(1198 Gorezlauice, Gozezlauice z or., 1228 Ccaslauic z or., 1232 Crezlauis z or., 1247 Kreslawich, Krzeslawich z or., 1248 Creslauic z or., 1288 Creszlawici z or., 1325 Krzeczlauice z kop., 1354 Krzeslawice z kop., 1387 Krzeslauicze z or., 1400 Crzesslauice, Krzesslauicz, 1443 Crzetslauicze, 1465 Crzeczslawicze, 1470-80 Crzyeslawicze, 1529 Crzislawicze), od 1951 w dzielnicy Nowa Huta w Krakowie, 8,5 km na NE od centrum miasta.

1. 1354 K. w ziemi krak. (Mp. 3, 704); 1467, 1581 pow. krak. (AG perg. 2611; ŹD s. 6); 1470-80, 1598 par. Pleszów (DLb. 1 s. 72; 2 s. 164; 3 s. 15; WR k. 255v).

2. 1228, 1288, 1325 K. leżą nad rz. Dłubią → p. 3a; 1349 n. młyny nad rz. Dłubią → p. 3d; 1387 prep. kol. Ś. Floriana Władysław i prep. kl. miech. Stanisław zawierają ugodę w sprawie łąki położonej k. łąk i ról K. i powyżej Bieńczyc, która należała do kl. miech., lecz została alienowana na rzecz kolegiaty i włączona do Bieńczyc. Teraz Stanisław bierze tę łąkę w zastaw za 10 grz. i będzie ją trzymał jako łąkę w granicach Bieńczyc do czasu zapłaty tej sumy (ZDM 1, 183); 1401 prep. miech. z opatem mog. o 10 pali wbitych w rz. Dłubnię koło K. i zrobienie jazów (ZK 3a s. 408); 1402 → Dłubnia; 1403 prep. miech. i opat mog. mają wyznaczyć wspólnie 2 ludzi do podziału wody czyli rzeki [Dłubni], która płynie z K.; opat mog. nie stawił się w sądzie przeciwko prep. miech. o zrobienie upustu (pro vpusta) [na rz. Dłubni] w dziedz. K. i wbicie gwałtem [tamże] 10 pali. Jaszek pełnomocnik [opata] aresztował pamiętne (ZK 3b s. 76, 120 zp.); 1448 w sporze między prep. miech. Janem a prep. [kol.] Ś. Floriana o granice K. i Bieńczyc woźny zeznał, że Jan pierwszy pozwał Franciszka. Wyznaczono termin wizji (ZK 147 s. 178); 1470-80 K. leżą nad rz. Dłubnią k. Mogiły i graniczą z Bieńczycami, Mistrzowicami [dziś Mistrzejowice], Mogiłą i Luboczą; droga publiczna w K. (DLb. 1 s. 78, 479; 3 s. 15, 423)¹Wspomniana droga w K. była fragmentem jednego z wariantów drogi z Krakowa na Ruś, biegnącej lewym brzegiem Wisły (LDK s. 25 p. 36); graniczą z Raciborowicami, gdzie w niektórych miejscach są kopce albo pagórki, w innych rozdziela je droga prowadząca do Słomnik; → Grębałów graniczy ujazdami m. in. z K. (DLb. 1 s. 72, 156, 162, 479; 3 s. 15, 423); 1475 → p. 3d.

