(1337 Choinicza, 1387 Choynicza, Choynicze, 1388 Coynicze, 1391 Chonicze, 1393 Choygnicz, Konicze, 1399 [Chochnicza], 1400 Chorzincza!, 1404 Chonycza) osada opust. po 1945 r., 13 km na N od Poznania.

1. 1388 → Chojnica, opole; 1462 n. pow. pozn. (PG 6, 121v); [a. 1374], 1388 n. par. wł. (ACC 4, 71; WR 1 nr 49).

2. 1426 Jakub, młynarz z młyna król. [w Poznaniu] za zezwoleniem Piotrka z Ch. rąbał [las] za drogą Kocieszewską [w Ch.?] (WR 1 nr 1220); 1507 strugi → Okalewa i → Łęczynoga w Ch., → p. 3; [1508-13?] 1510-11 Jan ze Sławina, pleb. w Ch., Jan Bielawski dz. Biezdrowska [obecnie Biedrusko] oraz Marcin Chomęcki dz. Ch. w sporze ze Stan. Otuskim z Glinna o odnowienie granic i sypanie kopców między Ch. a Glinnem, począwszy od kopca narożnego, który stoi przy drodze z Ch. do Glinna i dzieli te wsie oraz Knyszyn i Drogocin (PZ 26, 80; por. AC 2 nr 1662; CP 224, 24); 1521 kopiec narożny, leżący na roli zw. Kczewy [Krzewy?] k. drogi z Bielaw do Nosilina rozdziela Bielawy, Ch. i Nosilino (PZ 29, 185); 1529 odnowienie gran. między Ch. a Knyszynem od kopca narożnego zw. Osina (Osszyna) dzielącego wspom. wsie z Lubiczem do kopca narożnego zw. Lisie Jamy (Lyszeyamy), gdzie stykają się Ch., Knyszyn i Drogocin (PZ 29, 584); 1541 rola Poświątne koło Ch. (K 3, 75; cytowane źródło zaginęło); 1584 Piotr Morawski z Morawska [obecnie Morasko] sprzedaje Januszowi Przecławskiemu las Krzewy w Ch., otoczony naokoło gruntami tegoż Przecławskiego w Ch. i sięgający do drogi z Łysego Młyna do Biezdrowska (PG 22, 373); [po 1591] las Krogulec (Kroguliecz) między Ch., Glinnem i Drogocinem (K 2, 352).

Młyny k. Chojnicy: → Cietrzeska, → Łysy Młyn, → Okalewski Młyn i → Walnik.

3. Własn. szlach. 1337 Andrzej z Ch. [kan. pozn. i dz. w Ch.] (Wp. 2 nr 1168); 1369 tenże, archidiakon pozn. wykupił za 80 grz. 7 gr od bratanka Mikołaja cz. Ch. z łąką i młynem Cietrzewka, a następnie darował bratu Wojciechowi tę cz. Ch., a młyn z łąką altarii Ś. Stanisława w kat. pozn. (Wp. 3 nr 1619).

