starostwo od r. 1334/35.

2. 1444 podkomorzy rozgranicza dobra cystersów w Obrze z Kargową oraz z tenutami B. i Kopanica (Krasoń 141); 1493, 1502 cło w stwie bab. → p. 3; 1518-19 Piotr Ocieski złożył sprawozdanie i spłacił należności z komór celnych w Międzyrzeczu, B., Kębłowie i Zbąszyniu z lat 1513-18 (MS 4/2 nr 11 776, 12 288); 1519 Piotr Opaliński mianowany przez króla przełożonym komór wlkp., m.in. w B. (MS 4/2 nr 12 351); 1524 Zygmunt Stary wylicza komory celne na pograniczu polsko-śląskim: Paradyż, Zbąszyń, B., Kopanicą, Wschowa, Sulmierzyce i oddaje je pod dozór star. wschowskiego (CMP nr 151).

3. Własn. król. [1334/35?] król [Kazimierz W.?] z powodu zdrady uwięził Mikołaja i Jana dziedziców B. i Zbąszynia, ss. Bodzęty Świecy; ręczył za nich Mik. Bodzęta, ojciec Mikołaja ze Zbąszynia, lecz nie wywiązał się z zobowiązania, za co król pozbawił go 2 zamków i 2 miast, tzn. Trzciela, B. i Zbąszynia, a w zamian dał mu Gosczyssowycze [obecnie Goszczewice] w dystrykcie radomskim i 2 inne wsie sąsiednie¹Tęże informację Długosz zamieścił pod r. 1307! i odniósł do Piotra kanclerza pom. oraz Mikołaja i Jana braci Święców, ss. Piotra Świecy wdy pom.; podaje, że Łokietek odebrał im 2 zamki Trzciel i Zbąszyń i 2 miasta B. i Zbąszyń przyłączając je do posiadłości skarbu król. K. Potkański dowodzi, że wydarzenia te nie mogły dotyczyć Święców, a miały miejsce w 1334 lub w początku 1335 r. (K. Potkański, Studia nad XIV wiekiem, [w:] Sprawozdania z czynności i posiedzeń A. U. w Krakowie, IV, zesz. 3, 1899, s. 6; J. Dąbrowski, Dzieje polityczne Śląska w l. 1290-1402, [w:] Historia Śląska od czasów najdawniejszych do roku 1400, t. I, Kraków 1933, s. 343) (MPH 3, 79); a 1393, 1397 Chociszewo w dystrykcie (districtus, Wichbild) bab., → Babimost, dystrykt (Wp. 3 nr 1930, 1975); 1404-06 Ticz Bar z B. [i z Opalenicy] (Wp. 5 nr 63; ZSW nr 1074, por. nr 1068; MHP nr 74); 1405 tenże w sporze z Mościcem [ze Stęszewa] kaszt. pozn. o 600 grz. (KP nr 2322); 1409 Ramsz senior w B. (WR 3 nr 455); 1413 Wojciech Suczka z B. [tenutariusz?] i ze wsi Grójce Stare [obecnie Grójec Wielki] (PZ 4, 21v); 1413-32 Piotr Korzbok z Trzebawia, tenut. (tenutarius, capitaneus) z B., dziedzic! B., asesor sąd. w Poznaniu 1413 (Wp. 5 nr 289; KoścZ 4 k. 290v, 381v, 388; PZ 5, 53v; GUrz. A 269, 293); 1419 Władysław Jag. poleca staroście gen. wlkp., aby Piotr Korzbok otrzymał [tenutę] Mosina w zamian za B. [polecenie nie weszło w życie] (PZ 6, 90); 1420-21 Mroczek z Łopuchowa z B. (WR 3 nr 841, 860); 1424 Stari²O tej samej osobie mówi zapewne rota z r. 1420: „starssy Babimostsky” (WR 3 nr 841), burgrabia pana Mroczka z B., ma proces z Mikołajem i Piotrem Wata z Kosiczyna (Koz. Nieznane 14; KścZ 8, 70v); 1424 Piotr Korzbok, star. bab., pozwany z wójtostwa