(1327 Libertas Jvonis, 1334 Libertas Iwconis, 1346 Ywconis Libertas, 1348 Libertas Ywonis, 1392 Iwkowa, Iwkowa Wola, 1403 Gyfkowa, 1404 Jwkowa Wolya, 1405 Gywcowa, Gijfkowa, 1409 Iffcowa, 1419 Giwkowa, 1420 Jwcow, 1469 Ifcowa, 1470-80 Wolya Iwkonis, 1511 Gywkowo) 8 km na SW od Czchowa.

1. 1536, 1581 pow. sądec. (RP; ŹD s. 139); 1327 n. par. własna; 1327 dek. Tarnów (MV 1 s. 210); 1335 n. dek. Nowy Sącz (MV 1 s. 370); 1470 n. archidiak. Nowy Sącz (DLb. 2 s. 238); 1529 dek. Lipnica [Murowana] (LR s. 77).

2. 1334 → p. 4; 1405 karczma na końcu wsi G. [przy granicy z Porąbką Iwkowską] z polem zw. Graniczne Pole [dziś w I. łąki zw. Granice; UN 3 s. 16] (ZCz. 1 s. 165); 1408 na mocy ugody między Wierzbiętą z Branic [tenut. I.] a Andrzejem z Tropia kmiecie I. mają pr. ścinać drzewa i wypasać bydło w lesie zw. Czarny między Tropiem a I. (GK 1a k. 66v.); 1433 → Iwkowa rz.; 1460 wyżna karczma (ZCz. 4 s. 195); dolny młyn (ZCz. 4 s. 197); dolna karczma (ZCz. 4 s. 198); 1466 I. graniczy z Porąbką [Iwkowską] (ZK 17 s. 403); 1469 rola w Połomie [Małym] od wielkiej drogi aż do granicy iwkowskiej (ZCz. 4 s. 375); 1470-80 las (DLb. 2 s. 239); 1536 dwa młyny (RP); 1570 droga z Krakowa przez Bochnię na Spisz idzie przez Lipnicę [Murowaną], I., Brzozówkę, Porąbkę i dalej do Nowego Sącza (LDK s. 33).