1387-1416 Jura Chojnicki albo Bielawski z Ch. i Bielaw¹Jura używa 2 nazwisk i pisze się zamiennie z obu tych wsi (w Bielawach 1397-1421). Był może niedzielnym dziedz. Ch. z bratem Piotrem, jednakże jego synowie osiedli poza Ch.: Jan zw. Chojnica (→ p. 6) w Morasku, Wojciech w Glinnie, Wincenty Czurydło w Bielawach. Synem Jury był też Abraham (zm. a. 1436), a Kozierowski uważa za jego syna również Sędziwoja z Wróblewa i Słopanowa, lecz cytowany przez niego materiał źródłowy wiadomości tej nie potwierdza (KR 5 s. 21, 26; PZ 11, 116v), h. Przosna (Lek. 1 nr 289, 292, 347, 379, 487, 1916, 2612; WR 1 nr 35, 61, 144, 292, 411, 618; KP nr 216, 270, 693, 1549, 1556, 1563, 1596, 2061, 2845; MHP nr 131) asesor sąd. w Poznaniu i Kościanie 1400-14 (MHP s. 285, 302; ZSW nr 168, 271, 323, 342, 355, 389, 412; Wp. 5 nr 201; BJ 8057 IV, 144; KP passim) kaszt. rogoz. (GUrz. nr A 344); 1387 tenże w sporze z Piotrkiem z Nosilina (WR 1 nr 11); tenże z bratem Piotrkiem pozywa Jana Łódzkiego z powodu spiętrzenia wody koło nal. do nich młyna²Nie udało się ustalić, o jaki tu młyn chodzi, gdyż posiadłości Chojnickich i Łódzkich ze sobą nie graniczyły (Lek. 1 nr 181a); 1389 temuż sąd przyznaje 5 grz. z Nieczajny od Mik. [Bytyńskiego] kaszt. starogr. (Lek. 1 nr 675); 1393 tenże w sporze z Katarzyną [ż. Mik. Bytyńskiego] o Nieczajnę (Lek. 1 nr 1706); 1393, 1403-04 tenże w imieniu Wojciecha Suczki [brata swej ż. Anny, ze wsi Psarskie k. Poznania] upomina się u Mikosza Szczebiota i jego ż. Katarzyny [z Pożarowa] o wiano jego matki i babki (Lek. 1 nr 1570, 1571; KP nr 1123, 1285, 1410); 1402 tenże nabywa Sady od Bieniaka i Wszegniewa i zezwala im tam nadal mieszkać (KP nr 849); tenże w sporze z Olbrachtem Tworkowskim o 6 grz. z tytułu poręki dla swej kmiotki oraz „pro sulcacione agri” [z powodu poorania roli?] (KP nr 1082, 1083, 1084); tenże w sporze z Sędziwojem Knyszyńskim o 1/2 Knyszyna (KP nr 858).

1387-1432 Piotr (Piotrek) Chojnicki z Ch., brat Jury, h. Przosna (WR 1 nr 144, 411, 452, 528, 605, 788, 858, 1037, 1529; WR 3 nr 226; KP nr 1549; MHP nr 131) asesor sąd. w Poznaniu 1414 (BJ 8057 IV, 144); 1387 tenże w sporze z Piotrkiem z Nosilina (Lek. 1 nr 163): 1400 tenże w sporze z Hynakową [z Bruczkowa? pow. kal.] (KP nr 450); 1404 tenże skarży Mik. Wierzenickiego o zabranego mu suma i o raki zabrane jego ludziom (KP nr 1930, 1957); 1411, 1414 tenże w sporze z Przedwojem i Tomisławem z Rzepczyna [pow. gniezn.] oraz z Mikołajem z Górki, kanclerzem pozn. o pr. bliższości do Goślinki (PZ 3, 140, 142; PZ 4, 72v; KR 5, 3 błędnie: Golinka!); 1426 tenże w sporze z Jakubem młynarzem z młyna król. w Poznaniu o wyrąb lasu, → p. 2.

1408-40 Jan Chojnicki z Ch.³Kozierowski uważa go za syna Jury (KR 5, 4); wydaje się, że raczej był on synem Piotra. Nie wiadomo, czy ten sam Jan Chojnicki posiadał a. 1441 Daleszyn w pow. kośc. (KoścZ 25, 168) h. Przosna (PZ 13, 125; ACC 53, 118; Koz. Nieznane nr 25; KR 5 s. 6, 21); 1408 tenże przegrywa proces z Januszem młynarzem z Glinna (PZ 3, 47); 1425 tenże zeznaje, że Wincenty Bielawski nie zwrócił mu pożyczonego konia wartości 20 grz. w dobrym stanie (WR 1 nr 1199); 1434 tenże w sporze z Świąchem, Mikołajem i Piotrem niegdyś sołtysami w Biezdrowsku (PZ 12, 195); tenże w sporze z Pakoszem z Konar (por. → Bielawy; KoścZ 10, 314); 1435 tenże kupuje za 120 grz. od Wojciecha Glinieckiego [z Glinna] wieś Złotkowo (PG 1, 124); tenże zeznaje, że nie miał obowiązku wobec Jędrzeja Ceradzkiego, aby bronić 1/2 Ceradza Nowego od roszczeń in. osób (WR 1 nr 1454).

