(1397 or. Chwalkowo, 1424 Phalcowo, 1433 Falcowo, 1469 Maius Chwalkowo, 1517 Chwałkowo), obecnie Chwałkowo Kościelne, 6,5 km na SE od Książa.

1. 1445 n. pow. kośc. (PG 2, 98v); 1397 n. par. własna; 1510 par. własna w dek. Nowe Miasto [nad Wartą] (LBP 140).

2. 1449 łan Maciąkowski¹Kozierowski czytał Maczøkowsky i nietrafnie zlokalizował ten łan w Chwałkowie k. Krobi (K 2, 437), por. bliższe wiadomości w p. 3 (Macząkowsky) → p. 3; 1461 staw w miejscu zw. → Charłubka (KcG 4, 22rv); 1490 Ch. k. Dolska (PG 10, 125v); 1493 łan opust. Ciechoniewski w Ch., czyli Jeziorku (PG 11, 4v); 1493, 1494 staw → Charłubka (PP 10, 118v; PG 7, 29); 1497 wsie Ch. i Jeziorko (MS 2 nr 895; Posp.Rusz. nr 37); 1510 połowa Ch. nazywa się Ch., a druga połowa Jeziorko (LBP 141); 1513 dziedziny Sułkowy, Mierzawy i Ch. są oddzielone od siebie; Sułkowy, czyli Jeziorko → p. 3; 1517 łany opust. zw. Młynarski i Pacholewski, półł. zw. Scholaski wraz z kawałkami roli, czyli klinami w Jeziorku tamże w Ch. (PP 10, 296); 1517 części wsi Ch., Mierzawy i Jeziorko (PG 15, 162; PP 10, 296); 1520 w dok. dla Jaraczewa [pow. pyzdr.] wspomn. droga chwałkowska (K 8, 176); 1522 łany opust. Gyelyewski i Zachwiadowski w Ch. (PG 15, 476rv); 1525 łany we wsiach Ch. i Jeziorko, w Ch. łan zw. Stopyrczyński, półł. zw. Chawloszowski (PP 10, 296rv); 1531-32 łan opust. w Ch.: Zachwyeladowski, Zachwyelyadowski (KoścZ 15 k. 80, 118); 1529 Jeziorko, Sułkowy, Mierzawy i Ch., ze starodawna połączone w jedną wieś, która obecnie nazywa się Ch. (PG 16, 270); 1532 dobra Ch., Jeziorko, Mierzawy i Sułkowy (KoścZ 25, 123); 1532 łan opust. Chlądowski lub Chlodowski²Kozierowski nietrafnie zlokalizował ten łan w Chwałkowie k. Krobi (K 2, 76), por. bliższe wiadomości w p. 3, staw rybny → p. 3; 1542 Baltazar Jaraczewski sprzedaje braciom Stan., Mik. i Kasprowi Łapińskim swe części wsi osiadłych Ch., Jeziorko i opust. Mierzawy (PP 10, 296v).

1550 Jakub, Jerzy, Wojc. i Sebastian Chwałkowscy nieletni oraz Mik. Sapieński niedz. dziedzice [w Ch.] pozywają Łukasza Jaraczewskiego oraz Wojc. Jaraczewskiego o wycięcie przemocą 44 dużych olch, zdatnych do budowy, w lesie wsi Sułkowy i Mierzawy (PyZ 24, 103 104); 1550 Mik. Twardowski, Jerzy i Jan bracia [Chwałkowscy], Wojc. Chwałkowski, Jakub i Mik. Malewski, Sebastian Chwałkowski bratanek (nepos) Jakuba, Mik. Sapieński pozywają braci Wojc., Łukasza i Baltazara Jaraczewskich o rozgraniczenie dóbr Jaraczewo [pow. pyzdr.] i wsi opust. Mierzawy, podając opis granicy: nad rzekami Wławka i Obra narożnik rozdziela Sułkowy, Mierzawy i Jaraczewo, potem granica idzie wzdłuż tych rzek; dąb w Obrze jest narożnikiem i rozdziela Mierzawy, Kołacin i Jaraczewo (PyZ 24, 166-167v); 1550 ciż sami pozywają tych samych o rozgraniczenie m. Jaraczewo [pow. pyzdr.] i wsi opust. Sułkowy, podając opis granicy: pal dębowy jest narożnikiem i rozdziela Panienkę, Jaraczewo i Sułkowy, potem granica idzie strugą Wławka przez las aż do narożnika, który rozdziela Sułkowy, Mierzawy wsie opust. i Jaraczewo; pozwani Jaraczewscy twierdzą, iż nigdy nie słyszeli o Sułkowach, a narożniki nazywają łobesski [od wsi Łobez w pow. pyzdr.] i panięcki [od wsi Panienka] i te wg nich rozgraniczają Ch. [i Jaraczewo] (PyZ 24, 167-168v).

