KOWALÓW

(1366 Cowalow z or., 1376 Koualow, 1381 Kowale, 1382 Goualow, 1384 Couale, 1395 Coualoui, 1397 Kowaliow, 1398 Cowalouicze, 1399 Kowalouice, 1406 Kowalie, 1411 Cowalew, 1422 Kowalyew, 1426 Quowalow, 1430 Qwowalow, 1437 Cowalyow, 1489 Kowalicow, 1490 Kowalycow, 1494 Covalykow, 1500 Kowalkow, 1507 Covalkow, 1511 Koualkow) dziś Kowalów Dolny i Kowalów Górny, 6 km na SW od Wodzisławia.

1. 1489 n. pow. krak. [-ksiąs.], potem ksiąs. (RP s. 136); 1470-80, 1598 par. Mironice (DLb. 2 s. 87; WR k. 230).

2. 1411 K. położony k. Mstyczowa graniczy z Brześciem i Pękosławiem → p. 5; 1434 gaj leżący między K. i → Brześciem; 1436 gaje w K.; 1470 gaje bez nazw i gaj zw. Mokradły (Mocradly) [dziś w Brześciu pole Mokradle, UN 21 s. 4] w K. → p. 3.

3. Własn. szlach. 1366 sąd ziemski krak. przysądza bpowi krak. Bodzęcie cz. dziedziny w Siedlcu k. m. Skarbmierza [dziś Skalbmierz], o którą wszczęli spór z biskupem krak. i kap. krak. Polanin i jego s. Gumbert dziedzice z K. (KK 1, 240); 1376-84 Bartek z K. i Janowic par. Kalina 1376-95 (SP 8, 115, 176, 348, 436, 505-6, 1124, 1170, 2144, 2204, 2377, 2661, 2726); 1381-5 Wawrzyniec z K. (SP 8, 903, 2299, 2377, 2448, 3454, 3608); 1383-4 → Knyszyn p. 3; 1384 Bartek z K. w sprawie z Czasławcm [z Miroszowa] i z Ostrobodem [z Solczy i Niegowonic] o Janowice (SP 8, 2370); 1392-1400 Bernard Kowalowski, Kowalski h. Ossoria z K., Zaryszyna 1398-1436, Janowic w par. Kalina 1400-18, Małoszowa 1403, Boczkowic 1431-6, komornik podsędka ziemskiego krak. 1418-20, s. Mikołaja, mąż Stachny, wuj Jakusza z Więcławic (ZK 1c s. 271, 368, 418, 481, 483, 491-2, 499, 503-4, 529, 563, 567, 574; 2 s. 517; SP 8, 6128, 6167, 6276, 6436, 6589, 6602, 6660, 6730, 7004-5, 7143, 7193, 7377, 7496, 7670, 7899, 8121, 8728, 8834, 9247, 9276, 9296, 9314, 10214, 10317, 10534, uw. 233/25-6, 258/57, 261/9, 271/23, 274/43, 283/53, 287/57, 289/91, 335/14, 355/24; DSZ 70, 73, 78, 85; wiadomości o Bernardzie po r. 1400 → Uw.); 1393 Staszek z Janowic procesuje się z Mikołajem, Piotrem i Marcinem z K. (ZK 1c s. 281); 1395 → Janowice p. 3; Bernard i Małgorzata z K. zastawiają za 35 grz. Mściwojowi z Kurozwęk [pow. ksiąs.] 3 kmieci w Korozwękach (ZK 1c s. 492); 1396 → Knyszyn p. 3; 1397 → Janowice p. 3 (SP 8, 6128; uw. 233/26); Bernard z K. procesuje się z Mściwojem z Kozłowa o pochwycenie 2 sztuk bydła roboczego na łąkach i prowadzenie go przez 10 granic (SP 8 uw. 233/25); 1398 → Knyszyn p. 3 (SP 8, 6730, 7143, 7193); Bernard z K. procesuje się z kmieciem Mik. Kiczką z Trzonowa o 300 bruzd gwałtem zaoranych [między Trzonowem i Zaryszynem] (SP 8 uw. 270/20); 1399 Mikołaj kmieć z Trzonowa ma stawić przed sądem swego pana Mściwoja z Kozłowa przeciw Bernardowi z K. o dziedzinę i o pole zw. niwą (SP 8, 8489); Mściwoj z Kozłowa, Zaklika z Sieciechowic, Bernard z K. i Tomisław z Knyszyna pod zakładem 100 grz. rozgraniczają swoje wsie: Trzonów, Mały Książ i Zaryszyn (SP 8, 9254); Wierzchosław z Siedlisk [pow. lel.] przeciwko Bernardowi z K. o zabranie gwałtem dzies. w Zaryszynie wart. 20 grz.; Bernard z K. ma zapłacić karę XV temuż Wierzchosławowi i sądowi za zabranie tej dzies. (SP 8, 9260, 9260a; uw. 299/62 - zp.); 1400 → Knyszyn p. 3; Bernard z K. sprzedaje za 130 grz. i za całą cz. dziedziny w Janowicach Adamowi z Kaliny całą wieś K.; tenże Adam odstępuje temuż Bernardowi za wieś K. cz. dziedziny w Janowicach wraz z niwą k. łąk, ciągnąca się od karczmy w Janowicach (SP 8, 10787-8); Bernard z K. zeznaje, że uzyskał od Macieja z Korozwęk 35 grz. szer. gr od 3 kmieci w Korozwękach (SP 8, 10910); → Kalina Wielka p. 3 (SP 8, 10968, 10968a).