1432 Wojciech Chojnicki (WR 1 nr 1533, 1535; wg K 5, 4 s. Piotra); 1435 Anna wd. i Jadwiga c. Wojciecha z Ch. (PZ 13, 95; KR 5, 4; drugiego z cytowanych aktów nie udało się odnaleźć).

1435 Teodoryk z Ch. w sporze z Winc. Czurydło z Bielaw (PZ 13, 99); 1443 Teodoryk z Ch. [czy ten sam?] z bratem Piotrem⁴Wydaje się, że ok. połowy XV w. było 2 Teodoryków w Ch.: jeden występujący z bratem Piotrem sprzedawał w 1466 r. pr. do sumy 180 grz. zapisanej na Wirach i Wirach Małych (PG 6, 123v, 125), drugi zaś, żonaty z Barbarą Zwanowską przeniósł się w 1470 r. do Zwanowa [dziś Dzwonowo k. Skoków w pow. gniezn.] (PG 7, 205; PG 8, 156). Obydwaj pozbyli się z czasem swych części w Ch. Jan, Jakub i Małgorzata, dzieci Teodoryka niegdyś z Ch. [brata Piotra?] miały do r. 1463 macierzyznę w Wierzchaczewie (PG 6, 109v). Teodoryk występujący w Ch. w r. 1489 należy zapewne do następnego pokolenia, nie wiadomo jednak, czyim był synem. Z lat 1443-66 pochodzą wzmianki o Piotrze Chojnickim (WR 1 nr 1611; PZ 15, 155v), a później o niegdyś Chojnickim (AC 2 nr 1308) – nie wiadomo jednak, czy odnoszą się one do Piotra s. Jana i Małgorzaty, czy do Piotra brata Teodoryka, dziedzice z Ch. w sporze z Piotrem i Janem z Ch. [ss. Jana i Małgorzaty] (PZ 14, 185v).

1445-46 Małgorzata od 4 lat wd. po Janie Chojnickim w sporze z dominikanami z Poznania o czynsz 2 grz. od sumy 20 grz. (WR 1 nr 1621; PZ 15, 136v); 1445 Piotr, Jan⁵Tenże Jan występuje później w Białczu i w Strzępinie (PG 6 k. 114, 120v, 150, 214, 241) i Stanisław ss. Jana [i Małgorzaty – por. PZ 15, 136v] niegdyś z Ch., dziedzice! Dąbrówki Miejskiej [wieś król.] w obecności stryja Chwalęty z Lubicza i wuja Stanisława z Baranowa sprzedają Domaratowi z Mościsk [pow. nak.] za 400 grz. 1/2 Ch., 3 części Łysego Młyna i 1/2 mł. Walnik (PG 2, 114v); 1448-49 Domarat z Ch., 1449 tenże tenutariuszem w Dąbrówce Miejskiej (PZ 17, 226; PG 3, 58v).

1459 Wietrzych [= Teodoryk?] z braćmi Janem [Słupkiem], Bartoszem, dziedzice niedz. w Ch., w sporze z Chwalętą z Lubicza (PZ 17, 214v); 1462 Dzietrzych [Teodoryk] z wspom. braćmi (ich ewent. zastępcą w sądzie Bartosz Dębiński) oraz Dorota z Ch. [ich siostra?], ż. Piotra Dębińskiego [brat wspomn. Bartosza z Dębna Małego k. Stęszewa] w sporze z Zofią ż. Winc. Czurydło z Bielaw (PZ 17, 311v); Bartosz ma zapłacić bratu Janowi Słupkowi⁶W monografii rodu Leszczyców Kozierowski wspomina tegoż Jana Słupka, jako s. Jakuba; cytowane przez niego źródła nie potwierdzają tej informacji (KR 10, 12; PZ 17, 214v, 216) (obaj dziedzice w Ch.) 10 grz. (PG 6, 56v); 1470 Teodoryk [zw. też Zwanowskim ze Zwanowa, dziś Dzwonowa w pow. gniezn.] dz. w Ch. sprzedaje za 40 grz. braciom swym Janowi Słupkowi i Bartoszowi swą ojcowiznę i macierzyznę w Ch.; wspomn. bracia, dziedzice Ch., zapisują dożywotni czynsz 7 grz. rocznie z Ch. [siostrze?] Dorocie, ż. Piotra Dębińskiego tytułem należnego jej posagu 100 grz. (PG 8, 64v); 1477 Anna ż. Jana Słupka z Ch. (PG 9, 84); 1478 bracia Bartłomiej i Dziersław Chojniccy [może ss. Bartosza?] żądają 230 grz. od Bartosza Chomęckiego (PG 58, 60); 1479 Jakub i Jan ss. zm. Jana Słupka (KR 5, 5); 1486 Katarzyna c. Jana Słupka z Ch. nabywa z zastrz. odkupu 3 ł. os. i 2 ł. opust. w Morasku (PG 10, 59); 1489 Teodoryk i Dorota, dziedzice w Ch., w sporze z wikariuszami kat. pozn. i dominikanami w Poznaniu o czynsze (ACC 66, 147v); Dziersław, dz. w Chojnicy (ACC 66, 174).