3. Przed 1198 własn. ryc., następnie kl. miech., po 1288 król., od 1325 ponownie kl. miech.

3a. Sprawy własnościowe. 1198 patriarcha jerozolimski Monach poświadcza, że kl. miech. posiada m. in. K. z nadania pana Budziwoja (Mp. 2, 375-6; DLb. 3 s. 15: tu Buginina, 28); 1228 Grzegorz IX, na skargi prep. miech. [Michała], poleca opatowi jędrz. [Teodorykowi] oraz dziekanowi i kan. wrocławskiemu Tomaszowi ostatecznie rozstrzygnąć spór między ww. prep. a opatem mog. [Piotrem] o należące do kl. miech. K. nad rz. Dłubnią, którą bezprawnie trzyma kl. mog. (Mp. 2, 394; Bull. 1, 232 reg.); 1232 tenże papież poleca bpowi, scholastykowi i kantorowi krak. zatwierdzić ugodę w powyższej sprawie, zawartą przez strony przed ww. dziekanem po wysłuchaniu świadków oraz dopilnować jej przestrzegania (Pol. 3, 12; Bull. 1, 271 reg.); 1245 Innocenty IV na prośbę prep. miech. potwierdza, że w wyniku powyższej ugody należące do kl. miech. K. przysądzono temuż kl. przeciw kl. mog. i poleca dziekanom wrocławskiemu i krak., aby dopilnowali jej przestrzegania (Mp. 2,426; Bull. 1, 403 reg.); 1247 tenże papież poleca bpowi [Tomaszowi] i dziekanowi wrocławskim, aby zatroszczyli się o zwrot kl. miech. wsi K., którą zagrabił klasztorowi rycerz krak. Budzisław. Książę i księżna krak. przysądzili tę wieś temuż Budzisławowi bezprawnie, ponieważ jest ona duchowna a nie rycerska, jak twierdzi druga strona (Mp. 2, 428; Bull. 1 reg., 440)²Rycerz Budzisław jest zapewne identyczny z Budzisławem, który w 1236 r. wraz z matką, wd. po komesie Budzisławie, występował z pretensjami do pr. patr. prebendy szanieckiej, nadanego w 1229 r. przez bpa krak. Iwona Odrowąża klasztorowi mog. (Mog. 14). Zasiadający w 1224 r. w sądzie wiecowym komes Budzisław jak i Budzisław Krzesławowic, który w 1225 r. zginął podczas wyprawy pruskiej, to najpewniej ta sama osoba, ojciec rycerza Budzisława (KK 1, 15; DHn. lib. 5-6, s. 79). Por. K. Górski, Ród Odrowążów w wiekach średnich, RTH, 8, 1928 s. 14, 44-5; 1248 tenże na skargi prep. miech. poleca arcybpowi gnieźn. [Pełce], aby rozstrzygnął spór między ww. prep. a szl. Rodecesławem z Szańca [pow. wiśl.] i innym świeckimi z diec. krak., którzy bezprawnie ściągają daniny z wsi K. i innych dóbr, darowanych temuż kl. (Bull. 1, 474 reg.; DKM s. 376 nr 2); 1288 Leszek Cz. poświadcza, że w wyniku ugody z kl. miech. komes Krzesław zrzekł się wieczyście praw do dziedz. K. nad rz. Dłubnią, którą klasztor będzie posiadał bez przeszkód z jego strony i jego krewnych → Kantorowice par. Raciborowice, p. 3.

Przed 1311 kl. miech. sprzedaje K. → 1325 Władysław Łok. za radą baronów daje kl. miech. dziedzinę K. nad rz. Dłubnią w zamian za Solec nad Wisłą w ziemi sand. [dziś Solec Sandomierski], i przenosi ją z pr. pol. na niem. oraz nadaje imm. sąd. Dawno [przed 1311] kl. sprzedał K. wójtowi [krak.] Jaśkowi i Walterowi, ongiś mieszczanom krak. pod warunkiem płacenia klasztorowi rocznie 1 1/2 grz. złota. Później kl. dla poprawy gospodarczej majątku, za sołectwo w Targowisku, darował całe pieniądze wójtowi, pozostawiając do płacenia rocznie nie więcej jak 4 grz. gr na znak podległości klasztorowi. Za udział w buncie krak. [w 1311] książę skonfiskował ww. wójtowi i jego spadkobiercom dziedzinę K., odwołując i anulując wszystkie dok. nadane wójtowi na tę dziedzinę (Mp. 2, 588; BCzart. Kat. 102); 1354 → 4.

