KLECZA

(1353 de Kleczce, 1355 de Sleczcze, 1356 Clecza, 1441 de Cletcze, 1462 Cleszcza, 1474 Clecze, 1524 w Kletči, 1527 z Kletcze, 1529 Klecza, Klyeczcza) dziś Klecza Dolna i Górna 4 km na SE od Wadowic.

1. 1507 ks. zator. (MS 4, 8515); 1581 pow. śl. (ŹD s. 99); 1352 n. par. własna, dek. Zator (MV 2 s. 435)1→ zestawienie danych z MV w p. 5 i przyp. 4.

2. 1529 staw w K. → p. 5; 1522-3, 1527 Bernard Rusocki z K. s. Jana procesuje się z Janem i Wawrzyńcem Komorowskimi z Żywca [tenutariuszami Jaroszowic] o grunt królewski [między Jaroszowicami a K.], który wg Rusockiego dziedz. przynależy do niego [czyli do K.]. Wyrokiem sądu ziemskiego ośw. na granicę [między Jaroszowicami a K.] wyjedzie komisja król., a później spór rozsądzi sam król [→ 1533] (SKO s. 99-103, 110-1); 1533 Zygmunt Stary zatwierdza odgraniczenie wsi król. Jaroszowic od wsi Bernarda Rusockiego K., Poręby Koziej i Poręby Świnnej. Przed rozgraniczaniem spora, cz. grobli stawu, w dobrach wsi K. znalazła się w granicach Jaroszowic, król daje więc Rusockiemu tę cz. gruntu z cz. grobli i stawu z fundum Jaroszowic, zezwala mu brać ziemię z terenu ww. wsi król. na naprawę grobli, spuszczać wodę ze stawu wg potrzeby oraz wypasać trzodę w lasach król. (APKr. Oddział na Wawelu, perg. własne 22; MS 4, 17 078); 1557 woźny sądowy przeprowadza wizję lasów w K. Mik. Brandys oprowadził go po trzech działach lasów kleteckich. Obszerna relacja woźnego pokrywa się z drobiazgowym już opisem poszczególnych cz. lasów, [→ 1558], dlatego pomijam tu jej szczegóły (ZK 35 s. 346-9).

1558 Stan. Rusocki z Rusocic i Mik. Brandys z Radoczy dziedzice swych cz. w K. dzielą się lasami kleteckimi, z których 2/3 przypadają Rusockiemu, a 1/3 Brandysowi. Granica pierwszej cz. lasów Rusockiego zaczyna się na górze od roli końcowej jego folwarku, czyli od wsi Roków, gdzie usytuowano 4 nowe znaki, schodzi z tej góry do rz. (fluvius) zw. Babiczką [dziś Babica pr. dopływ Wysokiej, uchodzącej do Kleczówki – HW 31; Mapa Obrębów] i nią idzie w górę do granic Wysockich [z wsią Wysoka]. Do tej cz. należą wszystkie lasy za tą rzeką i k. niej, na górach i u ich stóp. Dalej granica biegnie w górę granicą z wsią Wysoką na górę → Jagodnicę, na której wierzchołku jest 6 znaków, schodzi z niej do ról kleteckich i miejsca zw. Łęgiem [dziś w K. Górnej pole o tej nazwie – UN 16 s. 16], do drugiego potoku (fluviolus) o nazwie Babiczka, który płynie przez lasy kleteckie, przechodzi go i idzie do pewnego potoku (rivus) i potoków (fluvioli) zw. Podleśnymi Potokami. Stąd biegnie prosto wg nowych znaków do końca lasu, mniej więcej do końca roli zw. Skotniczną Rolą i do znaków usytuowanych na szerokość od ról kleteckich. Od tego miejsca biegnie ona na szerokość końcem ról przez pewien potok (rivus), który płynie przez Skotniczną Rolę i rolę Leonarda, przechodzi go i wg nowych znaków idzie do poręb poddanych z K.: Leonarda, Wyczowskiej, Feliksa Szczyrka, innego Leonarda, Gogola, Szydły, Bardasa, Szymona Zdunka, Stan. Zdunka, Mik. Wiechy i Bartłomieja Piechowica (poręby te zostały wyłączone z tej pierwszej cz. lasów). Dalej końcem tych ról i k. wielkiego lasu i lasu bukowego do góry zw. Łysą Górą [dziś cz. K. Dolnej ma tę nazwę – UN 16 s. 15], potoku (rivus) zw. Ostrowskim Potokiem [dziś w K. Dolnej zagajnik i pole mają nazwę Ostrowa – UN 16 s. 15], przechodzi ten potok i dochodzi do końca [czyli źródła] innego potoku (rivus), płynącego przez rolę [poddanego] Bardasa. Od tego potoku granica biegnie do końca poręb, czyli ról Wiechy i Bartłomieja, wyłączając te poręby, dalej k. roli Bartłomieja i [ról] folwarku Rusockiego do pewnego potoku (rivus), k. lasu bukowego i dookoła roli tegoż Bartłomieja i ról folw. aż do końca lasu bukowego i wymienionych na wstępie 4 nowych znaków.