1462-1529 Chomęccy i Wargowscy w części Ch.: 1462 Bartosz Chomęcki kupuje od Jana, Marcina i Sędziwoja [ss. Wincentego, w r. 1451 patrona kościoła w Ch.] z Sadów za 400 grz. 1/2 Ch.⁷Może Chomęcki nabył tę 1/2 Ch., która w 1445 r. dostała się w ręce Domarata z Mościsk; za tą hipotezą przemawia identyczna cena w obu transakcjach, oraz powiązania, jakie mieli zarówno Domarat z Mościsk, jak i później Chomęccy z Wargowem (PG 6, 121v); 1479 Katarzyna, siostra Wojc. Chowanowskiego, wd. po Bartoszu Chomęckim, z ss. Marcinem i Szymonem, niedz. braćmi z Ch., zobowiązuje się zapłacić Janowi i Jakubowi z Ch., ss. Jana Słupka 30 grz. (PG 58, 90v); Jan, Marcin i Szymon ss. Bartosza Chomęckiego, bracia niedz. z Ch., Morawska i Wargowa (PZ 20, 189v); 1493 Anna [z Siekierek Wielkich] wd. po Stan. Wargowskim z Ch.⁸W 1480 występuje w Wargowie Jan Wargowski z s. Stanisławem (PG 9, 195, 195v). Ponieważ wiemy, że synowie Bartosza Chomęckiego dziedziczyli również w Wargowie, możliwe, że wspom. Jan był właśnie s. Bartosza, a wtedy Stan. Wargowski z Chojnicy byłby jego wnukiem kupuje od Jana Bielawskiego z zastrz. pr. odkupu cz. w Biezdrowsku za 25 grz. (PG 10, 182); 1497 Jan Bielawski z Bielaw otrzymuje od króla dobra skonfiskowane z powodu niestawienia się na posp. ruszenie, m. in. oprawę Katarzyny wd. po [Bartoszu] Chomęckim w Morawsku i w Ch. oraz Anny Chojnickiej w Ch. i jej przezyski w Biezdrowsku (MS 2 nr 1078; Posp.rusz. nr 148); 1499 Katarzyna Chojnicka [może c. Stanisława i Anny?] w towarzystwie wuja Mik. Wydzierzewskiego i stryja Andrzeja Wargowskiego z powodu długu 40 grz. odstępuje Jakubowi Wargowskiemu swoje cz. w Morasku i Biezdrowsku (PG 62, 42); 1507 Marcin Chomęcki, dz. w Morawsku, zobowiązuje się Janowi Sławieńskiemu, archidiakonowi pszczewskiemu zastawić za 20 grz. długu mł. opust. Walnik w Ch., tenże daje kościołowi w Ch. ze swej cz. Ch. strugę → Okalewa k. strugi → Łęczynoga w celu zbudowania młyna (ACC 84 k. 178, 179v); 1510 tenże dziedzic w Ch. (PZ 26, 80); 1529 Kat. Chojnicka, wd. po Mac. Chojnickim oraz Jan i Jakub Morawscy [ss. Chomęckiego] dziedzice w Ch. (PZ 29, 584; PZ 31, 9).

