(1352 or. Brenno, 1379 Brenna) 11 km na SW od Przemętu.

1. 1404 opole → Brenno, opole; 1404 n. par. własna (Now. 2, 444); 1444 n. pow. kośc. (PG 2, 109); 1567 pow. wsch.! (ASK I 5, 300).

2. 1447 Andrzej i Wojsław z Gryżyny w sporze z opatem z Przemętu o jezioro¹Obecnie między B. a Osłoninem leżą jeziora: Breńskie, Białe, Miałkie, Trzytoniowe, Wieleńskie, Osłonińskie i Górskie; średniowieczne nazwy tych jezior nie są nam znane między B. a Osłoninem, jaz w jeziorze i rozgraniczenie wspomn. wsi (KoścZ 13, 90); 1466, 1481-83 przy B. i Miastku wymienia się osady → Folusz i → Ryczywół [z fortalicją i młynem] → p. 3; 1484 „eremus alias puschcza” koło B. i Bukowca (K 3, 114 cytowanego aktu nie udało się odszukać).

3. Własn. szlach. 1352 Mszczuj z B. (Wp. 3 nr 1313); 1379 Andrzej dz. i komes z B. (Wp. 3 nr 1762); 1401 B. ma zapłacić karę 8 sk. sądowi i 8 sk. Synosze Wilkowskiej z powodu absencji „circa opole circa Wilkowo” [Wilkowo Polskie] (KoścZ 1, 146).

1409 – ok. 1434 Przybysław Gryżyński albo Breński²Tenże Przybysław z braćmi był [do r. 1408?] zastawnym posiadaczem królewszczyzny: zamku i m. Przemęt z wsiami (Wp. 3 nr 1957), a ponadto w jego posiadaniu były wsie: 1397 Przysieka Polska, 1398 Słonin, 1406 cz. Białego Jeziora, 1412 Jasienie i cz. Borowa [Borówka?], 1415 części Machcina i Dłużyny, 1420 Oborzyska i Charbielin, 1421 Kawczyn, Bruszczewo i Bojanice, 1426 Lipno (Cieplucha 213) [s. Wojsława z Gryżyny] (WR 2 nr 534; Wp. 5 nr 304, 354; KObceRyc. 15: ACC 4, 155v; KoścZ 7, 3) burgr. kośc. 1407-13, stolnik pozn. 1416-32 (GUrz. A 313, C 731) asesor sąd. w Kościanie 1420-21 (MHP s. 326, 328, 329), kaszt. sant. [1432-34?] (MPHn. 9/2, 63); 1410 tenże posiada w zastawie m. Kościan, 1415 tenże na mocy wyroku sądowego odstępuje Dobroszce ż. Mroczka z Łopuchowa pr. do dóbr → Grodzisk należne jej pr. bliższości, a w zamian otrzymuje Srocko Wielkie, Krzan i Kurowo [par. Bonikowo] (Cieplucha 213, 245, 264; KObceRyc. 15; KoścZ 4, 181); 1420 tenże nabywa od Mac. Borka z Osieczny [s. Andrzeja] Kawczyn (Cieplucha 184); 1421 tenże kupuje od Dobrogosta Koleńskiego za 1600 grz. [dawne wsie Wyskotów:] Krzemieniewo, Garzyn, Drobnin i 1/2 Brylewa (Cieplucha 213); 1421 wzm. 1582 tenże posiada Bruszczewo (KoścZ 67, 451-453); 1422 sąd zachowuje Małgorzatę, ż. Przybysława z Brenna, przy jej darowiźnie [oprawie?] w Jasieniu, Kurowie, Krzanie, Bruszczewie, Przesiece Polskiej i Charbielinie, a Mik. Gołemu poleca, aby pozwał jej męża o sołectwo z innych jego dóbr (KoścZ 7, 70); 1424 Przybysław [z B.], Wyszak Jaszkowski, [Mac] Borek Osiecki oraz Borek, Andrzej, Wojsław i Jan bracia z Gryżyny oddalają roszczenia Jarosława, Bogusława i Janusza z Młynów [ss.? Małgorzaty, siostry Przybysława z B.] do sreber i bydła wartości 50 grz. (KoścZ 8, 71); 1428 tenże Przybysław ma zwrócić [królowi] w 3 ratach dług 500 grz. i złożyć go na ręce rajców pozn. w ratuszu w Poznaniu (AG perg. nr 325).