1401 Adam z Kaliny sprzedaje za 130 grz. gr pras. i za niwę w Polanowicach Stanisławowi z Polanowic wieś K., którą kupił od Bernarda z K., a ww. niwę sprzedaje za 30 grz. Jaszkowi z Polanowic (ZK 3 s. 239-40); 1402 Boksa z K. (ZK 3a s. 647)1W 1399 r. występuje Boksa z Janowic (SP 8 uw. 296/36, 298/37). Może to ta sama osoba; 1432 Pakosz z Olszówki [pow. ksiąs.] sprzedaje za 30 grz. Janowi z Olszówki całą cz. dziedziny po ojcu w Olszówce i K. Katarzyna ż. Pakosza zrzeka się pr. do posagu i wiana na tej części (ZK 197 s. 110); 1434 sąd ziemski krak. nakazuje Janowi z Olszówki przeprowadzenie działu dóbr w Brześciu i K. z Piotrem z Pieczeniegów przypadłych im po zm. ich stryju Dziersławie [Goduli] pod karą XV Piotrowi i sądowi (ZK 197 s. 266); → Brzeście; 1436 Jan dz. z Brześcia sprzedaje za 60 grz. Stan. Paszczęce niegdyś z Dziewięczyc [s. Stan. Paszczęki] całe cz. dziedzin w Olszówce i K. przypadłe mu po stryju rodz. Dziersławie (ZK 197 s. 450); Piotr dz. z Pieczeniegów z jednej strony i br. rodz. Jan i Włodek dz. z Pieczeniegów z drugiej dzielą dobra. Piotrowi przypada cz. dziedziny w Pieczeniegach, którą miał ich stryj Mikołaj, zagroda zw. Kuszkowska (Kusscowszka) i pole przy łanach kmiecych k. Wodońcy, ciągnące się aż do gaju w Pieczeniegach oraz trzecia cz. tegoż gaju. Ponadto posiada prawo wyrębu drzew dla swego użytku w gajach w dziedzinie K., należących do Jana i Włodka. Janowi i Włodkowi przypada cała cz. dziedziny po ojcu w Pieczeniegach i dwie cz. gaju tamże z wyjątkiem wspomnianej zagrody i pola oraz cała cz. dziedziny w K. z wyjątkiem praw przysługujących Piotrowi w gaju w K. Ponadto Piotr ma im wymierzyć (demensurare alias wimerzicz) 1 ł. roli ze swego działu (ZK 197 s. 523-4); 1441 Stachna wd. po Mikołaju „de Crosznowa” [zapewne z Kraśniowa w pow. wiśl.] sprzedaje za 80 grz. i za 1/2 1. w K. leżącego przy [roli] kmiecia Michała, Stan. Paszczęce z Brześcia 2 ł. czyli źrebia w Brześciu i 2 ł. w Mironicach, po matce (ZK 256 s. 152-3); 1444 Piotr z Pieczeniegów sprzedaje za 210 grz. i za konia wart. 20 grz. Stanisławowi z Radziczowa całą cz. dziedziny w K. i w Olszówce wraz z cz. pr. patr. kościoła w Mironicach, która przypadła Piotrowi po zm. stryju Dziersławie (ZK 377 s. 152-3).