1447 różni posiadacze części w Ch.: przeniesiono czynsz 1 grz. od sumy 12 grz. dla wikariuszy kat. pozn. z Gonięcina [obecnie Golęcin w Poznaniu] na 1/2 Ch. (CP 14, 620); 1448 Jakub z Ch. w sporach z Teodorykiem z Ch., z Winc. Czurydło z Bielaw i z Piotrem z Ch. (PZ 17, 214v, 216v, 217, 219); 1459 Wojciech Gardzina z Brzozy, Niepruszewa i Ch. [brat plebana chojnickiego Jana Gardziny] w sporach z Winc. Czurydło z Bielaw oraz z Janem, Wietrzychem [Teodorykiem] i Bartoszem z Ch. (PZ 17, 214v, 222v); Dorota, ż. Wojciecha Chojnickiego w sporze z Ofką ż. Winc. [Czurydło] z Bielaw (PZ 17, 216); 1480 Jadwiga, wd. po Tomaszu Wolikowskim, ż. Stanisława z Ch. (PG 9, 193v); 1481 Dorota z Ch. ma otrzymać 30 grz. od Wojc. Bielawskiego z Bielaw (PZ 20, 115v); 1489 różni dziedzice Ch. patronami tamt. kościoła → p. 5; 1511 Jan Otuski posiadacz? Ch.→ p. 5.

1393, 1434 mieszkańcy Ch.: 1393 śwd. Bartosz z Ch. [kmieć, współświadkowie kmiecie] (Lek. 1 nr 1500); 1434 Małgorzata z Ch. → Biezdrowsko p. 4 (PZ 12, 193v).

1423 kop. 1488/92 2 ł. w Ch. (LBP 26); 1470, 1471 wieś Ch. nie zapłaciła podatków (PZ 57 k. 91, 129); 1508 nie ma kmieci ani zagrodników; pobór od młynów: Łysego Młyna, Okalewskiego Młyna i młyna wdy [Andrzeja Świdwy z Szamotuł]⁹Wiadomość ta dot. zapewne mł. → Walnik (ASK I 3, 5); 1510 wieś opust. ma tylko 2 karczmy i 3 zagr. (LBP 25, 80); 1563 pobór od 2 1/2 ł., karczmy, 2 mł. o 1 kole (ASK I 5, 218v); 1577 pobór płaci Andrzej Chojnicki (ASK I 5, 670); 1580 pobór z cz. Andrzeja Piotrowskiego od 1 ł., 3 zagr., młyna Walnik o 1 kole i in. młyna o 1 kole (ŹD 9; ASK I 6, 91).

5. [a. 1374] wzm. 1420 Jan bp pozn.¹⁰Nie wiadomo, który z 3 bpów o imieniu Jan był wystawcą tego dokumentu; wspomn. bpi rządzili w l. 1278-97, 1324-46 i 1356-74 przyznaje kościołowi w Ch. dzies. z Golęczewa [obecnie Gołęczewo] (ACC 4, 71); 1410 Bartłomiej pleb. w Ch. w sporze z Przybysławem kan. pozn. o dzies. snop. i dzies. folw. z Biezdrowska (ACC 2, 179v); 1419-20 tenże w sporze z pleb. z Soboty i z Wincentym i Andrzejem dziedzicami z Golęczewa o dzies., zwłaszcza o dzies. z folw. Szymunowstwo w Golęczewie (ACC 4 k. 35v, 71, 78); 1423 kop. 1488/92 dzies. dla prepozytury kat. pozn. zamieniona ze snopowej na wiard. (z 2 ł. po 1 wiard.; LBP 26); 1444 Jan Gardzina kwituje odbiór dzies. kmiecej i folw. z Golęczewa (ACC 27, 144); 1445 tenże upomina się o dzies. z ról kmiecych, folw. i pola zw. Szymunowstwo w Golęczewie (ACC 28, 88).

