(1311 or. Byalcegezer, 1388 Albus Lacus, 1393 Baleyeszoro, 1394 Byalogezoro, 1397 Baleiesoro, 1399 Byalogeszora, 1399 Balageszero, 1402 Balegezori, 1409 Baloyeszoro, 1420 Byaleiezoro, 1431 Biale Ieszoro, 1432 Byale Ieszora, 1433 Byalogyeszerze, 1445 Byalye Iezora, 1449 Byalegeszoro, 1464 Byalogyezora, 1469 Byalogezerze, 1479 Byaloyezyerze, 1493 Byale Iezioro, 1497 Byalieyezoro, 1564 Bialcze), obecnie Białcz Stary, 7 km na SW od Kościana.

1. 1464 n. pow. kośc. (PG 7, 221v); 1420 n. par. własna (ACC 4 k. 131, 155v); 1510 dek. Kościan (LBP 129).

2. 1440 n. folw. [odrębna osada?] → Słoćwina → p. 3 (Cieplucha 117); 1514 folw. Grzymkowski (KoścG 7, 160; K 2, 233); 1448, 1493, 1494, 1505 jezioro → p. 3; 1488 fortalicium fossatum → p. 3; 1493 fortalicium, fossate (PZ 22 k. 115, 118); 1566 Plaski (kthorą zowią Plaską) łąka (K 3, 41); 1568 Bieńkowa (Bienkowa Lanka) łąka; Kosiczyny (na Kosiczynach), Wilczadura (na Wilczi durze) obiekty nieokreślone (K 3 s. 388, 523, 638).

3. Własn. szlach. 1311 Piotr z B. (Wp. 2 nr 940); 1388 Piotrek z A. L. (WR 1 nr 41).

1391-1435 Zygfryd, Zewrzyd wójt kośc. z B. J., Punina, Księginek [k. Kościana], Kluczewa (Cieplucha 239-240; Lek. 2 nr 2327, 2328; KObceRyc. 25); 1434 tenże z bratem Janem kupują od Mik. Skoraczewskiego jego część B. J. za 200 grz. (PG 1, 57v-58); 1435 tenże z braćmi Janem i Mikołajem kupują od stryja Szczepana części wójtostwa kośc. i we wsiach B. J., Księginki [k. Kościana], Jeligowo i Ponino (PG 1, 74v).

1393-1416 Jakusz, Jakub Białojezierski (WR 1 nr 348; WR 3 nr 15, 63, 132, 241, 255, 273, 404, 567, 627).

1394 Dzierżek z B. (WR 3 nr 15); 1397-1399 Paweł, Raszek z B. (WR 1 nr 348; Lek. 2 nr 2076, 2274); 1398-1399 kmiecie Janek i Stefan (Lek. 2 nr 2075, 2076, 2327, 2328); 1399 Jan z B. (WR 3 nr 137); 1402-1409 Maciek Białojezierski (WR 2 nr 164; WR 3 nr 258, 417).

1403-1421 Bolcz, Tomisław zw. Bolcz z A. L. (KoścZ 2, 57v; WR 3 nr 597, 718, 762, 820, 851, 901).

1406-1433 Przybysław Gryżyński z Brenna, właśc. cz. B. (Cieplucha 118, 213; ACC 4, 155v; ACC 17, 6).

1412-1416 Ramfalt, Ramsolt, Ramsold, Ramwold, Ramolth z B. (KoścZ 3, 186; WR 3 nr 569; KObceRyc. s. 13, 156).

1413-1433 Grzymek Białojezierski, brat Mikołaja Bolcza (WR 1 nr 693; WR 3 nr 901; WR 4 nr 1064; KObceRyc. 13; PG 1, 57v).

1416 Bartosz z B., h. Baran, zawołania Junosz (Wp. 4 s. 342); 1419-1420 Andrzej z A. L. (WR 3 nr 816, 843, 859), w sporze z Wyszakiem Gryżyńskim z Jaszkowa o cz. Gorzyc (KoścZ 4, 162v; KoścZ 6, 3); 1420 Pakosz z A. L. (WR 3 nr 824); 1420-1423 Wyszek, Wyszak z B. (WR 3 nr 843, 859, 991); 1420 Bronisław z A. L. (WR nr 843); 1424 Bolcz [Tomisław czy Mikołaj?] (WR 3 nr 1037); 1424-34 Mikołaj Bolcz, Mikołaj z A. L., 1434 jego c. Katarzyna (WR 3 nr 1102, 1262, 1373; KObceRyc. 13; PG 1, 57v).