1557 Jakub Chwałkowski za 302 grz. zastawia Mik. Kołackiemu 1 ł. opust. zw. Zachwiejadowski w Ch. i trzy części folw. we wsi opust. Mierzawy przy granicy kołackiej [tj. ze wsią Kołacin] wraz z dębami, które leżą przy końcu tegoż folw. zwanego Kulbasina Góra (PP 10, 296v; K 2, 373 pod 1551 r.); 1561 prac. Szymon z Ch. poddany Jana Chwałkowskiego pozywa Jakuba Chwałkowskiego dz. części Ch. o zabranie mu przemocą siekiery w miejscu zw. Suciny (Szuczini) w dziedzinie opust. Sułkowy przyległej do Ch., gdzie karczował pieńki sosnowe (KoścZ 57, 464); 1561 bór Kozłowy w Ch. (KoścZ 57, 465); 1574 łan. opust. Charczkowski w Ch. (PG 21, 485); 1577 rola pod strugą w Topolkach w Ch., rola w Sułkowach (KoścZ 64, 703); 1581 młyn [Charłupka?] korzecznik o 1 kole (ASK I 6, 480); 1586 wsie i dziedziny Ch. osiadłe i Mierzawy, Sułkowy i Jeziorko opustoszałe (PG 22, 758).

3. Własn. szlach. 1424-57 Mik. z Ch., Chwałkowski (WR 3 nr 1456); 1424 tenże w sporze z Szymonem ze Starkowca [w pow. pyzdr. k. Miłosławia] dowodzi, że zapłacił za dziedzinę Starkowiec 80 grz. (WR 2 nr 1011); 1444 tenże s. Pełki z F. ma zaprzysiąc w sporze z Piotrem z Piątkowa [pow. pyzdr.], że poniósł 11 1/2 grz. szkody (WR 2 nr 1226); 1449 tenże i Jan Skoraczewski poręczają za Bieniaka z Mieszkowa [pow. pyzdr.] oraz za braci Jana i Wincentego z Mieszkowa ss. zm. Wincentego Furmana (BR 628 nr 147); 1450 tenże zapisuje ż. Małgorzacie po 50 zł węg. posagu i wiana na 1/2 dóbr w Ch. (PG 4, 92v); 1457 tenże, dz. w Ch. i Kolnicach [pow. pyzdr.], wraz z Janem, Piotrem i Janem Mścichem współpatron kościoła par. w Ch. (ACC 38 k. 12v, 29v).

1425-49 Mścich, Mścigniew, Mścisław³Mścich najczęściej używa zdrobniałej formy swego imienia (też zapisany jako Mścinko oraz Myszch!). W jednej z zapisek, tej samej, występuje jako Mścich i Mścisław (KoścZ 10, 163v), w innych jako Mścigniew (KoścZ 8, 144), lub jako Mścisław (KoścZ 13, 418v), wreszcie występuje też Mścisław ojciec Jana (ACC 37, 89v), przy czym nie ma wątpliwości, iż chodzi o tę samą osobę. Przyjąć należy, że Mścich używał przede wszystkim imienia w formie zdrobniałej, które rozumiano jako pochodzące od imienia Mścigniew, albo od imienia Mścisław. Również Kozierowski przyjmował tożsamość Mścigniewa – Mścisława Chwałkowskiego (KR 8, 30) z Ch., Chwałkowski (WR 2 nr 848; KoścZ 13, 189; KR 8, 30), 1435 dz. Piątkowa [pow. pyzdr.] (M. Gostyń I 1): 1425 tenże w sporze z Janem Ksiąskim (KoścZ 8 k. 144, 152v); 1433 sąd ziemski kośc. wyrokuje, że Mikołaj z Zaworów nie ma pozywać Mścicha z F. o straty, bo Mścich niegdyś z F. jest osiadły w innym powiecie na skutek zamiany z Pełką ze Starkowca [w pow. pyzdr. k. Miłosławia] (KoścZ 10, 163v); 1435 Mścich z Piątkowa [pow. pyzdr.], Jan i Jakub z Ch. pod karą umowną 50 grz. poręczają solidarnie za kmieci z Ch. Michała Krzemienia i Tomasza Hadzica z powodu gwałtów, dla których zostali oni w Gostyniu zakuci w dyby, iż ci nie będą napastować nikogo z mieszczan pozn. (M. Gostyń I 1); 1449 tenże zobowiązuje się zapłacić swej siostrze Annie ż. Jeremiasza z Kokoszek 10 grz. średnich gr, a jeśli nie zapłaci w ciągu 8 tyg., to ma wprowadzić ją w posiadanie łanu w Ch., zwanego Maciąkowski, z którego płaci się 1 grz. czynszu, na tak długo, dopóki nie zapłaci Annie tych 10 grz. (KoścZ 13, 418v; KR 8, 30 – cytowanej tu zapiski nie udało się odszukać); 1453 tenże wspomn. jako zm. (KoścZ 14, 220v).