3. Własn. król. w stwie czchowskim. 1334 → p. 4; 1404 Władysław Jag. zezwala Piotrowi Kmicie wwdzie sand. wykupić za 160 grz. z rąk Wierzbięty z Branic m. Lipnica [Murowana] z wsią J. W. (MS 4 S 437; ZDM 6, 1667); 1405 Tomek z Porąbki [Iwkowskiej] ustąpił z stanowiącej jego ojcowiznę trzeciej cz. karczmy na końcu wsi G., położonej na łanie należącym niegdyś do Ciechosza oraz z pola zw. Graniczne Pole (ZCz. 1 s. 165); 1408 → p. 2; 1412 Marcin, Michał i Szczepan [kmiecie?] z G. (ZCz. 2 s. 53); 1418 Franczek z Będzieszyny zastawia za 10 grz. na 3 lata Stanisławowi kmieciowi z I. połowę swej dziedziny w Będzieszynie (ZCz. 2 s. 258); 1419 Michał karczmarz w I. (Teut. 1a s. 123); 1420 Jan Pyszczek [kmieć?] z J. (ZCz. 2 s. 316, 320); Stanisław kmieć z I. (ZCz. 2 s. 330); Andrzej Kędziorka karczmarz z I. (ZCz. 2 s. 336); 1421 Piotr s. Ożana [kmieć?] z I. (ZCz. 2 s. 369); 1430 br. Grzegorz i Piotr z Branic zastawiają za 30 grz. - w wyniku poręczenia Piotra za Jana ze Szczekocin - Piotrowi [Świradowi] z Krzyszkowic [par. Gorzków] wieś G. (GK 4 s. 11-2); 1432 Mik. Łoszko mieszcz. ze Stradomia ustępuje Piotrowi z Krzyszkowic z wsi I., którą trzymał zastawem za 62 grz. (ZK 10 s. 41); 1469 Maciej kmieć z I. (ZCz. 4 s. 383); 1470-80 własn. król. Łany kmiece, zagrody, karczmy (DLb. 2 s. 238); 1511 wieś król. w tenucie Hieronima Branickiego; → p. 4 (MS 4, 1309); 1523 w sprawie między Piotrem Odnowskim star. sądec. a br. nie podzielonymi Janem, Mik. i Stan. Branickimi o przewóz 200 drzew na odbudowę spalonego dworu król. w Nowym Sączu przez ludzi z wsi I. stanowiącej tenutę tychże braci, ciż ludzie zeznają, że nie byli obowiązani do przewozu drzewa. Raz tylko po poprzednim pożarze miasta i dworu sądec. zwozili po 1 drzewie i zmuszeni przez starostę wykupili się w roku ubiegłym od przewozu 2 kopami gr. Obecnie starosta znów chce ich zmusić do przewozu lub wykupienia tej powinności. Sąd król. wyrokuje, iż starosta winien zaniechać swych żądań (SP 6, 257); 1529 kmiecie i komornicy (LR s. 77); 1536 10 ł., 2 karczmy oraz 2 młyny dziedz. po 1 kole, 3 komorników (RP); 1564 własn. król. w tenucie. 67 kmieci osadzonych na 10 ł. podzielonych na pręty płaci z łanu 32 gr. 3 pręty należą do sołectwa, siedzi na nich 2 kmieci. Płacą za robociznę 30 grz. i pracują dla folwarku sołtysiego 10 dni w roku. Płacą sep po 1/3 gr z prętu, za oprawę przędą kądziel, płacą 10 grz. stacji. Ogrody na wsi najmują kmiecie (LK 1 s. 101).