Druga cz. lasów Rusockiego leży w sąsiedztwie cz. pierwszej. Jej granica na długość zaczyna się mniej więcej pod Skotniczną Rolą i biegnie prosto, tak jak cz. pierwszej przez Podleśne Potoki, rz. Babiczkę do góry Jagodnicy i 6 znaków na jej wierzchołku, następnie do granicy Wysockiej. Od tych znaków na szerokość poniżej góry Jagodnicy do ww. 4 nowych znaków. Od nich wg nowych znaków na długość aż do drogi, która biegnie przez rz. Babiczkę do miejsca zw. Łęgiem. K. niego i drogi bierze początek potok (rivus) główny zw. Krwawym Potokiem i będący jego odnogą potoczek (et fluvilus in eo), płynący w górę aż do końca lasu. Dalej granica biegnie tym potokiem i potoczkiem (eo ipso rivo et fluviolo in eo) w górę aż do pól i mniej więcej do roli zw. Bartkowiczowską oraz znaków usytuowanych na szerokość od wsi K. Krwawy Potok ze swym potoczkiem na długość będzie zawsze rozgraniczał lasy do Skotniczej Roli.

Trzecia cz. lasów kleteckich należy do Brandysa. Na długość rozciąga się od znaków cz. środkowej k. Krwawego Potoku do ściany Barwałdu [Dolnego] i kopca granicznego w końcu roli Wojciecha Czecha (Bohemi) nad pewnym potokiem granicznym. Dalej granica biegnie prosto granicą z Barwałdem [Dolnym] do ostatniego kopca rozgraniczającego Barwałd [Dolny], K. i Wysoką. Na szerokość cz. ta rozciąga się od kopców granicznych Wysokiej i K. oraz potoku granicznego aż do drogi w innym potoku, gdzie rzeczka Babiczka płynie przez tę drogę, do kopca wsi Wysokiej. Na długość granica biegnie od wsi K. do drogi, przez którą płynie Babiczka w miejscu zw. Łęgiem – tu bierze początek główny potok zw. Krwawym Potokiem i potoczek stanowiący jego odnogę, dalej idzie w górę do końca lasu pod rolę Bartkowiczowską, czyli do źródła Krwawego Potoku.

Do każdej z tych cz. należy też odpowiednia cz. lasu zw. Tylówką po drugiej stronie wsi K. [czyli na S od K. Górnej, dziś cz. tego lasu należy do tej wsi, a cz. do Barwałdu Dolnego – Mapa Obrębów; UN 16 s. 12 i 17].

Do cz. pierwszej należy cz. Tylówki rozciągająca się na szerokość od miejsca, w którym płynie graniczny potok, czyli strumień, rozgraniczający lasy kleteckie i jaroszowickie [należące do wsi Jaroszowice] zw. Bystrzek [z tą nazwą ma zapewne związek płynąca w sąsiedniej Porębie Świnnej rzeczka Bystrz, dawniej → Bystrzec – UN 16 s. 47] na roli „Kothsanowa”, czyli w końcu lasu zw. Tylówką. Dalej granica biegnie przy końcu ról do granicy [miedzy] między rolami [poddanych] Winiarka i Zdunka, gdzie w górę tej granicy zdąża pewien potok. Na długość cz. Tylówki rozciąga się do góry, do ww. potoku Bystrzek i nim w dół do końca lasu i miejsca, w którym rozpoczęto dzielenie tego lasu.

Druga cz. Tylówki należy do drugiej cz. lasów kleteckich Rusockiego – od roli [poddanego] Zdunka do roli [poddanego] Walentego, do potoku Bystrzek i pierwszej cz. Tylówki.

