KOCIELNY MŁYN

(1430 molendinum Coczelni, 1431 molendinum Coczelny, 1465 locum cognominatum Hamermyl, Hamerny, 1470 molendinum dictum Koczielni, Koczyelni, Koczyelny, 1475 molendinum Koczielny, Koczelni, 1478 molendinum Hammermyl alias Kocielny Młyn, 1596 molendinum dictum Kocielny, 1598 molendinum Szaburzinskj, 1599 molendinum Szabura) dziś nie istniejący młyn z folw. nad rz. Prądnik, zw. też → Hamerlin 1→ przyp. 2, leżący pomiędzy Zielonkami a Prądnikiem Białym, ok. 5,5 km na N od centrum Krakowa.

1596 pow. krak. (Archiwum UJ, akta papierowe, fasc. 54, 2925-6); [par. Wszystkich Świętych lub Ś. Krzyża w Krakowie]

Własn. mieszcz., następnie szlach., ponownie mieszcz. 1430 Bernard s. zm. Langniklosa mieszcz. krak. gwarantuje Mik. Kozie z Ikmanowic spłatę 30 grz. do Bożego Narodzenia pod rygorem wzrostu długu do 60 grz. a następnie wwiązania w tej sumie do swoich 2 młynów w Zielonkach zw. Dębny i C. (ZK 9 s. 170-1); 1431 tenże Bernard gwarantuje temuż Kozie zwrot 30 grz. wwiązaniem do młyna zw. C. na rz. Prądnik k. Zielonek (GK 4 s. 473); 1442, 1444, 1444-50, 1456, 1459 → Hamerlin, młyn2Z materiału zestawionego w hasłach K. M. i Hamerlin młyn wynika, że K. M. w l. 1442-56 był określony jako młyn Hamerlin, a w l. 1459-65 był opust. Też → 1478; 1465 Urszula z Krakowa wd. po stren. Mik. Serafinie mieczniku krak., chcąc mieć dochód z opust. siedliska i brzegu rz. Prądnik zezwala opatrznemu młynarzowi Pawłowi zw. Pył zbudować młyn na tej rzece w miejscu zw. H., nadaje mu ten młyn wraz z rolami i 2 łąkami. Wolnizna 6 lat, a po jej upływie młynarz obow. płacić 8 grz. czynszu na rzecz dziedzica. Koła młyńskie nie mogą się wznosić wyżej niż na 8 stóp (super octo pedes alias stopy), zgodnie ze zwyczajem. Młynarz i jego spadkobiercy będą dokonywać napraw zabudowań należących do dziedziców do 6 gr. Zgodnie z dawnym przywilejem i zwyczajem Paweł obow. do napraw jazu młyńskiego wspólnie z młynarzami [sąsiednich młynów] bpa krak. i szpitala [Ś. Ducha w par.] Ś. Krzyża [w Krakowie] [GK 80 Relationes s. 1368-9; 97 s. 1968-70 - dok. perg. Urszuli Serafinowej z 1465 r. oblatowany wraz z dok. z → 1478, jako dotyczący młyna K., w 1652 r. i 1670 r. przez dz. tegoż młyna Jana Pawlikowica mieszcz. krak.; Archiwum UJ, akta papierowe, fasc. 54, 2931-2 - odpis tejże obiaty); 1470-1 Jakub Wężyk z Giebołtowa pozywa prac. Pawła zw. Pył (Trpyl, Rpyl) młynarza z młyna zw. K. z Prądnika, należącego do [Urszuli] wd. po [Mik.] Serafinie żupniku [i mieczniku krak.], o zabranie po złodziejsku 2 kamieni młyńskich wart. 3 grz., o [wzniecony] pożar [i szkody] wart. 3 grz., o 16 grz. czynszu i tyleż kar, wreszcie o najście wraz ze wspólnikami, tj. z [br.] Stan. Ziejką z Zielonek, jego sługą Parteką i z 5 innymi (GK 19 s. 256, 263, 318, 348, 350); 1470-1 Michał z Giebołtowa pozywa tegoż Pawła o kamień młyński wart. 3 grz., o zatrzymane czynsze wart. 17 grz. i o tyleż kar (GK 19 s. 257, 328); 1471 br. Michał i Jan z Giebołtowa składają protest przeciwko opatrznemu Pawłowi zw. Pył (Rpyl) z młyna K. z Prądnika i [jego br.] Stan. Ziejce z Zielonek, którzy wbrew wpisowi do księgi nie wypłacili im 30 grz. (GK 19 s. 544); tenże Paweł i jego br. Stan. Ziejka z Zielonek pod wadium 30 grz. gwarantują Jakubowi Wężykowi i jego posierbowi Michałowi dziedzicom Giebołtowa, że własnym kosztem zbudują i uruchomią w Giebołtowie młyn z kamieniami młyńskimi i piłą (GK 19 s. 365-6; zapis umorzony przez br. Michała i Jana po śmierci ojca); 1475 br. Michał i Jan Wężykowie z Giebołtowa procesują się z Pawłem zw. Pył (Rpyl) młynarzem z młyna K. alias z Prądnika o 3 grz. (GK 20 s. 52, 61, 129, 154, 353 - zp.); przełożenie