1412 Wyszak [Gryżyński] z B. i Bonikowa [później tenże w → Jaszkowie] (Wp. 5 nr 201).

1439-40 Andrzej i Wojsław Gryżyńscy [ss. zm. Jana z Gryżyny] w sporze z Andrzejem Jaszkowskim [s. Wyszaka] o podział dóbr po stryju Przybysławie Gryżyńskim: Włoszakowice, Koła, Wierzchuje, B., Grotniki, Grotniki Małe, Charbielin, Bukowiec Wielki, Bukowiec Mały, Lipno, Dłużyna, Machcin, Krzemieniewo, Drobnin, Bojanice, 1/2 Gorzyc, 1/2 Borówka (KoścZ 12 k. 137v, 322); [po 1440?] Mac. Borek Osiecki otrzymał po stryju Przybysławie z B. Bojanice, Krzemieniewo, Drobnin, Garzyn, 1/2 Gorzyc i 1/2 Borówka (Cieplucha 152); 1444 działy bratanków Przybysława z B.: Andrzej i Wojsław bracia niedz. z Gryżyny otrzymują B. miasto³Osada Brenno miasto (opidum) wymieniona jest pod tą nazwą tylko w cytowanym przekazie z 1444 oraz w Chorografii Długosza (DA 1, 92). Wymienia ją również pod r. 1432 Cieplucha (s. 160), wydaje się jednak, że korzystał on z przekazu z r. 1444, a następnie cofnął tę wiadomość do r. 1432, gdyż wtedy występował po raz ostatni Przybysław z B. (zmarł a. 6 IV 1434, GUrz. A 313). We wszystkich późniejszych przekazach źródłowych wymienia się obok B. osadę → Miastko położoną 3 km na NE od B. Tożsamość Brenna miasta z Miastkiem zdaje się nie ulegać wątpliwości i wieś oraz Włoszakowice, Wierzchuje, Koła, Bukowiec Wielki, Bukowiec Mały, Dłużynę, Charbielin i Grotniki, a Jan z Jaszkowa otrzymuje Bruszczewo, Przesiekę Polską, Krzan, Kurowo, Kawczyn, Jasienie, Oborzyska, Słonin, Wilkowice i cz. Białego Jeziora (PG 2, 109); 1445 Andrzej z Gryżyny zapisuje ż. Annie [ze Stęszewa] po 400 grz. posagu i wiana na swej części dóbr → Gryżyna, m.in. na B. i na Miastku (PG 2, 125); 1453 dziedzice dóbr Włoszakowice, Bukowiec [Wielki?], Grotniki, Dłużyna, B. i Charbielin: Wojsław z Gryżyny, Andrzej Gryżyński s. [zm.] Andrzeja z Włoszakowic oraz [jego bracia] Jan, Maciej i Mikołaj (KoścZ 14, 201v); 1462 Wojciech Wojsław [z Gryżyny], Włoszakowic otrzymuje w działach z [bratankami] Janem, Maciejem, Mikołajem i Andrzejem z Gryżyny, [ss. Andrzeja], Włoszakowice z zamkiem, Bukowiec, Wielki, Bukowiec Mały, B. i Miastko (PG 6, 114av); 1466 tenże otrzymuje od bratanicy [c. Borka z Gryżyny] Małgorzaty, ż. Piotra z Opalenicy kaszt. sant., części wsi: Włoszakowice z zamkiem, Bukowiec Wielki, Bukowiec Mały, Koła, Wierzchuje, Miastko, Ryczywół i B. (PG 7, 238); wspomn. Małgorzata na mocy testamentu zm. Wojc. Wojsława z Włoszakowic współuczestniczy w fundacji altarii w Osiecznej, zapisując jej na B. 4 grz. czynszu z pr. odkupu za 50 grz. (PG 7, 242a); Jan, Maciej-Mościc i Andrzej bracia niedz. z Gryżyny dają wspomn. Małg. Opalińskiej z dóbr odziedziczonych po Wojc. Wojsławie Włoszakowskim 1/2 Włoszakowic z zamkiem, 1/2 Bukowca Wielkiego, 1/2 Bukowca Małego, 1/4 B., 1/4 Miastka, 1/4 folw. Koła i 1/4 opust. wsi Wierzchuje, 1/4 Folusza, a Małgorzata wspomn. dobra tymże braciom sprzedaje (PG 7 k. 240av, 241a); działy spadkobierców Wojc. Wojsława Włoszakowskiego: Andrzej z Włoszakowic s. Andrzeja Włoszakowskiego otrzymuje 1/3 dóbr: Włoszakowice z zamkiem, Bukowiec Wielki i Mały, B., Miastko, Wierzchuje oraz cz. folw. Koła, całą wieś Grotniki i 2 młyny tamże, a [brat jego] Jan z Gryżyny otrzymuje dobra Gryżyna oraz 1/6 Włoszakowic z zamkiem i wspom. wyżej wsi, m.in. 1/6 B. i 1/6 Miastka [z wyjątkiem Grotnik] (PG 7, 241av); 1469 Piotr, Jan i Mikołaj z Opalenicy [ss. Piotra i Małg. Gryżyńskiej] wygrywają spór z Andrzejem Włoszakowskim i nabywają pr. do wykupienia na mocy pr. bliższości 1/6 dóbr Włoszakowice, m.in. 1/6 B. i 1/6 Miastka (KoścZ 15, 398); 1479 Andrzej z Dłużyny [Gryżyński, Włoszakowski] zapisuje [drugiej] żonie, Małgorzacie [z Opalenicy] po 200 kop posagu i wiana 1/2 swych części w dobrach Włoszakowice, m.in. w B. i w Miastku, na 1/2 Dłużyny, 1/2 Charbielina, 1/2 Darnowa i 1/2 Grotnik (PG 9, 111v); 1481 tenże sprzedaje Piotrowi i Mikołajowi z Opalenicy 1/3 dóbr: Włoszakowice, Bukowiec Wielki, Bukowiec Mały, Koła, Miastko, B., Wierzchuja, Folusz, Ryczywół wraz z pr. patronatu nad kościołami w B., Włoszakowicach i Bukowcu Wielkim za 2000 grz. (PG 9, 133v); działy braci Piotra i Mikołaja Opalińskich: Piotr chor. pozn. otrzymuje m.in. 1/3 dóbr Włoszakowice z całą fortalicją i z wsiami, m.in. 1/3 B., 1/3 Miastka, 1/3 Folusza i 1/3 Ryczywoła (PG 9, 141); 1482 ciż bracia zapisują oprawę matce Małgorzacie z Włoszakowic, wd. po Piotrze Opalińskim, kaszt. sant., na 1/2 dóbr Włoszakowice, m.in. na 1/2 B. i 1/2 Miastka (KoścG 2, 91); 1483 Małgorzata z Włoszakowic, wd. po Piotrze z Opalenicy, daje synowi Piotrowi z Opalenicy 1/2 dóbr Włoszakowice, m.in. z wsiami B. i Miastko, a w zamian otrzymuje od niego Ptaszkowo i in. wsie; Piotr Opaliński chor. pozn. zapisuje ż. Annie ze Zbąszynia po 1200 zł węg. posagu i wiana na 1/2 dóbr Włoszakowice, m.in. na 1/2 Folusza, 1/2 Miastka, 1/2 Ryczywołu i 1/2 B. (PG 9, 179v); 1486 Mik. Opaliński daje w działach bratu Piotrowi chor. pozn. 1/6 dóbr Włoszakowice, m.in. z 1/6 B., 1/6 Miastka i 1/6 Folusza (PG 10, 40).