Trzecia cz. Tylówki należy do Brandysa, przylega do środkowej cz. tego lasu, za znakami granicznymi Barwałdu [Dolnego] i Łękawicy – na szerokość od miejsca, gdzie kończy się cz. środkowa, za potokiem Walentego [tzn. potokiem płynącym przez jego rolę], idąc prosto wg znaków k. lasu do potoku głównego granicznego barwałdzkiego [na granicy K. i Barwałdu]; na długość ww. potokiem granicznym do góry granicznej między K. i Barwałdem [Dolnym], dalej do kopca narożnego na górze, rozgraniczającego lasy wsi K., Barwałdu [Dolnego] i Łękawicy, a od niego w dół k. granic Łękawicy do potoku granicznego, płynącego przy ścianie Jaroszowic, i do potoku Bystrzek (ZK 33 s. 607-16).

1568 droga z Zatora i K. do Smolic → Katwira: 1598 role plebana w K. rozciągają się od jego domu do granic wsi Wysokiej (WR k. 432).

3. Własn. szlach. 1356 cz. K. należy do Anny ż. Piotra ze Szczyrzyca → p. 5; 1379 Jan ks. ośw. poświadcza, że rycerz Piotrasz z K. kupił za 10 grz. od Wierzbięty z Małoszowa wieś Porębę Świnną (ZDM 4, 1053); 1423-62 Mik. Słupski z K. [h. Drużyna] br. Andrzeja ze Stryszowa (ZDM 5, 1338; GrünMark. 2 s. 586, 588; Mog. 135; GK 7 s. 408; ZK 15 s. 193); 1462 Jadwiga c. Mik. Słupskiego z K. ż. Henryka z Poręby [Żegoty] (ZK 15 s. 193); 1470-80 Spytek i Andrzej Słupscy [h. Drużyna] dziedzice K. i Stryszowa, w K. łany kmiece, role i łąki plebana (DLb. 1 s. 82-3; 2 s. 131-2); 1490 Anna Strzałówna ż. Janusza z K., jej dziad wujeczny Piotr Słupski, → Ilmanowa Nowa p. 3 i przyp. 3; 1493 Anna i Jadwiga z K. (ZCz. 5 s. 286)2Prowadziły one spór z Piotrem i Stanisławem ze Słupii, Jadwiga została nazwana dzierżawczynią Poręby Żegoty, zapewne jest tożsama z żoną Henryka z Poręby Żegoty z r. 1462; 1507-19 Jerzy alias Irzyk Kletecki, Szaszowski dz. K. i → Buszkowa, → też p. 6 (GrünMark. 2 s. 622; ZB 4 s. 260; MS 4, 359, 3037, 8515; Corpus iuris 3, 36; BJ rps 5377 cz. 2 s. 522); 1519-45 Bernard Rusocki dz. → Rusocic, K., Poręby Świnnej, Poręby Koziej (MS 4, 3037, 17 078; Corpus iuris 3, 254; ZZ 12 s. 232; 13 s. 234; BJ rps 5348 s. 231; 5377 cz. 2 s. 587; SKO s. 110, 113, 145); 1529 → p. 5.

1532 Zygmunt Stary wydaje wyrok w sporze między kaszt. biec. Wawrzyńcem Myszkowskim a br. Piotrem i Stan. Porębskimi i ich bratankiem Piotrem s. ich najmłodszego br. Andrzycha [Henryka] o wydzielenie mu równej cz. dóbr po Janie Porębskim, od którego kupił jego cz. we wsiach: Poręba [Żegoty], Brodła, Chrząstowice, Kosowa, K., Poręba Świnna i Poręba Kozia oraz cz. sołectwa w Tłuczaniu. Bracia Porębscy nie chcą ponownie podzielić dóbr, ponieważ ich bratanek nie ma jeszcze lat sprawnych. Myszkowski domaga się 1/3 dóbr, gdyż pierwszy ich podział na trzy części między ww. braćmi a Janem Porębskim miał miejsce przed 7 laty [1525] i został wniesiony do akt grodzkich krak. Wyrokiem króla Myszkowskiemu ma być wydzielona 1/4 dóbr bez sprzeciwu Porębskich. Jeśli ten podział nie będzie odpowiadał Piotrowi Porębskiemu po dojściu do lat sprawnych, będzie mógł wnieść sprawę przeciw swym opiekunom, czyli stryjom, o 3/4 dóbr, czyli o ponowny podział tych części – w wypadku dóbr leżących w ks. zator, wg pr. ziemskiego zator., a w Królestwie Polskim wg praw tegoż Królestwa (MK 47 s. 214-5; MS 4, 16 326).