4. 1334 królowa Jadwiga wd. po Władysławie Łok. powierza Brykcemu i jego ss. Jakubowi i Piotrowi las nad rz. → Białą [dziś Białka, lewy dopływ Łososiny] celem lokowania wsi na pr. magd. od granic L. I. „et inter terminos Rokprotki et Seceslai tenendo versus gades Lipnicienses [Lipnica Murowana] usque ad rivulum” Pięciorokur (Piacziorokur). Wieś winna być osadzona na 40 ł. frank. Zasadźcy otrzymują dziedz. sołectwo. Mieszkańcy po upływie 20 lat wolnizny winni płacić 8 sk. czynszu z łanu. Szósta część z czynszów ma należeć do sołtysów. Winni też płacić mieszkańcy 1 wiard. dzies. z łanu bpowi. Sołtysi dostają 2 ł. wolne, mogą posiadać wolną karczmę, browar, kramy mięsne, piekarnicze i szewskie oraz młyn dziedz. nad rz. Białą. Sołtys z ławą ma sądzić mieszkańców wg pr. niemieckiego. Sam podlega sądowi leńskiemu. Trzy razy w roku winny odbywać się sądy wielkie sprawowane przez sędziów prowincjonalnych (iudices provinciales). Dwa razy w roku mają ich utrzymywać mieszkańcy, a raz sołtys. Sołtysi i mieszkańcy mogą w lasach wypasać, zakładać barci i łowić zwierzynę w sidła. Po upływie wolnizny obowiązani są dwa razy w roku do stacji król.¹Przytoczony tu przyw. lokacyjny dotyczy wsi - o nie znanej dziś nazwie z okresu lokacji - która w bliżej nie określonym czasie weszła w skład I. Być może śladem odrębnych lokacji są istniejące w I. dwie karczmy, dwa młyny i co najbardziej warte uwagi - dwa kościoły. Opisanie granic lokowanej w 1334 r. wsi wskazywałoby, że leżała ona na północnym brzegu rz. Białej, na którym też leżał późniejszy z kościołów, na NW od I (ZDM 1, 35); 1392-1409 Szczepan sołtys w I. (KSN 40, 2468); tenże ustępuje swej ż. [Stachnie] i dzieciom sołectwo w I. W. (KSN 49); 1403-9 Jan, Jaszek s. Szczepana i Stachny sołtys w I. [zm. przed 1420] (KSN 1307, 2519; ZCz. 1 s. 150); Szczepan i jego s. Jan sołtysi w G. procesują się z Wierzbiętą z Branic [tenut. I.] (KSN 1307, 1313, 2468); 1403-20 Franczek s. Szczepana i Stachny sołtys w I. (ZK 3b s. 3; Teut. 1a s. 27, 123, 138; KSN 3045, 3061, 3146, 3158, 3616, 3648, 3659, 3683, 3706, 3709, 3731); 1403 Sambor i Franczek [sołtysi] w I. procesują się z Paszkiem z Wróblowic (ZK 3b s. 3, 15); 1405 ww. Szczepan procesuje się z wszystkimi kmieciami z G. (KSN 1480); 1408 woźny Jakusz Węgrzyn pozywa tegoż Szczepana o 3 grz. za konia, którego mu sprzedał (KSN 2338, 2364); 1412-3 Stachna sołtyska z I. ż. Szczepana (KSN 3061, 3195); taż i jej s. Franczek procesują się z Wierzbiętą z Branic (KSN 3061, 3081, 3083, 3170); 1415 Stanisław sługa Franczka sołtysa z I. (KSN 3629); 1420 Franczek sołtys z I. zapisuje swej ż. Wichnie c. szl. Tomka z Porąbki [Iwkowskiej] 40 grz. posagu na czwartej cz. swego sołectwa (Teut. 1a s. 137); panna Anna c. zm. Jaszka sołtysa w I. ustanawia swego stryja Franczka sołtysa w I. swoim opiekunem (Teut. 1a s. 138); tenże Franczek i jego ż. Wichna gwarantują Wierzbięcie z Branic zwrot 12 grz. ewentualnym wwiązaniem w ich cz. sołectwa w I. (ZCz. 2 s. 330); 1457-60 Jakub sołtys w I. (Teut. 3 s. 119, 142, 157, 166; ZCz. 4 s. 195); 1460 tenże gwarantuje Mik. Laskowi zwrot 6 grz. ewentualnym wwiązaniem w swoją wyżną karczmę; tenże zastawia za 21 grz. Stanisławowi z Porąbki [Iwkowskiej] swój dolny młyn w I.; tenże zastawia za 21 grz. szl. Więcławowi z Porąbki [Iwkowskiej] swoją karczmę dolną w I., z której karczmarz Maciej płaci 1 wiard. czynszu. Karczmarz może też na potrzeby swego domu korzystać z lasu sołtysiego (ZCz. 4 s. 195, 197-8); 1470-80 sołectwo z 2 ł. (DLb. 2 s. 238); 1485 szl. Stanisław [sołtys] z I. (ZB 2 s. 141); 1486 Mikołaj [sołtys] z I. zapisuje swej ż. Klementynie c. szl. Jana z Zagórzan [nie zid.] 60 grz. wiana i 60 grz. posagu na połowie swoich dóbr dziedz. w I. (ZCz. 5 s. 103); 1488 Mikołaj [sołtys] z I. (ZCz. 5 s. 160); 1493-1518 Grzegorz sołtys z I. br. Marcina i Mikołaja (ZCz. 5 s. 304; 7 s. 6, 33, 206; AKH 9, 635; SP 6, 141); Marcin Iwkowski sołtys z I., br. Grzegorza i Mikołaja (ZCz. 5 s. 304; SP 6, 141); 1493 Katarzyna alias Klementyna ż. Mikołaja z Wojakowej ustępuje swoim szwagrom Grzegorzowi, Marcinowi i Aleksemu braciom nie podzielonym sołtysom z I. z zapisu uczynionego jej niegdyś [por. wyż. 1486] przez szl. Mikołaja sołtysa, ich rodzonego brata (ZCz. 5 s. 319); 1502 Jadwiga wd. po Marcinie z Wojakowej i jej c. Katarzyna ż. Marcina Iwkowskiego [sołtysa] z I. zapisują temuż Marcinowi z I. całe cz. swego dziedzictwa w Wojakowej (ZCz. 7 s. 138); 1511 na prośbę Jana [Łaskiego] arcbpa gnieźn. Zygmunt Stary zezwala Janowi Branickiemu na wykupienie z rąk sołtysów Grzegorza i Marcina sołectwa we wsi król. G. pozostającej w tenucie Hieronima Branickiego (MS 4, 1309); 1529 sołtys (LR s. 77); 1564 → p. 3.