1444-88 Stanisław Pszonka Radziczowski, Kowalowski h. Jastrzębiec z K., → Radziczowa 1439-93, → Olszówki od 1444, mąż Małgorzaty (ZK 377 s. 152-3, 376-7; 259 s. 83-4; 260 s. 214, 299, 308; 261 s. 227, 240, 252, 262, 278, 281, 294; 315 s. 134, 365-6; DLb. 2 s. 87); 1446 br. Klemens i Stanisław z Radziczowa dzielą dobra. Klemensowi przypada cała cz. dziedziny w Radziczowie oraz 2 ł. w K., na których siedzą kmiecie Klimek i Mikołaj, natomiast Stanisławowi całe cz. w Olszówce i K. z wyjątkiem wspomnianych 2 ł. Kmiecie Klemensa mogą ścinać drzewa w celach budowlanych w miejscach gdzie ścinają je kmiecie Stanisława (ZK 377 s. 229-30); 1447 Jan z Brześcia s. Paszczęki ustępuje dożywotnio Michałowi z Brześcia całą swą cz. w K., zaś trzecią cz. swych dóbr dziedz. tamże mu ofiarowuje (ZK 377 s. 340); 1449 → Brzeście p. 3; 1464-1503 Stanisław Kowalowski dz. z K. (ZK 152 s. 282, 290; 259 s. 94, 120; 260 s. 96, 364; 315 s. 208, 212, 226, 262, 287, 357, 365-6; GK 28 s. 1270)2Część tych zapisek może się odnosić do Stan. Radziczowskiego, który nie jest z nim tożsamy; 1469 Piotr Paszczęka z Brześcia zapisuje ż. Annie c. Pietucha z Dziaduszyc 100 grz. posagu i tyleż wiana na połowie dóbr dziedz. w Brześciu, Olszówce i K. (ZK 260 s. 273-4); 1470-80 we wsi K. łany kmiece i folw. szlach. (DLb. 2 s. 87); 1470 br. rodz. Stanisław i Jan z Radziczowa pod zakładem 100 grz. dzielą dobra dziedz. Stanisławowi przypada cała wieś K. z niwą zw. Porębieniec (Porambyenyecz) przy wsi Brzeście i połowa wsi Brzeście z gajami [w K.] do drogi zw. Ksiąska i aż do pola zw. Kluczki (Clvczkij). Janowi przypada cala Olszówka, druga połowa wsi Brzeście, łan w Mironicach koło góry i połowa gajów w dziedzinie K. aż do Olszówki. Gaj zw. Mokradły we wsi K. powinien należeć do dóbr K. (ZK 260 s. 317); 1473 Piotr Paszczęka z Brześcia sprzedaje za 40 grz. Stan. Radziczowskiemu z K. całą cz. dziedz. w K.; Stan. Radziczowski z Olszówki ma zapłacić Stanisławowi z K. 23 grz. pod gwarancją wwiązania go do połowy wsi K. (ZK 260 s. 363-4); 1474 → Brzeście p. 3; 1475 NN kmieć z K. (ZK 315 s. 215); 1485-8 Małgorzata z K. ż. Stan. Radziczowskiego z K. (ZK 261 s. 227, 240, 252, 262, 278, 294); 1490 Stanisław z K. i Olszówki (GK 23 s. 428); 1501 br. Wojciech i Jakub z K. (ZK 264 s. 559); 1518 Magdalena dz. K. i Brześcia ż. Wojc. Kowalowskiego daje Stan. Górskiemu z Gór [pow.wiśl.] cz. w Brześciu zw. Miąsowskie (ZK 266 s. 323-4); 1529 role folw. w K. (LR s. 70).