przed 1433 lub 1433 Pełka ze Starkowca [w pow. pyzdr. k. Miłosławia] nabywa od Mścicha z F. jego dobra w F. w zamian za swoje posiadłości w Starkowcu (KoścZ 10, 163v); 1448 Małgorzata wd. po Pełce z Ch. w sporze z Jakubem Chwałkowskim oraz w sporze z Jakubem i Janem Chwałkowskim (KoścZ 13 k. 189, 190).

1435-63 Jan z Ch., Chwałkowski; brat Piotra (ACC 37, 89v): 1435 tenże poręcza za kmieci z Ch. (M. Gostyń I 1); 1445 tenże zapisuje na swej cz. w Ch. 1 grz. i 17 gr czynszu rocznego Janowi Kościeńskiemu altaryście altarii Ś. Tomasza i Stanisława w kat. pozn. (PG 2, 98v); 1448 tenże w sporze z Janem Cieciorką Chwałkowskim oraz w sporze z Marcinem Szypłowskim (KoścZ 13 k. 189, 190); 1448 tenże i Jakub Chwałkowski w sporze z Małg. Pełczyną [wd. po Pełce z Ch.] twierdzą, że Marcin Karsiecki nie ma żadnych sum na ich dziedzinie Ch. (KoścZ 13, 190); 1456-57 tenże wraz z Mikołajem z Ch. i Kolnic [pow. pyzdr.], bratem Piotrem i bratankiem Janem Mścichem z Ch. współpatron kościoła par. w Ch. (ACC 37 k. 89v, 99v; ACC 38 k. 12v, 29v); 1463 tenże, dz. w Sułkowach zapisuje ż. Annie po 70 grz. posagu i wiana na 1/2 tej wsi (PG 7, 179v).

1435-57 Jakub Chwałkowski, jego ż. Katarzyna (KcG 4, 22); 1435 tenże poręcza za kmieci z Ch. (M. Gostyń I 1); 1446 tenże sprzedaje Janowi niegdyś Broniszewskiemu [z Broniszewic w pow. kal.] 7 ł. os. (z każdego płacą po 1 grz. czynszu) i karczmę (płaci 3 wiard. czynszu) w Ch.⁴Akty te zostały zdziałane przed star. gen. wlkp. w Środzie i w Nowym Mieście n. Wartą. W pow. kośc. leżą dwie wsie o tej samej nazwie Ch. Wiadomości te odnoszę do Ch. [Kościelnego] k. Książa, bo ta osada leży bliżej wspomn. miast za 86 grz. z zastrz. pr. wykupu, po czym sprzedaje temuż te łany i karczmę za 150 grz. bez zastrz. pr. wykupu (PG 2 k. 134v, 195); 1448 tenże w sporze z Janem Skoraczewskim, tenże i Jan Chwałkowski w sporze z Małg. Pełczyna [z Ch.] (KoścZ 13 k. 189, 190); 1457 tenże, de Carszye, sprzedaje Sławoborowi z Orla [pow. nak.] cz. Rościmina [pow. nak.] za 40 grz. (NG 1, 80v); przed 1461 Wawrzyniec Kemblan nabył przez zamianę od Jakuba z Ch. jego cz. Ch. z pr. patronatu kościoła w Ch. (KcG 4, 22).