1510-11 3/4 ł. os., 1 1/2 ł. opust. uprawia pani Włoszakowska, sołectwo 1 1/2 ł., 3 zagr., 2 karczmy → p. 5; 1530 pobór z 9 ł., sołtys płaci z 1/2 ł. (ASK I 3, 121); 1563 pobór od 14 3/4 ł. i 2 karczem (ASK I 4, 144); 1567 pobór od 14 3/4 ł., 12 zagr., 1 rzem., 2 karczem (ASK I 5, 300); 1581 pobór od 14 ł., 10 zagr., 10 komorników, 4 rzem., 1 luźnego wieśniaka i 2 rybaków (ZD 61).

4. 1510, 1530 sołectwo, sołtys w B.→ p. 3.

5. 1481 pr. patronatu → p. 3; 1404-a. 1528 plebani w B.: 1404-23 Jan, 1434 Maciej, 1438-41 Wincenty, 1453-58 Jakub, 1466 Wojciech, 1468-69 Wawrzyniec, współdziedzic Zador, 1472 Mikołaj, współdziedzic Goliny, pow. kon. (PG 8, 163), 1506-07 Jan, a. 1528 Michał (Now. 2, 444; SzPozn. 32).

1510 do par. B. należy Miastko; pleban z B. pobiera 9 wiard. i 2 gr z dzies. z B. należnej bpowi pozn. oraz ma kopę gr dochodu rocznie z własnego jazu⁴1619 jaz ten znajdował się między jez. Białym a jez. Miałkim (AV 4, 154) (LBP 155); 1553 konsekracja nowego kościoła Ś. Jadwigi (Now. 2, 444).

6. Mszczuj z B., uczestnik konfederacji szlachty wlkp. (Wp. 3 nr 1313).