1489-93 w K. pobór z 1 ł.; 1494 pobór z 1 1/2 ł., 1496-1501, 1507-16, 1518 brak danych o poborze (RP s. 12, 41, 77, 114, 136, 150, 163, 178, 193, 208, 250, 279, 324, 342, 368, 544, 572, 598, 629, 660, 711, 735, 757, 766, 791, 813; ŹD s. 439); 1521 wieś K. nie osadzona kmieciami (BJ rps 5259 k. 17v).

5. 1411 Piotr Wysz bp krak. za zgodą kap. krak. uposaża kościół par. w → Tarnawie [pow. ksiąs.] dzies. snop. z. wsi K. k. Mstyczowa, graniczącej z Brześciem i Pękosławiem. Dzies. ta należała dotąd do stołu bpiego (KK 2, 530; DLb. 2 s. 94-5); 1439 dziedzice Mironic uposażają na nowo kościół par. w Mironicach, m. in. dzies. z nowych ról w K. (ZDM 5, 1462; DLb. 2 s. 88); 1470-80 dzies. snop. i kon. z łanów kmiec. i folwarku ryc. plebanowi w Tarnawie (DLb. 2 s. 87); 1529 dzies. snop. wart. 1 kopy gr z ról folw. w K. temuż plebanowi (LR s. 70).

6. 1384 Bartek z K. oddala sądownie zarzuty Krzęty (Krzciety) z Krzcięcic o zabójstwo (SP 8, 2661).

Uw. 1401-36 Bernard Kowalowski pisze się nadal z K. choć nie posiadał już tej wsi od 1401, od 1417 czasem pisał się ongiś z K.; dziedziczył natomiast części w Boczkowicach i Zaryszynie, jednak raczej rzadko pisał się z tych wsi. Dla porządku zebrano tu sygnatury źródeł w których pisze się on z K. Szczegóły o jego działalności gospodarczej i inne zostaną podane w haśle Zaryszyn. Dla przykładu poniżej podano kilka najstarszych wiadomości o Bernardzie, po sprzedaniu przez niego K. (ZK 3 s. 214, 239-40, 242, 274-5, 416, 455, 571; 3a s. 227, 264, 625, 650; 3b s. 102, 111, 113, 157, 184, 201, 256, 359, 372, 405, 436, 454, 468, 499; 4 s. 202, 213, 222-3, 482; 5 s. 17, 45, 55, 102, 291, 358; 6 s. 30, 32-3, 119, 229, 234, 253, 285-6, 289, 324, 342, 349, 367, 401, 426, 429-30, 435-7, 440-1, 479, 489, 494, 515-6, 529, 545, 554-5, 562, 565, 581; 7 s. 9-10, 15-7, 59, 104, 125, 135, 151, 238, 252; 8 s. 45, 147; 9 s. 3, 259, 263; 193 s. 31, 46, 50, 71, 90-1, 96, 100-1, 108, 124-5, 143, 152, 160, 166, 199, 204, 206-7, 213, 223, 228, 230, 232, 237, 240-1, 246, 261, 265, 270, 279, 302-3, 316, 333, 361, 364; 194 s. 3, 13, 30, 43, 55, 60, 64, 71, 86, 90, 145, 150, 210, 229, 242, 260, 263, 266, 268, 281, 285, 289-90, 303, 309, 320; 195 s. 17, 40-1, 45, 48, 50, 55, 58, 61, 135, 146, 169, 201, 217, 221, 229, 237, 257, 266, 273, 280, 302, 307, 321-2, 341, 346, 362, 369, 383, 392; 196 s. 44, 62, 129, 184, 199, 222-3, 230, 232, 254, 322, 339-40, 356; 197 s. 13, 30, 34, 38, 42, 54, 102, 109, 180a, 215-6, 253, 318, 338, 358, 431, 483; 364 s. 62, 581; 365 s. 340; 377 s. 111-2, 135; GK 1 s. 165, 235, 237, 522-3, 528; 1a k. 82r, 87r, 94r; 2 S. 80, 243; DSZ 109, 116, 120-1, 158, 174; SP 2, 1016, 1117, 1349, 1409, 1628, 1630-1, 2564, 2634, 3185; 7/2, 215, 237, 1249, 1258; Mp. 4, 1078, 1083; KK 2, 502; Fed. s. 80); 1401 Bernard z K. [sprzedaje] za 20 grz. Stanisławowi z Polanowic 3 role zw. niwami w Janowicach, dwie leżące k. Kałka (apud Kalek) i trzecią rozciągającą się od Zapustów aż do Kowalowego Dołu (ZK 3 s. 242); od tego roku przez kilka lat nabywa części w → Janowicach, → Knyszyn p. 3 (ZK 3 s. 274-5); 1402 Zaklika z Sieciechowic i Bernard z K. dzielą dziedzinę → Zaryszyn (ZK 3 s. 416); Więcław z Dziekanowic ma zapłacić 114 grz. Bernardowi z K. za cz. w Stępocicach, którą Bernard trzyma w zastawie (ZK 3a s. 650); 1403 Bernard z Zaryszyna kupuje dziedzinę w Małoszowie → Janowice p. 3; 1405 Bernard z K. sprzedaje za 100 grz. gr pras. i za konia wart. 10 grz. Mik. Płazie z Sieciechowic 4 ł. w → Polekarcicach (ZK 4 s. 202); → Knyszyn p. 3 (ZK 4 s. 222-3); 1414 Wyszko z Jelowic skazany na zapłacenie kary XV sądowi za nazwanie Bernarda z K. potwarzcą (SP 2, 1349). W hasłach: Głogowiany, Ilkowicc, Janowice, Kalina Wielka i Knyszyn nie zawsze zaznaczano przy Bernardzie: [ongiś] z K.; 1415 → Biały Kościół.

