(1322 in Iawcycz, 1334 de Iawczich¹W ZDM 1, 35 błędny odczyt z XVI-wiecznej kopii: Iaroczich, 1390 de Jawczicz, de Jawcicz, 1411 Iawczicze, 1425 Iwawczice, Iwaiczice, 1426 Iwaczice, 1427 Jwawczice, 1436 Iewczycze, 1438 Jaworcze [!], 1440 de Jazwczycz, de z Yawczycz, 1444 Jwcicze, 1463 Jaffczicze, 1529 Jawczyscze, Jawschicze) 10 km na SE od Wieliczki.

1. 1489 n., 1581 pow. szczyrz. (RP k. 141; ŹD s. 64); 1470 n. par. Biskupice (DLb. 2 s. 120).

2. 1322 J. w pobliżu Wieliczki (KK 1, 127; DLb. 1 s. 206); 1434, 1446²W haśle → Bielczyce p. 2 i p. 3 błędna data 1466 zamiast: 1446 i błędna sygnatura źródła DSZ 199 zamiast: ZK 146 s. 489 cz. Bielczyc leży nad potoczkiem → Lipnica naprzeciw J. (SP 2, 2520; Mp. 4. 1307; ZK 146 s. 489); 1448 Janusz [Kynth] z J. i Andrzej Rusocki z J. zawierają ugodę o sadzawkę Andrzeja przed wsią. Andrzej winien na niej usypać groblę. Gdyby zdarzyło się większe rozlanie sadzawki na role Janusza, wówczas Andrzej winien powiększyć wspólne pastwiska na 6 łokci za karczmą J. i za zagrodą Andrzeja. Janusz winien ogrodzić górę k. swojego dworu, k. dębu i krzyża, a Andrzej nie może mu w tym przeszkadzać. Drogę, która wiedzie k. sadzawki, winni naprawiać kmiecie obu dziedziców (ZK 13 s. 219); [po 1471 r.] pole zw. Pogwizdów, z którego pewne role należały niegdyś do Zborowa (DLb. 2 s. 120, 3 s. 47); 1490 niwa w J, między Łazanami³W haśle → Brzyczyna Wielka p. 3 1490 r. błędnie Łączany zamiast: Łazany a Sławkowicami (GK 23 s. 360-1); 1518 stajanie roli w → Bielczycach ciągnie się na N od granic J. (Ad. 6 k. 198-9); 1528 role zw. Pogwizdowskie (DodGL 1852 r., nr 50-5, s. 212).