5. 1327 Szymon pleban z L. Y. Parana nowo założona (MV 1 s. 210)²W AMetr. w Krakowie (Acta visitationis consistorialis z 1766 r. t. 49/III s. 20-1 istnieje fals. wystawiony rzekomo w 1318 r. poświadczający uposażenie kościoła w I. Por. Księga sądowa wsi Iwkowej, wyd. S. Płaza, s. 12; 1335-6, 1346-7, 1349-56 świętop. 4 1/2 sk.; 1348 świętop. 4 sk. (MV 1 s. 370, 385; 2 wg indeksu); 1470-80 kościół drewn. pod wezw. Ś. Krzyża. Dzies. pien. od kmieci, zagrodników i karczem - po 1 wiard. z łanu - bpowi, dzies. snop. z 2 ł. sołtysa plebanowi w I. Pleb. pobiera jako meszne: od każdego kmiecia z łanu 1 miarę żyta i 1 miarę owsa, posiada role, łąki i las. Do par. należy tylko I. (DLb. 2 s. 238-9); 1529 pleban Grzegorz z Krakowa. Pleban pobiera: 16 gr dzies. pien. od sołtysa, meszne w życie i owsie wart. 11 grz. 39 gr, stołowe z całej par. wart. 6 gr, klerykaturę wart. 1 1/2 grz. od kmieci i chałupników. Dzies. pien. 3 grz. 33 gr bpowi w dziesięcinnym kluczu uszewskim (LR s. 16, 77). Por. też p. 8.

6. 1419 Rafał z G. studentem Ak. Krak. (Ind. s. 263).

7. Księga sądowa wsi Iwkowej 1581-1809, wyd. S. Płaza, Wr. 1969. (We wstępie S. Płazy: Zarys dziejów wsi.).

8. Drewn. kościół par. pod wezw. Podwyższenia Ś. Krzyża, pierwotny wzmiankowany 1327, obecny zbudowany przypuszczalnie w 2 poł. XVI w. Chrzcielnica kamienna z XV w. z pokrywą barokową. Krucyfiks z 2. poł. XV w. (KatZab. 1 s. 80). Drewn. kościół cmentarny pod wezw. Narodzenia PM. Pierwotny wzniesiony 1398. Następny (spłonął w 1952 r.) pochodził z ostatniej ćwierci XV w. Pod barokową polichromią ślady polichromii gotyckiej. W oknie witrażyk z Matką Boską z 1. poł. XV w. W ołtarzu głównym dwa posągi gotyckie z pocz. XVI w. Krucyfiks z 2. poł. XV w. Tabernakulum późnogotyckie (KatZab. 1 s. 80-1; R. Brykowski, Drewniana architektura kościelna w Małopolsce XV w., Wr. 1981, s. 220-1 i passim wg indeksu; „Rocznik diecezji tarnowskiej”, na 1972 r., s. 147-8), J. Domasłowski, A. Karłowska-Kamzowa, M. Kornecki, Gotyckie malarstwo ścienne w Polsce, Poznań 1984. s. 196).