w B. przez Abrahama Zbąskiego o bydło i o porękę (KoścZ 8, 15); 1424 tenże sprzedaje wójtostwo w B. Henrykowi z Chwalimia w zamian za 1/2 Chwalimia, 20 (albo 30) grz. i 1 albo 2 konie (Wp. 5 nr 382, 383); [1421-24, a. 1426] tenże wykupił zamek, m. i tenutę B. za 400 grz. groszy szer. praskich i 100 grz. monety obiegowej od Mroczka z Łopuchowa; 1426 Władysław Jag. zapisuje temuż Piotrowi Korzbokowi wspom. sumy 400 i 100 grz. na zamku i m. B. oraz wsiach, folwarkach i młynach do niego należących (Wp. 5 nr 439); Pol. 1 nr 172; 1427 tenże zapisuje temuż Piotrowi Korzbokowi 100 grz. na zamku B. i na wsiach (Wp. 5 nr 468); 1428 tenże zezwala temuż na lokacje m. Brojce w lesie Brodcza (Wp. 5 nr 483); 1432 tenże zapisuje temuż 100 grz. na zamku i m. B. oraz na wsiach, poręczając w ten sposób za dług Jana Bossyedowskiego sędziego włocł. (Wp. 5 nr 529); tenże zapisuje temuż 200 grz. na [tenucie] B. (Rykaczewski 281); 1438 Władysław [Warn.] zapisuje Dobrogostowi Koleńskiemu [z Kolna i Prusimia], kaszt. kam., 200 grz. na zamku i m. B. oraz na 2 wsiach Grójce [Grójce Stare i Nowe] i 2 wsiach Podmokle [Podmokle Wielkie i Małe] (AG perg. 366; Rykaczewski 282); 1440 tenże zapisuje temuż 100 grz. na zamku i m. B. oraz na wsiach Grójce i podwójne Podmokle (AG perg. 379; Rykaczewski 283); 1444 Dobrogost Koleński tenut. w B. (Krasoń 141; GUrz. A 163, 285); 1451 Kazimierz [Jag.] zezwala Piotrowi [Świdwie] z Szamotuł, kaszt. pozn., wykupić m. Brojce od Mik. Koleńskiego oraz Łagiewniki [k. Poznania] od Andrzeja Gorzyckiego; na wspomn. wsiach król zapisuje Szamotulskiemu 200 grz. (MS 1, 141); 1452 Mikołaj z Prusimia [s. Dobrogosta z Kolna i Prusimia] tenutariusz w B. zeznaje, że nie posiada osobnego przywileju (munimentum) na posiadane przez siebie od 10 lat m. Brójce, w które obecnie na mocy dok. król. ma być wwiązany Piotr Świdwa z Szamotuł kaszt. pozn. (PG 56, 24); 1456 Kazimierz [Jag.] zapisuje Mik. Tomickiemu, chorążemu pozn., 200 grz. na m. B. jako odszkodowanie za wykup wójtostwa w B. za tę sumę (AG perg. 440; Rykaczewski 285 por. GUrz. A 227, B 38); 1457 tenże zapisuje temuż Tomickiemu 30 grz. na m. B. (AG perg. 459; Rykaczewski 285); 1458 tenże zapisuje temuż Tomickiemu 60 grz. na m. B. i wsiach (AG perg. 477; pod błędnymi datami 1418, 1468 i 1518: Rykaczewski 279, 288, 293); 1459 tenże zezwala Stan. Zbąskiemu na wykup zamku w B., miast B. i Brójce z wsiami z rąk Mik. Tomickiego (AG perg. 498; Rykaczewski 286); 1461 tenże temuż Zbąskiemu zapisuje 100 grz. na m. B. (AGperg. 