1451, 1489 patroni kościoła w Ch.: 1451 Wincenty Czurydło z Bielaw i Winc. Sadowski [z Sadów] (AC 2 nr 1247); 1489 Jan i Andrzej z Bielaw oraz [dziedzice części w Ch.:] Jan, Dzietrzych oraz Dziersław, Katarzyna [Chomęcka] z ss. Janem i Szymonem oraz Marcin i Jan [po raz drugi ten sam?] Chomęccy, Anna i Jan Dębińscy oraz Dorota wd. po Piotrze Dębińskim, Anna wd. po Stan. Wargowskim, Katarzyna ż. Jakuba Piątkowskiego oraz Małgorzata, ż. Bartłomieja [Wąsowskiego] wójta w Śródce k. Poznania jako patroni kościoła w Ch. zgłaszają swoich kandydatów na plebana (ACC 66 k. 153v, 159, 174).

1504, 1529 kościół Ś. Jana Chrzc. (w 1586 r. Ścięcia Ś. Jana Chrzc; Now. 2, 374); 1507 kościół w Ch. otrzymuje strugę Okalewa w celu zbudowania młyna → p. 2, p. 3; 1507 przyłączono [jednowioskową] par. Morawsko do par. Ch.¹¹Kozierowski mylnie datował połączenie obu parafii na r. 1480 (Szpozn. 232) (Now. 2, 374); 1510 do par. Ch. należą wsie: Bielawy, Biezdrowsko, Tworkowo, Lubicz, Drogocin, Knyszyn, Łagiewniki, Glinno i Glinno Małe oraz Morawsko; pleban otrzymuje wiard. dzies. z Golenczewa w par. Sobota; do par. Ch. należy też mł. Cietrzeska¹²Wg rejestrów poborowych z 1508 młyn ten należał do par. Ś. Wojciecha pod Poznaniem (ASK I 3, 27) (LBP s. 80-81, 88, 177); 1511 Jan Otuski [z Glinna] zajął pleb. Janowi Sławińskiemu 4 woły wartości 8 kop gr i pług oraz zranił jego człowieka (colonus; AC 2 nr 1662).

1388-1511 plebani w Ch.: 1388 Michał (WR 1 nr 49); 1407-20 Bartłomiej (ACC 2, 54; ACC 3 k. 8v, 35); 1440 Mik. Sobocki (SŹ 3, 156; AC nr 2 1099); 1444-51 Jan Gardzina z Brzozy [i Niepruszewa] (PG 4, 88; AC 2 nr 1247); 1472-89 Wojc. Orzeszkowski altarysta w kat. pozn. (ACC 56, 60; Now. 1 s. 414, 417); 1489 Jan Latalski późniejszy prymas (Now. 2, 91); po 1489, 1511 Jan Sławiński.

6. 1337-1374 Andrzej z Ch., kan., później archidiakon pozn. → p. 3 (MPH 2, 707).

1403 - a. 1440 Jan zw. Chojnica, s. Jury z Bielaw i Chojnicy, bakałarz 1403, wikariusz kat. pozn. 1413, 1418, kan. głuszyński 1428, pleban w Gozdowie 1433, dziedzic części w → Glinnie, → Bielawach, → Nosilinie, → Morawsku (Wp. 5 nr 34, 211; AC 2 nr 1045; ACC 3, 37; PZ 13, 135v; PZ 14, 46; KR 2, 111).

1489, 1506 szl. i uczciwa Małg. Chojnicka albo Wąsowska, ż. Bartłomieja Wąsowskiego, wójta w Śródce [k. Poznania] → p. 5 (ACC 66, 159, 174; CP 3 nr 144).

8. Kościół późnogotycki; budowa rozpoczęta w 1531 r. przez Jana Przecławskiego dziedzica wsi (KZSz. V 20, 7).

Uwaga: Kozierowski wymienia ponadto w Ch. i w Bielawach Dziersława, zm. a. 1407 r. (KR 5 s. 4, 7, 10, źródło cytowane niedokładnie, aktu nie znaleziono).

Nie wiadomo, czy z tej Chojnicy pochodzili: śwd. Przecław Chojnicki z 1407 r. (WR 3 nr 346) oraz Coynyczsky [= Chojnicki?], zięć Rafała Kwileckiego z 1440 r. (AR 1 nr 176).