1427 [kmieć?] Wojc. Nowak (AC 2 nr 994); 1432 zgon Wawrzyńca ze Skoraczewa, właśc. folw. w B., 1433 wd. po nim (ACC 17, 6); 1434 Mik. Pierzchała Skoraczewski zapisuje po 150 grz. posagu i wiana na Skoraczewie i Prętkowicach matce Małgorzacie, która zrzekła się oprawy na B. (PG 1, 57v; KR 3, 64 mylnie podaje, że Mikołaj zapisał posag swej żony na B. J.); 1440 Kat. Bolcówna wnosi mężowi Mik. Skoraczewskiemu folw. Słoćwina w B. (Cieplucha 117); 1443 Wawrzyniec z B. Y. (WR 1 nr 1634, 1635); 1444 Michał z B. (K 3, 216); 1445 podział dóbr między Andrzejem i Wojsławem braćmi niedz. z Gryżyny a Janem z Jaszkowa, który otrzymuje m.in. trzecią cz. w B. J. z pr. patronatu kościoła w B. J. (PG 2, 109); 1446 Paweł Bierat z B. J. i Słoćwiny sprzedaje Katarzynie wd. po Mik. Skoraczewskim cz. folwarku w Słoćwinie (PG 2, 152v); 1448 podział dóbr między braćmi Andrzejem i Janem Jaszkowskimi: Jan otrzymuje 1/2 Jaszkowa oraz m.in. B. J. z pr. patronatu kościoła (PG 3, 27v-28; KObccRyc. 15 pod mylną datą 1434); 1448 Jan Jaszkowski zapisuje ż. Annie córce Piotra [Skóry] z. Gaju [k. Buku] po 300 grz. posagu i wiana na 1/2 Jaszkowa oraz m.in. na folw. w B. J. i na jeziorze w B. J. (PG 3, 37); 1449 [kmieć? szl.?] Nikel [Mikołaj] z B. (ACC 31, 35); 1450 Jan Jankowski [Jaszkowski!] z B. J., synowiec Przybysława Gryżyńskiego (Cieplucha 118); 1459 Katarzyna z ss. Andrzejem i Janem z B. pozywa Michała z B. o cz. w B. i Słoćwinie, którą pozwany zastawił siostrze w posagu; tę część dzierżyła matka pozwanego, a obecnie dzierży pozwany z ss. po śmierci jego siostry uczc. Małgorzaty; Katarzyna twierdzi, że ta cz. winna jej przypaść jako spadek po matce i że ma do niej bliższe prawo niż pozwany; ponadto Katarzyna pozywa Michała o inne części w B. i Słoćwinie, które siostra cioteczna pozwanego zastawiła za 15 grz. (KoścZ 14, 248v); 1464 Jan niegdyś z Tarnowa kupuje od Sędziwoja Kijeńskiego [?] folwark w B. za 100 grz. z zastrz. pr. odkupu (PG 7, 221v), oraz zapisuje ż. Katarzynie po 40 grz. posagu i wiana na tym folwarku (PG 7, 222); 1466 Jan Dusza Skoraczewski brat Jędrzeja i Winc. Bojanowskich właśc. cz. B. (Cieplucha 117).

ok. 1466-1469 Jakub z Orla [Wielkiego], 1467 niegdyś z Krzonu, 1469 niegdyś Gorzycki; ok. 1466 tenże posiada 1/2 Gorzyc i kupuje Krzon i cz. B. (Cieplucha 148); 1467 tenże zapisuje ż. Elżce po 200 grz. posagu i wiana na 1/2 Krzonu i na folwarku w B. (PG 7, 244); 1467 tenże kupuje od Katarzyny wd. po Mik. Skoraczewskim i jej ss. Jana i Piotra, dziedziców niedz. folwark w B. za 100 grz. (PG 8, 44v); 1467 tenże kupuje od Piotra Moreckiego 1/2 B. za 200 grz. (PG 7, 285v-286); 1469 tenże zapisuje ż. Katarzynie po 30 grz. posagu i wiana na 1/2 folwarku w B. (PG 8, 44v); 1469 temuż, jako swemu drugiemu mężowi, Kat. Bolcówna wnosi folwark Słoćwina w B. (Cieplucha 117).