482; Rykaczewski 286, tu błędnie 1000 grz.!); 1462 tenże temuż Zbąskiemu zapisuje 200 grz. na miastach B. i Brojce i na wsiach (Rykaczewski 287); 1489 Marcin ze Zbąszynia otrzymuje w działach braterskich: Parzęczewo, Lubiechowo, Łęki [Wielkie i Małe] i Zakrzewko [k. Zbąszynia] oraz dobra król.: m. B., Brójce, Podmokle Wielkie, Podmokle Małe, Nową Wieś (obecnie Nowa Wieś Zbąska], Grójce Nowe i Grójce Stare (obecnie Grójec Mały i Grójec Wielki] (PG 10, 107); 1491 tenże na 1/2 wspomn. dóbr oraz na 1/2 dóbr, które odziedziczy po matce zapisuje po 1000 zł węg. posagu i wiana ż. Zofii [z Opalenicy] (PG 10, 142v); 1493 tenże zapisuje 2800 zł węg. posagu i wiana na wspomn. dobrach na rzecz wspomn. ż. Zofii z Opalenicy (MS 2 nr 197); tenże na drugiej połowie wspomn. dóbr zapisuje tejże żonie 200 grz. z pr. odkupu (PG 11, 11v); 1496 Jan Olbracht zakazuje tenutariuszowi bab. zatrudniania przy budowie zamku w B. ludności z wsi cyst. Krąmpsko Nowe i Krąmpsko Stare (PG 59, 358v); 1501 Aleksander Jag. zapisuje Zofii, wd. po Marcinie Zbąskim, sumę oprawioną jej niegdyś przez męża na miastach B. i Brójce oraz na wsiach Podmokle Wielkie, Podmokle Małe, Grójce Stare i Grójce Nowe oraz Nowa Wieś (MS 2 nr 1540); 1502 Abraham Zbąski [s. Stanisława] trzykrotnie sprzeciwił się wwiązaniu Zofii wd. po Marcinie Zbąskim w jej oprawę, m.in. w 1/2 dóbr król. miast B. i Brojce z wsiami Podmokle Małe, Podmokle Wielkie oraz z cłem do tych dóbr należących; burgrabia kośc. na polecenie star. gen. wlkp. wwiązuje wspomn. Zofię w te dobra (KoścG 5, 165-166; PG 62, 278); Aleksander Jag. potwierdza polecenie Jana Olbrachta [z 1496 r.] i nadal zakazuje Abrahamowi Zbąskiemu, tenut. bab., zatrudniania w dobrach B. poddanych ze wsi nal. do cystersów w Obrze Krąmpsko Nowe i Krąmpsko Stare (Obra 33, 234; PG 62, 212); 1510 pan [tenutariusz] posiada w B. 1 ł. folw., do którego dołączył 4 ł. wójtostwa i 4 role dodatkowe (anguli agrorum) → Babimost m.; 1528 Jan, Łukasz, Stanisław i Piotr, [ss. Marcina] ze Zbąszynia starostowie z B. potwierdzają Janowi Potockiemu, obecnemu dzierżawcy wójtostwa we wsi Podmokle Wielkie, (wójtostwo należy do m. [stwa?] Babimost), zapis 212 grz. na tymże wójtostwie, dany niegdyś Michałowi Bielawskiemu burgrabiemu zbąszyńskiemu (MS 5/2 nr 4950); działy braci Zbąskich: sumy na m. B. otrzymuje Łukasz Zbąski (PG 16, 246); 1530 Zygmunt St. nadaje Łukaszowi Zbąskiemu m. B. z wsiami w dożywocie (MS 4/2 nr 15 762 por. MS 5/2 nr 6595); a. 1553 król zezwolił Piotrowi Czarnkowskiemu na wykup m. B. z wsiami z rąk Stan. Zbąskiego kaszt. lubelskiego; wykupu nie zrealizowano; 1553 Zygmunt August po śmierci Stan. Zbąskiego nadaje Piotrowi Czarnkowskiemu, kaszt. pozn., m. B. z wsiami w dożywocie (MS 5/2 nr 6438, 6439); 1564/65 Piotr Czarnkowski tenutariusz w B. (LWK 1 s. XXXIV).

6. Po 1382 posiadacze zamku B. brali udział w zamieszkach po śmierci króla Ludwika Węg. (MPH 2, 861).

8. Na planie miasta z połowy XVIII w. widoczny ślad grodziska (zamku?) ok. 300 m na E od rynku (Münch tabl. I).