terminu w sporze ww. młynarza Pawła z [br.] Stan. Ziejką młynarzem z Zielonek z powodu jego choroby, na wniosek Marcina zw. Storzich karczmarza z Zielonek, pełnomocnika Ziejki (GK 20 s. 129, 155); 1478 Piotr z Dąbrówki [której?] prep. kol. NMP w Sandomierzu i Stan. Ligęza z Bobrka, odpowiednio syn i zięć (gener) zm. Urszuli wd. po stren. Mik. Serafinie z tejże Dąbrówki miecz, i żupniku krak., potwierdzają rozporządzenie testamentowe ww. Urszuli, która przed śmiercią ufundowała i uposażyła ołtarz śś. Macieja, Łukasza, Jana i Marka Ewangelistów w kaplicy kol. Wszystkich Świętych w Krakowie, przeznaczając na uposażenie altarysty 8 grz. czynszu wieczystego z młyna zw. H. alias K. M. z siedliskiem na rz. Prądnik pomiędzy młynami kl. Ś Ducha z Krakowa a → Dębnym Młynem naprzeciw Zielonek. Czynsz ten płaci obecny młynarz Paweł Pył, a w przyszłości jego spadkobiercy. Pr. patr. ołtarza należeć będzie do spadkobierców i powinowatych zm. Urszuli, którzy będą dziedzicami tegoż młyna. Urszula przed śmiercią prezentowała na altarię Czterech Ewangelistów presbitera i kapelana Mikołaja zw. Pater, zaś jej syn i zięć potwierdzają to wraz z całym testamentem. Na ich prośbę bp krak. Jan z Rzeszowa zatwierdza testament Urszuli oraz ich potwierdzenie jej postanowień i eryguje ten ołtarz (GK 97 Relationes s. 1968-78; oblata wraz z dok. z → 1465 r.); 1529 z młyna dziedz. [zw. K.] w Prądniku czynsz wieczysty 8 grz. ołtarzowi Czterech Ewangelistów w kol. Wszystkich Świętych w Krakowie w posiadaniu altarysty Feliksa Ligęzy pleb. w Przesławicach [dziś Przecław pow. pilzn.] (LR s. 275); 1588 spustoszenie i spalenie młyna K. → 1598; po 1588 odbudowa tegoż młyna przez Wojc. Czecha zw. Sabura, Szabura → 1598; 1596 Andrzej Ligęza z Bobrka sprzedaje sław. Stan. Hiergierowi [mieszcz. krak.] swój młyn zw. K. we wsi Prądnik wraz z uposażeniem, leżący pomiędzy młynami kl. Ś. Ducha a → Dębnym Młynem, k. wsi Zielonki, przy drodze publicznej z Krakowa do Skały w pow. krak., z pr. patr. ołtarza Czterech Ewangelistów w kaplicy kościoła par. Wszystkich Świętych w Krakowie, z obowiązkiem opłacania czynszu wyderkafowego 8 grz. na rzecz ww. ołtarza i utrzymanie altarysty (Archiwum UJ, akta papierowe, fasc. 54, nr 2925-6, wypis z GK); 1597-8 sław. Stan. Hiergier dz. młyna zw. K. we wsi Prądnik (w 1598 w Zielonkach) procesuje się z tymże Ligęzą o eksmitowanie z młyna opatrznego Wojc. Czecha zw. Szabura, Sabura; 1598 tenże Wojciech posesor młyna Sz. na rz. Prądnik procesuje się z tymże Ligęzą o wyrzucenie go z tego młyna, który został spustoszony i spalony podczas oblężenia Krakowa przez Maksymiliana arcyksięcia austriackiego [1588], a później odbudowany przez Czecha kosztem 1300 fl. (AS 5, 505, 512-4; Archiwum UJ, akta papierowe fasc. 54, nr 2951, 2959-72, 2982-3, 2991-2); 1599 czynsz wyderkafowy 8 grz. z młyna Sz. stanowi uposażenie siódmej kanonii kol. Wszystkich Świętych w Krakowie, ufundowanej na dochodach ołtarza Czterech Ewangelistów w kaplicy tej kolegiaty patronatu poprzednio Ligęzów a teraz Stan. Jeżewca (Akta Wizytacji, wyd. Cz. Skowron, Lublin 1965, s. 34).

J. Michalewicz, M. Michalewiczowa, Liber beneficiorum et benefactorum Universitatis Jagellonicae in saeculis XV-XVIII, 1/1, Kr. 1978, s. 16-7; 1/2, Kr. 1980, s. 223-5. W Archiwum UJ m.in. inwentarze młyna i summariusze dok. dotyczących młyna K., spisane w XVIII w.: akta papierowe, fasc. 54, 2484-2990, 3072-85, 3102; fasc. 484, 12 973; fasc. 485, 12 974.

1 → przyp. 2.

2 Z materiału zestawionego w hasłach K. M. i Hamerlin młyn wynika, że K. M. w l. 1442-56 był określony jako młyn Hamerlin, a w l. 1459-65 był opust. Też → 1478.