1448-57 Piotr z Ch., Chwałkowski (KoścZ 13, 189), brat Jana (ACC 37, 89v), współpatron kościoła par. w Ch. (ACC 37 k. 89v, 99v; ACC 38, 29v); 1457 tenże sprzedaje Sławoborowi z Orla [pow. nak.] cz. Rościmina [pow. nak.] za 40 grz. (NG 1, 80v).

1448 Jan Cieciorka w sporach z [braćmi] Janem, Mścichem i Piotrem Chwałkowskimi (KoścZ 13, 189).

1453-70 Jan s. Mścicha (też s. Mścisza, s. Mścisława), Jan Mścich, Jan Mściszek, Jan Mścisław, też jako Mścich i jako Jan, z Ch., Chwałkowski, bratanek⁵Kozierowski pod 1486 r. wymienia w Ch. braci [?] Mścicha, Jana i Jakuba, którzy poręczyli za Jadwigę Imbramową Ciecieradową i Annę Janocinę (KR 3, 148-149). Wiadomości tej sprawdzić nie można, bo autor niedokładnie zacytował źródło, z którego korzystał Jana i Piotra (ACC 37, 89v); 1453 tenże w sporze z siostrami niedz. Anną Chocicką i Małgorzatą (KoścZ 14, 220v); 1456-57 tenże współpatron kościoła par. w Ch. (ACC 37 k. 89, 99v; ACC 38, 29v); 1457 tenże sprzedaje Sławoborowi z Orla [pow. nak.] cz. Rościmina [pow. nak.] za 40 grz. (NG 1, 80 v); 1463 tegoż ż. Jadwiga sprzedaje bratu swemu Bartoszowi z Kobylnik pr. bliższości po ojcu i po matce do wsi Kobylniki w pow. kośc. [k. Kościana] za 200 grz. (PG 6, 164); 1465 tenże w sporze z Bartoszem Kobylnickim [z Kobylnik k. Kościana], a 1466 z Winc. Klunowskim [Kluny w pow. pyzdr., obecnie Klony] (KoścZ 15 k. 78, 85); 1469 tenże sprzedaje 1 grz. czynszu rocznego dla szpitala Ś. Barbary w Chwaliszewie za 12 1/2 grz. szer. półgr na swej cz. Ch. z folwarkiem z zastrz. pr. wykupu (PG 8, 9; CP 440, 3-4; czynsz ten wykupiono 1514 r., jak wynika z adnotacji przy tekście dok.; CP 439, 4); przed 1470 tenże sprzedał 1 ł. w Ch. Mikołajowi Skoraczewskiemu, a 1470 tenże płaci 30 grz. Janowi Skoraczewskiemu synowi Mikołaja, zaś Jan Skoraczewski pod karą umowną 100 grz. zobowiązuje się przenieść własność tegoż łanu w Ch. na rzecz Jana Mścisława Chwałkowskiego, gdy star. gen. wlkp. przybędzie do Kościana (KoścZ 15, 510); 1470 Jan i Jan Mścich dziedzice w Ch., Jakub i Mikołaj bracia niedz. z Ch., Mikołaj, Piotr, Jan i Wincenty bracia niedz. de Carszcze dają Łukaszowi Górce czwartą część dóbr⁶W pow. nak. występują Chwałkowscy, którzy być może wywodzą się z Ch. k. Książa: 1478 Maciej Chwalikowski (NG 3, 192), 1490 Jan Chwałkowski sędzia (NG 4, 55), 1496 Wojc. Chwałkowski (NG 4, 105) w pow. nak. Tuszkowo, Gomnowice (wieś opust.), Samsieczno, Czuchary [obecnie Suchary], Mierucin i Wąwelno w zamian za dwudziestą cz. wsi Starzykowo w pow. nak. i dopłatę 1000 grz. (PG 5, 103).

1453, 1457 Jan Pełka z Ch., 1456 z Ch. i Skoraczewa, 1461 ze Skoraczewa [k. Książa] (KoścZ 14, 219; ACC 37, 118v; ACC 38, 29v; KR 3, 147), 1462 Dorota ż. Jana [Pełki] Skoraczewskiego sprzedaje Iwanowi z Goliny [pow. pyzdr.] swą cz. w Ch., tj. 3 ł., 2 zagr. i 1/2 karczmy za 70 grz. (PG 6, 156).