3. Własn. szlach. 1334 Strzesz z J. (ZDM 1, 35); 1390 Staszek z J. procesuje się z Jaszkiem z J. o ogrodzenie (SP 8 uw. 216/19); 1390-1408 Jaszek z J. (SP 2, 935; 8, 5925, 6074, 6094, 8060, uw. 216/19, 233/39, 238/44; ZK 2 s. 162, 235, 352, 377, 380, 481; 3b s. 179; wg ind. WAP); 1390-1411 Strzesz, Strzeszek z J. h. Nowina, br. Taszka (SP 7/2 1247; 8, 9704, 10647, uw. 216/5, 220/6; ZK 2 s. 250, 259, 502, 526-7; 3b s. 300; wg ind. WAP); 1396 Jaszek z Czuszowa z Jaszkiem z J. o dziedzinę w J. (ZK 2 s. 410); 1396, 1397 → Czuszów p. 3; 1402 → Bełzo w p. 3; Piechna ż. Strzesza z J.; Taszek z J. br. Strzesza (wg ind. WAP); 1402, 1404 → Gruszów [par. własna]; 1403 Formoza ż. Paszka zw. Radwanem z J. i → Jaszkowic (ZK 3b s. 117, 128, 135); 1408 → Gabań; 1413 Piotr z Gabania sprzedaje za 330 grz. i za 2 kmieci w Szyku Jadwidze ż. Bony Junty żupnika Królestwa Polskiego całą swoją cz. w J. Helena ż. Piotra zrzeka się tu praw do wiana i posagu (ZK 5 s. 382); 1413-21, jako zm. 1422 Jan Bona Junta [Wenecjanin, w l. 1410-15 podżupek, a w l. 1416-7 żupnik krak.], krewny (nepos) Piotra zw. Piccarinus poprzednika Junty na stanowisku żupnika (Fed. s. 154, 158; S. Szczur, Piccarinus Piotr, PSB, 26 (1981), s. 25; ZK 5 s. 125, 382; wg ind. WAP); 1418-44 Jadwiga Junczyna c. Mirosława z Gdowa właściciela cz. wójtostwa w Myślenicach, ż. Bony Junty, od 1422 wd., dz. J., Rzeszotar i Łaszowa (SP 2, 1811, 1814, 2026, 2066, 2929; Teut. 1a s. 113; ZK 5 s. 382; 10 s. 27, 35, 79; Mp. 4, 1456; ZDM 7, 1930; DSZ 198; wg ind. WAP); 1420-1 Jakusz Rzeszotko z J. (wg ind. WAP); 1421 Jan i Mikołaj [z Wróblowic] sprzedają za 200 grz. ww. Jakuszowi cz. Strzałkowic (ZK 1 s. 121); 1422 Czader włodarz Junczyny w J. (wg ind. WAP); → p. 4; Jan s. Jadwigi i Bony Junty dz. J., Rzeszotar i Łaszowa (ZDM 7, 1930); 1422-52 Franciszek Junta s. Bony Junty i Jadwigi dz. J., do 1444 r. Rzeszotar, Osieczan, Polanki, właśc. cz. wójtostwa w Myślenicach (SP 2, 2985a; ZDM 2, 534, 546, 558; 3, 623, 635; 7, 1930; DSZ 179, 198; Mp. 4, 1327, 1435, 1456, 1472; ZK 10 s. 334; 11 s. 171, 182, 203, 285, 294, 305, 310, 323, 327, 350, 353. 355; 150 s. 77, 106, 140; Teut. 3 s. 9, 30; ZCz. 3 s. 161-2; OK 6 s. 715, 771, 806; wg ind. WAP); 1423 Bodzan kmieć w J. (wg ind. WAP); 1423, 1424 → Grzybowa p. 3; 1424-8 Pełka Wilczek służebnik Jadwigi Junczyny z J.; 1425 Piotr kmieć tejże; 1426 Maciej włodarz tejże (wg ind. WAP).

1427 Jadwiga wd. po Bonie Juncie z J. i jej s. Franciszek zastawiają za 500 grz. z racji posagu Heleny c. Jadwigi [i Bony Junty] jej mężowi Mikołajowi s. Jana z Góry [Zbylitowskiej pow. pilzn.] całą wieś Łaszów. Wwiązanie w tę wieś oraz 100 grz. mają otrzymać Mikołaj i Helena po uroczystości zaślubin. Helena zrzeka się na rzecz br. Franciszka wszelkich praw do dóbr ojczystych i macierzystych (ZK 146 s. 48, 65-6); Prokop z Krużlowej stawia ww. Jadwigę jako zachodźczynię w sprawie z Janem ze Złotnik i Pałecznicy o cz. dóbr w Pałecznicy i Pamięcicach (ZK 146 s. 73); taż Jadwiga sprzedaje za 40 grz. i za konia Mikołajowi z Sierczy gaj między Wieliczką a Sierczą (ZK 146 s. 81); 1427-44 Helena c. zm. Bony Junty i Jadwigi, narzeczona?, żona? Mikołaja z Góry [Zbylitowskiej], przed 1432 wd. po Marku Róży z Boryszowic, 1432 ż. Prokopa z Krużlowej (F. Sikora, Pieniążek Prokop, PSB, 26 (1981), s. 106; DSZ 198; ZK 10 s. 93; 197 s. 425; wg ind. WAP); 1428 → Biskupice [par. własna]; 1430 Andrzej z J. [kmieć?] (wg ind. WAP); 1432 ww. Jadwiga i jej s. Franciszek ustępują ww. Helenie ż. Prokopa z Krużlowej na sumę 500 grz. całą wieś Łaszów i na sumę 200 grz. całą wieś Pałecznicę oraz 1 ł. w Pamięcicach (ZK 10 s. 92); 1433 → Ciężkowice - tenuta; 1434 ww. Franciszek z J. wydzierżawia na 14 lat Maciejowi Puklerzowi kupcowi z Krakowa swój młyn w Rzeszotarach z 2 sadzawkami (ZK 10 s. 259-60); tenże Maciej pozywa ww. Franciszka o czarny płaszcz podbity kunami wart. 11 grz. (ZK 10 s. 280); tenże Maciej sprzedaje za 11 grz. bpowi krak. [Zbigniewowi Oleśnickiemu] tenże płaszcz, zastawiony Maciejowi przez Franciszka i jego matkę Jadwigę (ZK 10 s. 359); 1434-46 Stachna c. Jaszka z J. ż. Stanisława Niemsty z Wojciechowic, od 1440 wd. (ZK 11 s. 436; 12 s. 426; 197 s. 300); 1436 Franciszek s. Junty z J. gwarantuje Januszowi z Trąbek zwrot 30 grz. ewentualnym wwiązaniem w całą swoją cz. w Rzeszotarach Górnych (ZK 11 s. 64); tenże Franciszek zastawia za 25 grz. Maciejowi [Puklerzowi] kupcowi z Krakowa cały czynsz z swojej cz. w Rzeszotarach z karczmą; tenże zastawia za 100 grz. ww. Maciejowi całą swoją cz. w Osieczanach (ZK 11 s. 108); tenże Franciszek gwarantuje Prandocie [Gałce] z Gór [pow. wiśl.] zwrot 100 grz. ewentualnym wwiązaniem w całą swoją wieś Rzeszotary i połowę wójtostwa w Myślenicach (ZK 11 s. 167-8); 1437 → Grzybowa p. 3; Jadwiga wd. po Juncie z J. i jej s. Franciszek sprzedają za 100 grz. Ściborowi ze Zborowa [dziś Zborówek] folwark we wsi Surówki (ZK 11 s. 215); Stachna z J. zastawia za 80 grz. Piotrowi z Mozgawy całą swoją cz. w J.; tenże Piotr zapisuje swej ż. Stachnie c. Marcisza [i Stachny] z Więcławic 40 grz. wiana i 40 grz. posagu na ww. zastawionej mu cz. J. (ZK 11 s. 249-50); Franciszek Junta i jego siostra Helena ż. Prokopa Pieniążka z Krużlowej sprzedają za 1000 grz. temuż Prokopowi wieś Łaszów i całe cz. ich w Pałecznicy i Pamięcicach (ZK 197 s. 657).