1360 Kazimierz W. odebrał kl. miech. 8 imiennie wymienionych wsi, m. in. K., i nadał je nowo fundowanemu kl. i szpitalowi Ś. Jadwigi Śląskiej w Stradomiu, gdzie zamierzał osadzić miechowitów. Po śmierci króla [1370] kl. odzyskał utracone wsie (DLb. 3 s. 30); 1387 → p. 2.

1433 Władysław Jag. transumuje przywilej Kazimierza W. dla kl. miech. → 1354 (ZDM 7, 2122); 1465 kl. miech. zobowiązuje się zapłacić Piotrowi z Polanowic 37 fl. węg. i 8 sk. gr posp. pod warunkiem wwiązania go do K. (GK 17 s. 659-60 zp.); 1467 prep. miech. Mikołaj przekazuje kaszt. krak. Hińczy z Rogowa wieś klaszt. K. w pow. krak. w zamian za pomoc okazaną przy wykupie czynszu płaconego przez kl. wikariuszom kat. krak. ze wsi Targowisko (AG perg. 2611); 1470-80, 1529 własn. kl. miech. → p. 3c.

3b. Włodarze i kmiecie w K.: 1349 Stanek s. Klemensa, włodarz → p. 3c; 1400-15 Filip Doniec włodarz (ZK 3a s. 369 - servitor prep.; 3b s. 224, 230, 255, 263; DSZ 90; SP 2, 867; 8 uw. 349; GK 1a k. 27v, 56v, 58v, 62r, 65v - w tych zapiskach jako heres de K.); 1404 opat mog. z Filipem [włodarzem] z K. o to, że na jego polecenie 10 kmieci z 10 wozami przybyło do Zesławic zabierając kmieci opata wraz z dobytkiem; Stanisław pleb. z Chełmu przeciw Filipowi z K. o przeoranie ról w Chełmie i zabór 8 korcy owsa (ZK 3b s. 249-50); 1408 Filip Doniec z K. z powodu niestawiennictwa przegrywa sprawę z Wojciechem włodarzem kl. Ś. Andrzeja w Krakowie, którego pozywał o to, że nie chciał wysłać kmieci i trzymał ich bezprawnie (GK 1a k. 27v); 1415 Marcin z Pękowic winien zapłacić 9 grz. panu (domino) Filipowi z K. (ZK 6s. 87); 1426 Andrzej, Jan, Stanisław kmiecie z K. prep. miech. pozywają kmieci z Mogiły. Opat mog. Wojciech ma rozsądzić sprawę (GK 2 s. 597, 614, 624); 1428 prep. miech. Wincenty pozywa opata mog. Pawła o to, że gdy Jakub kmieć z K. przybył do niego w celu uwolnienia ciąży, ten zakuł go w kajdany i uwięził w piwnicy (GK 2 s. 102-3); 1431 Paszek kmieć (GK 4 s. 367); 1439 Maciej kmieć (GK 6 s. 246); 1454 Stanisław zagr. z K. poranił i ograbił na wolnej drodze Grzegorza [kmiecia] z Luboczy (GK 12 s. 417); 1491 kmiecie → p. 4.

3c. Areał, dwór i folwark, karczmy. 1349 wyznaczeni z kl. miech. świadkowie składają przed nuncjuszem pap. [i kolektorem] Arnoldem z Chaussin scholastykiem krak. zeznania o dochodach kl. M. in. Stanek s. Klemensa, włodarz w K. zeznaje, że pobiera w tej wsi nie więcej jak 10 grz. czynszu, 4 grz. z młyna, 1 grz. z karczmy i 1 grz. od pługa [roli] (Mp. 3, 692); 1470-80 wlasn. kl. miech., w K. 12 ł. kmiec., z których kmiecie płacą po 1 grz. dają po 30 jaj, 2 koguty i 2 sery oraz odrabiają bliżej nieokr. pańszczyznę i powaby oraz oddają sep. 7 zagród, z których zagrodnicy płacą po 8 gr i odrabiają 1 dzień w tygodniu. Ponadto dwór z dobrym folw., 2 młyny na rz. Dłubni, z których jeden z rolami płaci 7 grz. a o drugim brak danych. Karczma przy drodze publicznej z rolami, z której jest 6 grz. czynszu (DLb. 1 s. 72; 2 s. 164; 3 s. 15); 1480 wieś K. skazana na karę XIV za odbicie ciążenia z powodu nie zapłacenia wiardunkowego (GK 21 s. 145); 1529 własn. kl. miech., który pobiera czynsz 23 grz. i 4 gr (LR s. 185)¹Wspomniana droga w K. była fragmentem jednego z wariantów drogi z Krakowa na Ruś, biegnącej lewym brzegiem Wisły (LDK s. 25 p. 36); 1530 pobór z 8 ł., karczmy, młyna i od 2 komor. (RP k. 35); 1564 robocizny dla folw. w [wielkorządowych] Rakowicach, sep z 5 ł. dla zamku krak. (LK 2 s. 37, 70).

