brak danych o świętop. (MV 1 s. 305); 1334-58, 1373-4 świętop. 4 1/2 sk. (MV 1 s. 354, 369, 385; 2 s. 175, 181, 183 i n. wg ind.; Rejestr Świętop. k. 15, 38); 1470-80 w G. kościół drewn. Ś. Katarzyny, pleban ma w uposażeniu: role w G. i dzies. snop. z folwarku tamże wart. do 4 grz., dzies. pien. z 7 ł. sołeckich w Łagiszy wart. 4 grz.; w par.: G., Grodków i Psary (DLb. 2 s. 197; 3 s. 68, 72); 1473 → p. 4; 1529 posesor beneficjum par. w G. Jan z Będzina, w uposażeniu: meszne w G. 20 ćw. żyta i 12 owsa miary bytomskiej wart. 4 1/2 grz. i 18 gr, dzies. snop. z folwarku tamże wart. 1 grz., z folwarku w Grotkowie wart. 30 gr, kolęda w Psarach wart. 15 gr i dzies. pien. z sołectwa w Łagiszy wart. 8 gr – wart. uposażnić 7 grz.; dzies. z całej wsi z wyjątkiem ról sołeckich wart. 5 grz. klasztorowi zwierzyn. (LR s. 114-5, 204); 1598 w par.: G., Psary, Łagisza i Grodków (WR k. 367v).

8. Szkieletowe cmentarzysko z 2. poł. X do XI w. (H. Zoll-Adamikowa, Wczesnośredniowieczne cmentarzyska szkieletowe Małopolski, cz. 1 – Źródła, Wr. 1966, s. 50-1).