1439 ww. Junta z J. zastawia za 150 fl. węg. i 70 grz. mieszcz. krak. Maciejowi Puklerzowi i jego ż. Katarzynie wsie Rzeszotary Dolne i Górne; tenże Junta zobowiązuje się spłacić mieszcz. krak. Jerzemu Szwarcowi 93 fl. węg. długu (ZDM 2, 534; 546 reg.); 1439-51 Piotr z Mozgawy [mąż Stachny z J.] obecnie z J. (SP 2, 2781; ZK 11 s. 436; 146 s. 607); 1440 tenże Junta zastawia za 112 grz. długu ww. Puklerzowi wieś Rzeszotary (ZDM 2, 558); Piotr z Mozgawy daje Stachnie wd. po Niemście z Wojciechowic i jej ss. Janowi i Mikołajowi wwiązanie na sumę 80 grz. w całą swoją cz. w J. (ZK 11 s. 436); 1441 Stachna wd. po Marciszu z Więcławic [matka Stachny ż. Piotra z Mozgawy] wydzierżawia za 44 grz. na 6 lat Mikołajowi pleb. z Więcławic swoją cz. w J. (ZK 11 s. 567-9); 1442 Franciszek Junta s. zm. Bony Junty pochowanego w kl. Bożego Ciała na Kazimierzu, wyruszając do króla na Węgry i narażając się na niebezpieczeństwa wojenne, zapisuje temuż klasztorowi 300 grz. na obu wsiach Rzeszotary, za zbawienie ojca i swoje, gdyby zdarzyło mu się zginąć (ZDM 3, 635); 1444 Stanisław z J. złotnik i rajca krak. oddala roszczenia Heleny ż. Prokopa z Krużlowej z tytułu pr. bliższości do cz. w J. (ZK 146 s. 474); sąd ziemski krak. poświadcza, że Jadwiga wd. po Bonie Juncie, jej s. Franciszek i c. Helena darowali klasztorowi Bożego Ciała na Kazimierzu obie wsie Rzeszotary (DSZ 198 z or.; Mp. 4, 1472⁴Tu dok. wydany z kopii z błędnym rokiem 1445); 1446 Stachna z J. oraz Jan, Mikołaj i inny Mikołaj zw. Kula dziedzice Wojciechowic sprzedają za 200 grz. Andrzejowi z Rusocic całą ich cz. w J. (ZK 12 s. 426); 1446-50 Andrzej Rusocki z Rusocic, 1450 niegdyś z Rusocic, dz. J. (ZCz. 4 s. 63; ZK 12 s. 426; 13 s. 113, 363, 370); 1447 Janusz Kynth z Krakowa i z J. gwarantuje Stanisławowi [złotnikowi], rajcy krak. zwrot 150 grz. ewentualnym wwiązaniem w całą swoją cz. w J.; tenże Stanisław odstępując od sądu miejskiego sprzedaje za 300 grz. i za dom z ogrodem, sadzawką i sadem za bramą Ś. Mikołaja w Krakowie, między ogrodem Marcisza a Prądnikiem, naprzeciw ogrodu Przedbora [z Koniecpola] kaszt. sand. ww. Januszowi Kynthowi całą swoją cz. w J. (ZK 13 s. 35-6); br. Jan i Mikołaj z Chełmu zastawiają za 140 grz. ww. Kynthowi z J. całą swoją cz. w Chełmie i za 140 grz. połowę cła w Woli Chełmskiej (ZK 13 s. 109-10); 1447-9 Janusz Kynth, Kint, Kinta z Krakowa, dz. J. i Kunic (ZK 13 s. 60, 79, 82, 98, 101-2, 146, 175, 213, 274); 1448 → p. 2 i 4; 1449 tenże sprzedaje za 500 grz. Piotrowi, Janowi i Jakubowi ss. Piotra z Brodów całą swoją cz. w J. (ZK 13 s. 274).