1535 Maciejowi z K. wypłacono 2 grz. i 28 gr za rynny na dom (Rachunki budowy zamku krakowskiego 1535, wyd. O. Łaszczyńska, Kr. 1952, s. 86); 1545 Bernard Rusocki daje s. Stanisławowi wsie K., Porębę Świnną i Porębę Kozią w ks. zator., Rusocice i po połowie Kościelca, Płazy i Pogórzyc w pow. krak. (MS 4, 22 080); 1546 Zygmunt Stary wydaje wyrok w sporze między Janem i Wawrzyńcem Komorowskimi tenutariuszami dóbr barwałdzkich a Stan. Rusockim i Piotrem Porębskim dziedzicami wsi K. i Barwałdu [Górnego] o to, jakiemu pr. – pol. czy ks. ośw. i zator. – podlegają te dobra (MS 4, 22 511)3Stan. Rusocki uzyskał w 1550 r. przywilej król., którym jego dobra zostały wyjęte spod pr. ziemskiego zator., poddane pr. koronnemu i przyłączone do ziemi i pow. krak. (AKP 9 s. 301, nr 28); 1581 w K. pobór: w cz. Stan. Rusockiego z 6 1/2 ł. kmiec., od 6 zagr. z rolą, 3 komor. z bydłem, 3 komor. bez bydła, 2 rzemieślników; w cz. Kaspra Suskiego z 3 ł. kmiec., od 10 zagr. z rolą, 4 zagr. bez roli, 2 komor. z bydłem, 1 komor. bez bydła i 1 rzemieślnika (ŹD s. 99-100).

5. 1350-5 par. Jaroszowice oceniona na 3 grz. (MV 2 s. 329, 392, 409); 1353-5 z par. K. świętop. 2 3/4 sk. (MV 2 s. 257, 266, 273); 1355 wymieniony bez imienia pleban z S. w dek. zator, i bez danych o wart. jego uposażenia i dzies. papieskiej (MV 2 s. 435); 1356-7 par. K., czyli Jaroszowice płaci 2 3/4 sk. świętop. (MV 2 s. 280, 289); 1358 z par. K. świętop. 2 3/4 sk. (MV 2 s. 296); 1373-4 z par. Jaroszowice świętop. 2 3/4 sk. (Rejestr świętop. k. 7, 31)4Z powyższego zestawienia wynika, że jeden z kościołów był filialny w stosunku do drugiego. Podanie dochodu plebana w Jaroszowicach już w l. 1350-1 przy braku danych o uposażeniu plebana w K. i jednakowa taksa świętop. mogą wskazywać, że kościół w K. był filią par. jaroszowickiej. Par. w K. usamodzielniła się zapewne w końcu XIV w. Wiadomość z l. 1350-1, choć nie dotyczy bezpośrednio K., podano dla pełnego zilustrowania wzajemnego powiązania obydwu kościołów. Por. też uwagę o zniesieniu par. w → Jaroszowicach; 1356 ks. ośw. Jan poświadcza, że Anna ż. Piotra ze Szczyrzyca w obecności i za zgodą męża nadała testamentem kościołowi w K. 2 kmieci w swej cz. wsi K., posiadających 9 prętów roli. Pleban obow. odprawiać wraz z 4 księżmi w każdą rocznicę jej śmierci 5 mszy ś., w tym dwie za zbawienie jej duszy (Mp. 1, 242 z błędną datą 1355)5Dok. ten wydał F. Piekosiński z kopii z 1630 r., opatrzonej datą 1304, którą ze względu na świadków poprawił na 1355. W Notificationes ex consistorio, Cracoviae 1892, s. 75, dok. ten został wydany wg transumptu z 1509 r. z prawidłową datą 1356 (Ep. 5 k. 137); 1378 Maciej pleb. w K. (ZDK 1, 74); 1441 Andrzej pleb. w K. (GK 7 s. 408); 1470-80 w K. kościół par., pleban ma role i łąki tamże; dzies. snop. z łanów kmiec. zamieniona na pien. łącznie 17 sk. szer. gr pras. scholasterii w kat. krak.; w par. K. i Stryszów (DLb. 1 s. 82-3; 2 s. 231-2)6J. Długosz nie miał informacji o budynku kościelnym. Do końca XIX w. istniał w K. kościół jodłowy, datowany na XV w. (SG 4 s. 124; J. N. Gątkowski, Rys dziejów księstwa oświęcimskiego i zatorskiego, Lwów 1867, s. 101; J. Łepkowski, → p. 7). Wg inwentarza par. kościół ten miał zbudować ks. ośw. Kazimierz w 1432 r. Data ta być może jest prawdziwa, ale wątpliwości budzi osoba fundatora, gdyż książę nie budowałby kościoła we wsi szlach; 1474 Jan pleb. w K. (OK 2 s. 16); 1529 Bernard Rusocki dz. Rusocic i K. zapisuje kościołowi w K. 100 fl. na karczmie w Barwałdzie Górnym i nadaje mu staw oraz zagrodę w K. (BJ rps 5945); Jan z Lanckorony pleb. w K., w jego uposażeniu: meszne w życie i owsie wart. 6 grz. w K. i Łękawicy, czynsz od kmiecia w K. wart. 1 grz. bez 8 ternarów, dzies. snop. z folwarku w K. wart. 3 wiard.; altaria w tymże kościele ma w uposażeniu 5 grz. czynszu wykupnego w Wierzbicy i 2 1/2 grz. w K., altarysta Stanisław z Chronowa; dzies. pien. w K. [z łanów kmiec.] wart. 32 szer. gr scholasterii w kat. krak. (LR s. 78, 293, 339); 1598 w K. kościół Ś. Wawrzyńca, w par. K. i Łękawica (WR k. 182).

