(1377 n. Crasznik or.), m.
1. Pow. urzęd., par. K.
2. Granice: 1451 z Olbięcinem i → Słupiem. 1466 z Popkowicami (ZL V 438). 1470-80 z Rudnikiem i Sułowem (DLB III 384-5).
1448 Kazimierz Jagiel. postanawia, aby kupcy z Opatowa jeździli przez Zawichost, K., Turobin do ziem ruskich (ZDM III 800). 1450 Kazimierz Jagiel. postanawia, aby mieszczanie z Krasnegostawu jeździli do Małopolski przez Wysokie, K., Zawichost (ZDM III 869).
1529 cło w K. (LR 456).
3. 1377 n. własn. szlach., klucz → Kraśnik.
1470-80 30 ł. mieszczan, młyn (DLB I 340, II 499, III 172). 1507 Zygmunt I uwalnia K. od wszelkich podatków na lat 8 (MS IV 8558). 1531-3 szos 4 grz. Młyn o 3 kołach (RP).
Mieszczanie: 1459 Jan blacharz (OL II 189). 1460 Grzegorz piekarz (OL II 205).
4. 1377 miasto na pr. średzkim (Mp III 893). Wójtowie: 1407 Wyszko (ZDM V 1202). 1445-53 Piotr Siestrzeniec (ZDK II 502, Mp V 73, ZL I 124). 1470-80 6 ł. wójtowskich włączonych do folw. dziedzica (DLB II 499, III 173).
5. Archid. zawichojski. Plebani: 1402-18 Marcin s. Klosmana, 1402 zapisany na Uniw. Krak. (Ind., TA VII 313-391, ZL X 119-203). 1430-1 Marcin (OL I 14, ZDM II 436). 1441-54 Andrzej (ZL I 18, OK VIII 792, OL II 62). 1455 Maciej (OL II 89).
1403 Beata wd. po Dymitrze z Goraja marszałku nadaje kościołowi św. Pawła Ap. w K. w. → Rzeczycę (Mp IV 1077).
1468 Jan Rabsztyński z Tęczyna oddaje kościół kanonikom regularnym z klaszt. na Kazimierzu pod Krakowem wyszczególniając jego uposażenie: dom plebański przy kościele i rola na zbudowanie klasztoru, folwark na przedmieściu przy ul. Sandomierskiej, folw. w Piasecznej Woli, w. Rzeczyca, dzies. z 20 ł. w K. i na przedmieściach, z w. Stróża, Piaski, Suchynia, Wyżnianka, Wyżnica. Do par. należą w. Stróża, Piaski, Suchynia, Wyżnianka, Rzeczyca Tęczyńskich oraz Sułów i Zakrzów (Mp V/M 55). 1470-80 kośc. drewn. z chórem i zakrystią murowanymi przez ostatniego świeckiego plebana Jana Kalińskiego h. Topór. 1469 bp Jan Lutkowic zamienił kośc. na klaszt. Jan z Bytomia i pierwszy konwent przybyli z klaszt. Bożego Ciała na Kazimierzu. Szkoła utrzymywana przez prepozyta. Folw. klaszt. b. dobry, podzielony na 3 pola. Do par. należą ponadto w. → Bieliny, Grębienica, Wola Piaseczna, Wyżnica. Dzies. z 10 ł. mieszczan po 6 gr. scholastykowi sand. Miejscowemu klaszt. dzies. snop. z wójtostwa, i 20 ł. mieszczan po 6 gr, wszystkich 30 ł. po kopie pszenicy, żyta i owsa, oraz dzies. z wsi należących do par. z wyjątkiem Wyżnicy (DLB I 340-1, II 499-500, III 172-4). 1503 król Aleksander potwierdza klaszt. pobieranie 4 kóp gr rocznie z cła chełmskiego (AGAD or 3114). 1529 dzies. pień. 3 wiard. scholasterii sand. Miejscowemu klaszt. czynsz roczny 25 grz. z cła urzędowskiego i kraśnickiego, oraz dzies. z Kraśnika, Stróży, Suchyni, Wyżnianki, Sułowa i Zakrzowa, czynsz z → Rzeczycy Plebaniej. Rektorowi szkoły 6 grz. Dochód par. 41 grz. 8 gr (LR 400, 456). 1531-3 do par. należy ponadto Bystrzyca, brak Woli Piasecznej (RP).
6. Zapisani na Uniw. Krak.: 1477 Piotr s. Mikołaja z K., 1486 Mikołaj s. Grzegorza, 1493 bakałarz artium (Ind, LPr). 1488 Mikołaj z K. rektor szkoły w Lublinie (AKH V 178). 1518 Maciej Latko z K. woźny sądu z. lub. (SP VI 106).
7. H. Grocholski, Wokół początków Kraśnika, Z dziejów powiatu kraśnickiego, Lublin 1964, 28-32. K. Myśliński, Początki miast Kraśnika i Urzędowa, tamże, 11-27. Kiryk 137-9.
8. Znaleziska wczesnośr. (Żaki 522). Kośc. i klaszt. gotycko-renesansowy (Kat. Zab. 11-22).