1467 Sędziwój Rąbiński daje Piotrowi Moreckiemu 1/3 B. i 800 grz. w zamian za Drzęczewo (PG 7, 285v-286); 1476-1491 Piotr niegdyś z B. J., z → Bielewa, Bielewski (DBL nr 323, 327), 1476 stryj dziedziców z Chraplewa (PG 9, 44v); 1491 kupuje od Wawrz. Przybińskiego z B. części B. i Sułocina za 12 grz. (PG 10, 144v).

1485 Jan i Małgorzata dzieci zm. Jana Ullok z. Wy-

gnańczyc potwierdzają, że ojczym Adam Baranowski [z Baranowa k. Mosiny] zaspokoił ich pretensje do dóbr mac. Czerwony Kościół, Krzon i B. J. (PG 10, 10).

1486 Wawrz. Białojezierski (PG 10, 53v), 1491 Przybiński z B.: 1491 tenże sprzedaje Sędziwojowi Rąbińskiemu części w B. i Sułocinie za 12 grz. (PG 10, 144v); 1493 Dorota wd. po Wawrz. Białojezierskim i Przybińskim zeznaje, iż otrzymała od Piotra Pielgrzyma Kurskiego 20 grz. i zobowiązuje się pod karą umowną 60 grz. nie występować przeciwko niemu o zabicie przezeń jej męża, zaś poręczyciele poręczają mu za Macieja s. zabitego, za cc. Annę i Barbarę i pozostałe dzieci (PZ 22, 99).

1487 Mik. Kluczewski [z Kluczewa k. Wielichowa] kupuje od Andrzeja Głażewskiego i jego siostry Katarzyny 1/2 wsi Krzon i 1/2 folwarku w B. za 120 grz. (PG 10, 89v), a 1489 tenże sprzedaje swemu bratu Piotrowi pleb. w Wonieściu folw. w B. J. z pr. patronatu kościoła par. i wieś Przysiekę Polską za 80 grz. z zastrz. pr. wykupu (PG 10, 89v); 1488 Katarzyna ż. Jana Kokorzyńskiego kupuje od Stanisława, Piotra i Doroty, rodzeństwa z Gwiazdowa 1/2 wsi Krzon i cz. B., przypadłe im po matce (PG 10, 100).

1488-91 Mik. Kamblan z Wszołowa [pow. kal.], Skoraczewa: 1488 tenże wystawia w B. nowe fortalicium fossatum (Cieplucha 117); 1489 tenże kupuje z zastrz. pr. wykupu folw. w B. od Jana Ręcskiego [ze wsi Ręcsko], który nabył go od Jana Białojezierskiego za 17 grz. (PG 10, 122v); 1491 tenże kupuje od Zofii, c. zm. Jana Duszy Skoraczewskiego połowy części po ojcu we wsiach Skoraczewo [k. Kościana], Prętkowice i B. (PG 10, 156); 1491 Mik. Jaromirski kupuje od Zofii c. zm. Jana Duszy Skoraczewskiego 1/2 części po jej ojcu we wsiach Skoraczewo, Prętkowice i B. za 80 grz. (PG 10, 156); 1493 spór między Kat. Jaromirską ż. Mik. Jaromirskiego a [jej siostrą] Jadwigą i jej mężem Mik. Kamblanem ze Skoraczewa o podział dóbr [po ojcu i matce], tj. wsi Skoraczewo, B. i Prętkowice oraz o wykonanie wcześniejszego wyroku sądu polubownego, który zarządził podział po 1/2 pod wadium 200 grz. (PZ 22 k. 115, 118, 178) oraz podział między siostrami: Katarzyna otrzymuje folwark w B. z dworem, jeziorem, zagrodami, zagrodnikami, sadami i łąkami, 1/2 Prętkowic i 1/2 Skoraczewa z łąkami (PG 11, 207; KR 3, 64-65); 1494 taż Katarzyna daje Marcinowi i Winc. [Górzyńskim-Hersztopskim] dobra uzyskane ze wspomn. podziału w zamian za Manieczki (PG 11, 59v; Cieplucha 117, 206); 1497 Jan Firlej ze Stróżysk otrzymuje pr. do Przesieki Polskiej i folw. w B., skonfiskowanych Piotrowi Kluczewskiemu pleb. w Wonieściu za zaniedbanie obowiązku wyprawy wojennej (MS 2 nr 832, 925); 1505 Jan Białojezierski¹Kozierowski podaje go pod datami 1504 (nietrafnie, winno być 1505!) i 1517 r. Jednakże w cytowanym przezeń źródle pod 1517 r. występuje Jan Gorzyński z B. (KoścG 7, 160) i nie ma pewności, czy to jest ta sama osoba zw. Grzy[mko] pozywa Winc. Górzyńskiego o 6 wiard. czynszu rocznego od sumy głównej 28 grz. (KoścG 7, 3); 1505 ksiądz Mac. Pigłowski kupuje od Mik. Kluczewskiego 1/2 wsi Krzon i B. za 500 grz. (PG 13, 53) i sprzedaje je Janowi Kokorzyńskiemu s. Jana (Cieplucha 188); 1505 Marcin Górzyński zapisuje ż. Annie po 100 grz. posagu i wiana na 1/2 części w Skoraczewie i Prętkowicach z folw. i dworem w B. i na 1/2 jeziora w B. (PG 13, 26).