6. 1445 Mikołaj Słupski z K. członkiem komisji dzielącej księstwo ośw. na 3 cz. (GrünMark. 2 s. 588-92; BCzart. Katalog 522); 1488 Mikołaj z K. uczniem szkoły przy kościele Wszystkich Świętych w Krakowie (B. Przybyszewski, Krakowskie szkolnictwo parafialne przy końcu średniowiecza [w:] Z przeszłości Krakowa, W. 1989, s. 52), 1519-30 Jerzy alias Irzyk Kletecki, Szaszowski ongiś dz. K., obecnie → Buszkowa (MS 4, 3037; SP 6, 267, 293, 425).

7. M. Karaś, Ze studiów nad toponomastyką Żywiecczyzny, cz. 3: Klecze, Onomastica 7, 1961, s. 113-20; J. Łepkowski, Przegląd zabytków przeszłości w okolicach Krakowa, Roczn. Tow. Nauk. Krak. 1861, 5, s. 233.

1 → zestawienie danych z MV w p. 5 i przyp. 4.

2 Prowadziły one spór z Piotrem i Stanisławem ze Słupii, Jadwiga została nazwana dzierżawczynią Poręby Żegoty, zapewne jest tożsama z żoną Henryka z Poręby Żegoty z r. 1462.

3 Stan. Rusocki uzyskał w 1550 r. przywilej król., którym jego dobra zostały wyjęte spod pr. ziemskiego zator., poddane pr. koronnemu i przyłączone do ziemi i pow. krak. (AKP 9 s. 301, nr 28).

4 Z powyższego zestawienia wynika, że jeden z kościołów był filialny w stosunku do drugiego. Podanie dochodu plebana w Jaroszowicach już w l. 1350-1 przy braku danych o uposażeniu plebana w K. i jednakowa taksa świętop. mogą wskazywać, że kościół w K. był filią par. jaroszowickiej. Par. w K. usamodzielniła się zapewne w końcu XIV w. Wiadomość z l. 1350-1, choć nie dotyczy bezpośrednio K., podano dla pełnego zilustrowania wzajemnego powiązania obydwu kościołów. Por. też uwagę o zniesieniu par. w → Jaroszowicach.

5 Dok. ten wydał F. Piekosiński z kopii z 1630 r., opatrzonej datą 1304, którą ze względu na świadków poprawił na 1355. W Notificationes ex consistorio, Cracoviae 1892, s. 75, dok. ten został wydany wg transumptu z 1509 r. z prawidłową datą 1356 (Ep. 5 k. 137).

6 J. Długosz nie miał informacji o budynku kościelnym. Do końca XIX w. istniał w K. kościół jodłowy, datowany na XV w. (SG 4 s. 124; J. N. Gątkowski, Rys dziejów księstwa oświęcimskiego i zatorskiego, Lwów 1867, s. 101; J. Łepkowski, → p. 7). Wg inwentarza par. kościół ten miał zbudować ks. ośw. Kazimierz w 1432 r. Data ta być może jest prawdziwa, ale wątpliwości budzi osoba fundatora, gdyż książę nie budowałby kościoła we wsi szlach.