1456-62 Wawrz. Kemblan, 1457 z Grabu [pow. kal.] (ACC 38, 29v): 1456 tenże dz. w Ch. podnosi roszczenia do pr. patronatu kościoła par. w Ch. (ACC 37, 82); przed 1461 tenże nabył przez zamianę od Jakuba z Ch. jego cz. w Ch., a 1461 tenże pod karą umowną 200 grz. poręcza Iwanowi z Goliny [pow. pyzdr.], że będzie bronić od roszczeń innych osób tę cz. w Ch., tj. część pr. patronatu kościoła w Ch., folwark, łany z kmieciami! (Andrzej Gogolek, Grzegorz s. Śląska, Marcin Bogaty), 2 karczmy (karczmarze Wojciech s. Namiaty i Mik. Pustolka), 3 zagr., cz. sołectwa z budynkami, staw w miejscu zw. Charłubka z obu brzegami i wierzchowiskiem oraz ponadto zobowiązuje się, że Katarzyna ż. zm. Jakuba, a także Dorota ż. Wawrzyńca skasują swoje oprawy na Ch. (KcG 4, 22rv); 1462 tenże sprzedaje Iwanowi z Goliny [pow. pyzdr.] swoją cz. w Ch. z wiatrakiem i cz. sołectwa za 400 grz., a kupuje od Iwana z zastrz. pr. wykupu za 350 zł węg. jego cz. we wsi Gościejew w pow. pyzdr., zakupioną przez Iwana z zastrz. pr. wykupu (PG 6, 141v).

1469-75 Paweł Pachota z Kolnic [pow. pyzdr.], Kolnicki: 1469 tenże wraz z bratem Świeborem i bratankami swymi, ss. zm. Jana zapisuje po 100 grz. posagu i wiana ż. Małgorzacie na wsiach Kolnice [pow. pyzdr.], Kruczyn, Mszczyczyn, Lgota i Ch. w pow. kośc. (PG 8, 3v); 1470 sędziowie polubowni mają dokonać podziału dóbr po ojcu i matce pod karą umowną 300 grz. w dziedzinach Kolnice [pow. pyzdr.], Mszczyczyn, Ch. i Kruczyn w pow. kośc. między Jadwigą ż. Jana ze wsi Szkudła [pow. kal.] i Katarzyną córkami zm. Mik. Kolnickiego, ich braćmi Świeborem i Pawłem Pachotą Kolnickimi oraz ich bratankami, nieletnimi ss. zm. Jana Kolnickiego (PG 57, 45v-46); 1471 Paweł Pachota z Kolnic [pow. pyzdr.] pozwany z Kolnic, Kruczyna, Ch. i Mszczyczyna (KoścZ 15, 571); 1475 tenże zapisuje ż. Małgorzacie po 100 grz. posagu i wiana na 1/2 dóbr, które winny mu przypaść z działów z bratem Świeborem i bratankami, synami zm. Jana Chwałkowskiego we wsiach Kolnice [pow. pyzdr.] Kruczyn, Lgota i Ch. w pow. kośc. (PG 9, 22v); 1475 tenże i Świebor bracia oraz Mikołaj i Jan ich bratankowie, ss. zm. Jana Chwałkowskiego sprzedają Janowi Szkudlskiemu [ze wsi Szkudła w pow. kal.] wieś Mszczyczyn i wieś opust. Gajewo za 200 grz. szer. gr z zastrz. pr. wykupu (PG 9, 22); 1494 Andrzej Świączyński [ze Świączyna k. Książa] dopuszcza Małg. Kolnicką wd. po Pachocie Kolnickim do jej posagu i wiana, jakie ona ma we wsiach Kolnice [pow. pyzdr.], Kruczyn, Ch. i Lgota zgodnie z jej listem wiennym, zaś przezyski wobec niej kasuje (PG 59, 20v).

