BYSZE

(1251 [fals. koniec XV w.] silva Brissiensis, 1521 Byze lacus, borra, 1559 Bysse fundum desertum, Bisen, 1564 Buchauische Heide, Buschauische Heide, 1577 ville: Maior Bezen, Minor Beszen, Byezen, 1592 Bessen villa, 1593 Buszen villa, 1596 Benszim, 1603 Bezy, 1629 Bysze, Byszeński Bór, 1944 Gross Büssen See, Klein Büssen See, leśnictwo Büssen) jeziora zw. obecnie Jez. Businowskie Duże i Jez. Businowskie Małe, las tamże oraz niezident. osady ok. 20 km na N od Wałcza.

1. 1521 pow. wał. (MS 4/1 nr 3683).

2. 1251 [fals. koniec XV w.] 1564 granica [nowomarchijskiej enklawy] → Turze biegnie [od Margrabiego Brodu] wzdłuż rz. Piławy aż do drogi z Machlin do Wałcza1Droga z Machlin do Wałcza biegła wówczas lewym [wschodnim] brzegiem rz. Piławy, a następnie koło lasu B. i lasu cisowego (silva taxorum, Ibenholz), a potem wzdłuż rz. Dobrzycy [w górę rzeki] (PU 1 nr 504, Wp. 1 nr 297); 1577 Zdrojewa Łąka i młyn Frybek → p. 3.

3. Własn. szlach. 1521 Zygmunt St. nadaje Więcławowi Boczschterwer burgr. wałeckiemu m.in. bór lub gaj z barciami oraz jez. B. i in. jeziora skonfiskowane Jakubowi Wedelskiemu z Frydlandu (obecnie Mirosławiec] z powodu niestawiennictwa na pospolite ruszenie (MS 4/1 nr 3683); 1559 Elżbieta, wd. po Henryku Golczu, z ss. Janem i Seboltem oraz Agnieszka, wd. po Kunie Golczu, z s. Janem skarżą Jerzego Frydlandzkiego o zniszczenie barci i rabunek miodu w dziedzinie (hereditas, fundum, heremus) B. (WG 1 k. 146, 154v, 155v 178v); 1577 Jerzy Frydlandzki pozywa Jana Golcza z Brocza m.in. z powodu łowienia ryb w jeziorze we wsi Maior B., w jez. Minor B. oraz z powodu szkód w lesie i na łące zw. Zdrojewa Łąka (Zdroiewa Łąka) w B.; tenże pozywa tegoż oraz Sebalda i Jana Golczów oraz ich bratanków Jana młodszego i Ewalda Golczów z Rzepowa o zabranie 100 wozów siana ze wsi B. wartości 300 grz. oraz z powodu szkód na sumę 300 grz. na grobli i w zabudowaniach młyna Frybek w dziedzinie B. (PZ 38, 487-490).

Uwaga: Por. → Bidize; może dok. z 1290 [recte 1297] r. dot. jez. B.?

Nową wieś w B. lokował ok. 1592 r. Blankenburg, dziedzic dóbr Frydland [obecnie Mirosławiec], a sprzeciw z tego powodu podniósł Hieronim Gostomski star. wał. stwierdzając, że B. należy do stwa Wałcz. Spory i napady toczyły się na tym terenie jeszcze w XVII w. (WG 5, 61; WG 7, 204v; WG 10 k. 25v, 28, 31v). Materiały dot. B. zawdzięczamy dr. R. Walczakowi. Na mapie z XVIII w. osadę Büssen oznaczono w miejscu obecnej leśniczówki Busino (Schmettau, MTop. 1950).

1 Droga z Machlin do Wałcza biegła wówczas lewym [wschodnim] brzegiem rz. Piławy.