1450 Andrzej Rusocki niegdyś z Rusocic sprzedaje Katarzynie z Przyszowej ż. Leonarda z Rusocic za 100 grz. i za wieś Rogi całą swoją cz. w J. (ZK 13 s. 370; ZCz. 4 s. 78); 1463 ciż Leonard i Katarzyna sprzedają za 300 grz. Zawiszy z → Boryszowic całą swoją cz. w J. (ZK 17 s. 82-3; GK 16 s. 702-3); [1463-71] poprzez małżeństwo [z Jadwigą] dziedzicem jest Zawisza h. Róża z Boryszowic. 7 1/2 ł. kmiec., karczma, 4 zagrody z rolami, dwór z folwarkiem (DLb. 1 s. 207); 1465 Barbara ż. Piotra Pieniążka [z Witowic] sprzedaje za 600 grz. Mikołajowi czyli Miklaszowi Czarnemu z Podola wieś J.; → niż 1480 (ZK 152 s. 115); 1471 Jadwiga ż. ww. Zawiszy sprzedaje za 500 grz. Żegocie Trepce z Obrażejowic J. wraz z dworem (GK 19 s. 345); [po 1471] dz. Żegota [Trepka]. Pole zw. Pogwizdów, folwark (DLb. 2 s. 120; 3 s. 47); 1474 Jan Beski z Bejsc [pow. wiśl.] pozywa Żegotę z J. o zabranie u kmiecia Włodka w J. owsa i żyta wart. 6 grz. (ZK 16 s. 663-4); 1480 Jan Pieniążek z Iwanowic poręcza pod wadium 200 grz., że Barbara ż. Piotra Pieniążka z Witowic wniesie do ksiąg na najbliższych roczkach ziemskich krak. akt sprzedaży Mikołajowi Czarnemu z Podola wsi J.; → wyżej 1465 (GK 21 s. 77); 1490 w podziale dóbr między ww. Mikołajem Czarnym a Hieronimem s. Stanisława Dąbskiego z Libertowa i → Brzyczyny Wielkiej Mikołaj otrzymuje niwę w J. między Łazanami a Sławkowicami (GK 23 s. 360-1); 1489-92 pobór z 2 ł.; 1493-4, 1496 pobór z 2 ł.; w cz. Leonarda [Rusockiego] brak wymiaru poboru; 1497-9 pobór z 1 ł.; w cz. Leonarda brak wymiaru poboru; 1500 w cz. Leonarda brak wymiaru poboru; 1508 pobór z 1 1/2 ł.; w cz. Leonarda brak wymiaru poboru (ŹD s. 446; RP s. 141, 168, 183, 197, 215, 88, 123, 56, 22, 260, 350); 1496 Mikołaj z Wieruszyc dzierżawca J. (ZK 153 s. 129); 1502 Elżbieta z J. ż. Dietrzycha zw. też Dymitrem [Lubomirskiego] oświadcza, że mąż zapisał jej 250 fl. węg. na J. Obecnie zapisuje ona tę sumę temuż Dymitrowi. W wypadku jego śmierci ma ona posiadać J. do końca życia, gdyby zaś ona zmarła wcześniej niż mąż, wówczas on będzie dzierżył J. zastawem na sumę 250 fl. węg. (ZK 23 s. 44); 1525 kmiecie z J.: Jan zw. Kowal, Błażej Baran, Prokop Śliwka i Stanisław Stanek oraz zagrodnik Tomasz procesują się z szl. Andrzejem Gomolcem dz. Woli [par. Łazany, zw. w 1529 Wola Gomolcowa, dziś Wola Podłazańska] i J. (ZK 27 s. 119); 1525-6 Elżbieta wd. po Dymitrze Lubomirskim z J. (ZK 27 s. 119, 171-2, 188); 1525-8 Mikołaj Lubomirski z J. s. Dymitra i Elżbiety (ZK 27 s. 119, 171-2, 186-7; DodGL 1852 r., nr 50-5, s. 212); 1526 Andrzej Gomolec z Woli winien w określonym terminie pod wadium 10 grz. zadośćuczynić za krzywdy i rany zadane poddanym Elżbiety Dzietrzychowej [Lubomirskiej] z J. (ZK 27 s. 188); 1528 → p. 5; 1529 role folw. i kmiece (LR s. 90, 172); 1530 pobór z 1 ł. i 1 karczmy (RP k. 27).