1510 w B. trzech dziedziców: a) pani Gorzyńska ma folw., kmiecia na roli wymierzonej z folw., 2 zagr., a miejscowemu kościołowi płaci 1/2 grz. tytułem czynszu rocznego zakupionego na tym folw.; b) Ujejski ma folw., 2 zagr. i 1/2 karczmy osadzonej na 1 ł.; c) Kokorzyński ma folw., 2 zagr. i 1/2 wspomn. karczmy (LBP 128-129); 1514 Jan i Mac. Górzyńscy ss. zm. Winc. Górzyńskiego dz. w B. zobowiązują się dokonać podziału dóbr zgodnie z polubowną ugodą oraz zobowiązują się wobec Mik. Robaczyńskiego, że ich matka Małgorzata zrzeknie się swego posagu i opuści folw. zw. Grzymkowski w B. (KoścG 7, 160); 1515 Stan. Ujejski, mąż Anny wd. po Janie Kokorzyńskim posiada folw. w B., niegdyś własn. Przybysława Gryżyńskiego (Cieplucha 118); 1535 Krzysztof Kokorzyński zapisuje ż. Urszuli c. Piotra Rydzyńskiego po 600 zł pol. posagu i wiana na połowach wsi Kokorzyn i Godziszewo [k. Kościana], na 1/2 połowy wsi Krzon i na 1/2 cz. wsi B. (PG 16, 760).

1563 pobór z 1/4 ł., karczmy dorocznej, wiatraka dorocznego (ASK I 4, 141); 1566 cz. Jana Czackiego: pobór z 1/4 ł, karczmy dorocznej, wiatraka dorocznego, od 2 zagr. (ASK I 4, 238); 1581 cz. Jana Cerekwickiego: pobór od 3 zagr. po 4 gr (ŹD 59).