1427-64 Jan Kowalowski h. Ossoria pisał się z K., choć nie posiadał tej wsi, dz. → Boczkowic 1431-64 i → Zaryszyna od 1427, s. Bernarda ongiś z K., br. Mikołaja ongiś z K. mąż Elżbiety c. Pawła Dąbrowskiego z Trzciany [druga żona], komornik podsędka ziemi krak. 1437, 1443-9, uczestnik konfederacji nowokorczyńskiej 1439. Tu podano sygnatury źródeł, a szczegóły o jego działalności znajdą się w haśle Zaryszyn (ZK 9 s. 3; 12 s. 145, 156; 13 s. 416-7; 14 s. 325; 16 s. 233, 249, 357 -jako zm.; 17 s. 387 -jako zm.; 150 s. 17, 331, 338; 151 s. 144, 188; 152 s. 82; 196 s. 129; 197 s. 215-6, 253, 325, 349, 360, 366, 369, 431, 642; 198 s. 109 - dz. z K.!, 257, 271; 256 s. 75, 103, 107, 113, 130, 166, 364; 257 s. 55-6, 92, 109, 188, 199, 210, 277-8, 400-1; 258 s. 10, 26, 31-4, 44, 47, 70, 73, 111, 113, 138-9, 153, 192, 196, 208, 215, 219-21, 241-2, 253-4, 258, 267, 274, 283, 305, 308, 319, 322-3, 341, 351-2, 422, 434-6; 259 s. 16, 30, 32-3, 38, 40, 44; 313 s. 43; 365 s. 2735-6; 377 s. 213, 252, 314, 376, 464; GK 13 s. 50, 382, 417, 827; 16 s. 144, 249, 480; OK 6 s. 121, 150, 483, 694; CE 2, 255; Mog. 57; SP 2, 3335, 3559, 3647, 3758, 3943; 7/2, 893; BPAN Katalog cz. 1, 77; ZDK 2, 521; Fed. s. 80-1; OK 1 s. 109-10).

Synowie Jana Jan, Bernard i Mikołaj przejęli po ojcu nazwisko Kowalowski i jeszcze pisali się z K. Dane o nich znajdą się w haśle Zaryszyn, też → Krzeszówka i Książ.

1 W 1399 r. występuje Boksa z Janowic (SP 8 uw. 296/36, 298/37). Może to ta sama osoba.

2 Część tych zapisek może się odnosić do Stan. Radziczowskiego, który nie jest z nim tożsamy.