3d. Młyny. 1394 → p. 3c; 1400 Stanek młynarz z K. oskarża karczmarza Franka, Święcha zw. Rycz i Grzegorza kmieci z Bieńczyc o poranienie syna Marcisza z Mietniowa (SP 8, 10187); 1449 prep. miech. Jan i prep. kol. Ś. Florian w Kleparzu godzą się w sprawie młyna nad rz. Dłubnią in Przeczslauicze [= Krzesławice, bo to błąd pisarza], który to młyn Jan podniósł wyżej. Ponieważ Jan tenże młyn już deposuit alias sloszil i zbudował go nad tą rzeką, będzie on stał w tym miejscu wieczyście, nie może go jednak podnosić wyżej, lecz niżej. Jan nie może zalewać młyna prep. Franciszka w dziedzinie Bieńczyce. Obie strony zobowiązują się przestrzegać tego układu (ZK 13 s. 301); 1475 opat mog. Marcin oskarża młynarza z K. Jakuba, że zatrzymał wodę płynącą z rz. Dłubni do młyna i dalej do klasztoru, narażając klasztor na utratę dochodów wart. 30 grz. i tyleż szkody. Sąd wyznacza opatowi woźnego do przeprowadzenia ciążenia (GK 20 s. 214, 240, 245-6); 1530 młyn doroczny o 1 kole (RP k. 35).

4. 1354 Kazimierz W. transumuje dok. immunitetowy Bolesława Wstydl. dla kl. miech. z 1256 [Mp. 2, 449], nadaje imm. ekon. i sąd. i przenosi na pr. niem. imiennie wym. dobra klasztorne, w tym K. w ziemi krak. (Mp. 3, 704); 1491 wójt Mik. Wągrodny, Jan Malak i Jan Nowak ławnicy z K. poświadczają, że zm. Jadwiga Wojtkowa mieszczka krak. pozostawiła 2 siostry, Katarzynę wd. po Janie Warzeckim z K. i Agnieszkę mieszczkę kazimierską, które odziedziczyły po zm. dobra (Rad. 430 s. 288).

5. 1470-80 dzies. snop. i kon. o wart. do 36 grz. (lub 34) preb. krzesławskiej w kat. krak., folwark dzies. nie daje, meszne od wszystkich kmieci plebanowi w Pleszowie (DLb. 2 s. 164; 3 s. 15: tu wart. dzies. 34 grz.); 1529 dzies. snop. z ról kmiec. wart. 24 grz. ww. prebendzie (LR s. 178); 1598 w K. kaplica Ś. Jana Chrzciciela (WR k. 255v).

6. 1443 Jakub z K. kmieć w Płaszowie (GK 8 s. 431).

7. Z. Pęckowski, Miechów. Studia z dziejów miasta i ziemi miechowskiej do r. 1914, Kr. 1967.

8. Znalezisko denarka Władysława Hermana (M. Haisig, R. Kiersnowski, J. Reyman, Wczesnośredniowieczne skarby srebrne z Małopolski, Śląska, Warmii i Mazur. Materiały, Wr. 1966 s. 21).