5. 1419-37 pleban Mikołaj (SzPozn. 18; ACC 4 k. 131v, 155v; AC 2 nr 994; ACC 13, 44; ACC 16, 108v; Now. 2, 434); 1420 clericus Jan (ACC 4, 131v); 1430 Andrzej niegdyś minister w B. w sporze z plebanem w B. o 13 gr długu za piwo i o 14 gr za zastawiony przezeń na polecenie plebana liber viatici, który pleban przyrzekł wykupić (ACC 13, 44); 1431 spór o pr. patronatu: Piotr z Jeligowa, Mikołaj Pierzchała ze Skoraczewa, Maciej z Księginek i prezentowany przez nich Mikołaj clericus ze Skoraczewa ustanawiają pełnomocnika procesowego (ACC 15, 143rv); 1432 w sporze o pr. patronatu strona przedkłada dokumenty [o niepodanej dacie]: dok. prezenty wystawiony przez Józefa z Księginek, Bronisława z Jeligowa i Wawrzyńca ze Skoraczewa dziedziców i patronów kośc. w B. J. oraz dok. inwestytury, wystawiony przez olim Wincentego wikariusza in spiritualibus (ACC 16, 108v); 1432 spór o pr. patronatu między Piotrem i Mikołajem z Jeligowa i in. oraz Przybysławem z Gryżyny i Włoszakowic, Grzymkiem i in. (ACC 16 k. 53, 174); 1433 w sporze o pr. patronatu, wyrok na rzecz Przybysława [z Gryżyny i Włoszakowic] Grzymka i Wyszaka z zastrzeżeniem [jakichś uprawnień, tekst tu nieczytelny] dla wdowy po Wawrzyńcu, Dobiesława, Jana i Andrzeja ze Skoraczewa (ACC 17, 6); 1445, 1448 → p. 3; 1449 Sędziwój vitricus z B. pozywa Mikołaja Kuśnierkę byłego plebana w B. o 1 grz. ze sprzedaży [materiału budowlanego z rozbiórki] kościoła w B. oraz o 1 grz., którą matka Kuśnierki legowała kościołowi (ACC 31, 34v; Now. 2, 434); 1449 pleban z B. obwiniony przez szlachtę i parafian o występki (AC 2 nr 1234); 1450 pleban Mikołaj (ACC 42, 63); 1462 pleban Jan (SzPozn. 18); 1464 Jan pleban w B. przedstawiony na plebana w Brodach przez patronów tego kościoła (ACC 43, 150v); 1469 pleban Andrzej Białojezierski (SzPozn. 18; PG 8, 44v); 1494 do uposażenia kość: 1 łan i łąka pod Jeligowem (Now. 2, 434); 1504-1506 spór o pr. patronatu po rezygnacji plebana Jana Brożyny: Jan Kokorzyński z dziećmi swymi twierdzi, że jest jedynym patronem kościoła w B. i przedstawia jako swego kandydata Jakuba Malickiego kapłana i burgrabiego kośc., zaś Marcin i Winc Gorzyńscy w imieniu swym i szl. Jadwigi Kamblanki przedstawiają Wawrzyńca s. kowala z Czarnkowa wikariusza w Wyskoci (ACC 81 k. 86, 88; ACC 83, 97); 1507 Zygmunt St. zezwala Janowi pleb. w Bonikowie na zamianę z Jakubem Malickim swego kościoła w Bonikowie na kościół par. w B. (MS 4/2 nr 8321); 1508 przyłączenie kościoła par. w Krzonie (bez naruszenia praw par. kościoła w Krzonie) do kościoła par. w B. (Now. 2, 434; Cieplucha 118 pod datą 1505); 1510 do par. B.: B., Krzon (kościół złączony z kościołem w B.), Kobylniki, Skoraczewo, Prętkowice i Jeligowo; pleban ma w B. 2 ł., dzies. z folwarków Ujejskiego i Kokorzyńskiego, dzies. snop od kmiecia i z folw. Gorzyńskiej, od karczmarza dzies. snop. z 1/2 ł., a z 1/2 ł. meszne, tudzież 1/2 grz. czynszu rocznego, zakupionego na folw. Gorzyńskiej; pleban ma 1 ł. i 1 zagr. we wsi Krzon, pobiera dzies. wiard. ze wsi Krzon i Kobylniki, dzies. z folw. w Prętkowicach i 1/2 dzies. wiard. od kmieci w Prętkowicach, nadto pobierał dzies. wiard. z opust. wsi Jeligowo (LBP 128-129); 1523 Mac. Puniński w ugodzie z Janem plebanem w B.²W zapisce podano in Byaleshyna, co J. Nowacki uważa za Białężyn k. Murowanej Gośliny (Now. 2, 378). Znaczna odległość Jeligowa od Białężyna (ok. 75 km w linii prostej) nasuwa wątpliwości. Wydaje się więc, że pisarz w zapisce popełnił pomyłkę, a wiadomość dotyczy nie Białężyna, lecz B. J., tym bardziej że przed 1510 pleban z B. J. pobierał dzies. wiard. z opust. wsi Jeligowo (LBP 129) zobowiązuje się płacić mu dożywotnio 1/2 grz. tytułem dzies. snop. ze wsi opust. Jeligowo, którą sam uprawia (ACC 98, 26).

7. 1513 (K 3, 216); SzPozn. 17-18.

8. Grodzisko wklęsłe ok. VII-XI w., na podmokłej łące, 1700 m na NW od Białcza Starego, przy drodze z Białcza Starego do leśniczówki Prętkowice (Hensel 1, 20-21).