4. 1422 Władysław Jag. na prośbę wd. Jadwigi i jej ss. Franciszka i Jana przenosi ich wsie J., Rzeszotary i Łaszów z pr. pol. na pr. niem. średz. (ZDM 7, 1930 reg.); 1448 Janusz [Kynth] z J. i Andrzej Rusocki w zawieranej ugodzie [por. p. 2] postanawiają, że sądy nie powinny być odprawiane ani w karczmie Janusza, ani w karczmie Andrzeja (ZK 13 s. 219).

5. 1322 bp krak. Nanker, uposażając zbudowaną przez siebie kaplicę Ś. Małgorzaty w kat. krak., nadaje jej m.in. dzies. w J. położonych w pobliżu Wieliczki; → Biskupice [par. Iwanowice] p. 5 (KK 1, 127; DLb. 1 s. 206); 1395 Szymon z Knyszyna kapelan [dworski] w J. (ZK 2 s. 251); 1420 Jakub ze Zborczyc winien zapłacić Jakuszowi z Cianowic 10 grz. za dzies. w J. (ZK 7 s. 111); 1470-80 dzies. snop. i kon. wart. 6 grz. z łanów kmiec., karczmy i zagród oddawana altarii Ś. Małgorzaty w kat. krak., dzies. snop. wart. 3 wiard. z pola zw. Pogwizdów w J. szpitalowi Ś. Ducha w Krakowie, dzies. wart. 1 grz. z folwarku plebanowi w Biskupicach (DLb. 1 s. 207; 2 s 120; 3 s. 47); 1528 wg odnowionych i odtworzonych przez bpa Piotra Tomickiego spalonych przyw. ww. szpitala dzies. snop. z ról folw. i z ról zw. Pogwizdowskie w J. należy do tegoż szpitala, z ról 3 kmieci do kościoła par. w Biskupicach inkorporowanego do kl. Ś. Ducha (DodGL 1852 r., nr 50-5, s. 212, 216); 1529 dzies. snop. wart. 2 1/2 grz. z ról folw. i od 2 kmieci plebanowi w Biskupicach, dzies. snop. wart. 2 grz. z ról kmiec. ww. altarii Ś. Małgorzaty, dzies. snop. wart. 12 gr z pewnego małego pola [Pogwizdowskiego] ww. szpitalowi (LR s. 90, 172, 232).

6. 1439 Piotr z Mozgawy obecnie z J. oczyszcza się przysięgą z zarzutu, iż brał udział nocną porą w obrabowaniu domu Piotra Żabki z Łaganowa (SP 2, 2871); 1442 → p. 3.

8. Wczesnośredn. kurhan z pochówkiem szkieletowym. W jamie kurhanu denar krzyżowy z XI w. (H. Zoll-Adamikowa, J. Niżnik, Z badań kopców-mogił w Jawczycach i Wiatowicach (Podkurpacie polskie) w latach 1960-1, AAC, 5, 1963, s. 25-39; M. Haisig, R. Kiersnowski, J. Reyman, Wczesnośredniowieczne skarby srebrne z Małopolski, Śląska, Warmii i Mazur. Materiały, Wr. 1966, s. 18).