1469-97 Świebor z Kolnic [pow. pyzdr.], Kolnicki, brat Pawła Pachoty (zob. wyżej): 1493 Mik. Kolnicki z Kolnic zapisuje ż. Helenie c. Andrzeja Świączyńskiego [ze Świączyna k. Książa] po 115 grz. posagu i wiana na 1/2 dóbr z działów ze stryjem Świeborem Kolnickim we wsiach Kolnice, Kruczyn, Ch. i Lgota i na 1/2 dóbr, które mu przypadną po śmierci stryja Pawła Pachoty Kolnickiego (PG 10, 192v); 1494 Świebor Kolnicki z bratankiem Mikołajem dziedzice niedz. z Kolnic sprzedają Janowi Chwałkowskiemu staw Charłubka w Ch. za 25 grz. (PG 7, 29), a 1493 zobowiązują się bronić ich od roszczeń innych osób (PP 10, 118v); 1494 ciż sprzedają Michałowi Goryńskiemu [ze wsi Gorynino w pow. gnieźn., obecnie Goranin] całą cz. dziedz. w Ch. za 70 grz. z zastrz. pr. wykupu (PG 7, 39); 1497 Świebor Kolnicki zapisuje ż. Dorocie c. zm. Bartosza Jutroskiego [z Jutrosina w pow. pyzdr.] po 200 grz. posagu i wiana na swych dobrach we wsiach Kolnice, Kruczyn i na inwentarzach w Ch., gdzie sam mieszka (PG 7, 138).

1475 Małgorzata wd. po Bartoszu z Jarosławek, dz. w Ch. sprzedaje Mikołajowi z Ch. 1 ł. os. w Ch. za 20 grz. (PG 9, 30v).

1482 Wojciech i Paweł Pielgrzym bracia niedz. z Ch. sprzedają Janowi Rozdrażewskiemu swą cz. po ojcu i po matce w Chociczy za 150 grz. (PG 9, 156).

1490 Katarzyna ż. Krzysztofa Langowskiego, Anna ż. Wiktora z Obornik i Małgorzata ż. Melchiora Ziemka ze Szczodrego [pow. nak.] siostry niedz. z Sierakowa [k. Rawicza] sprzedają za 200 grz. średnich gr Janowi Kawieckiemu s. Mik. Kawieckiego łan opust. i czwartą cz. sołectwa w Szymanowie [k. Rawicza], całą cz. ojcowizny, jaka im przypadła w Chwałkowie [należącym do Ciecieradów, pow. pyzdr.] oraz przezyski na innej wsi Ch. koło Dolska na częściach braci Andrzeja, Jana i Andrzeja (PG 10, 125v).

1493 Mikołaj, Paweł, Stefan i Stanisław bracia niedz., ss. zm. Jana [Chwałkowskiego] sprzedają stryjowi Mikołajowi ze wsi Szkudła [pow. kal.] oficjałowi pozn. za 200 grz. z zastrz. pr. wykupu swe pr. do wsi Mszczyczyn i Gajewo, które ich ojciec Jan nabył za 200 grz. (PG 11, 8v).

1493 Mik. Kołacki [z Kołacina] kupuje od Andrzeja s. Macieja Ślązaka z Ch. 1 ł. opust. w Ch., położony między rolami kmieci Kietlicza i Bambola, należący doń po matce, za 30 zł węg. (PG 10, 181).

1493-1517 Stan. Malewski zw. Bylęta (LBP 140; AC 2 nr 1606); 1493 tenże kupuje 1 ł. opust. zw. Ciechoniewski w Ch., czyli w Jeziorku od Mik. Kolnickiego [z Kolnic w pow. pyzdr.] zwanego Masłek za 20 grz. (PG 11, 4v); 1496 tenże w sporze o dzies. z łanu niegdyś sołeckiego w Ch. (ACC 73, 152); król nadaje Janowi Włoszowskiemu z Jarosławia [czy to Jan Włostowski z Jarosławek k. Książa?] pr. do dóbr Stan. Malewskiego i jego ż. Małgorzaty w Ch. i Jeziorku [z powodu zaniedbania obowiązku wyprawy wojennej] (MS 2 nr 895; Posp.Rusz. nr 37); 1517 temuż Petronela Chwałkowska ż. Jakuba Strzeżowskiego w asystencji stryja Mik. Malewskiego i wuja Peregryna Kobylnickiego sprzedaje swe części wsi Ch., Mierzawy i Jeziorko za 40 grz. (PG 15, 162; PP 10, 296).

1496-1510 Piotr Chwałkowski (LBP 140-141); 1496 Jan Jarosławski zapisuje jego c. Dorocie a swej ż. po 25 grz. posagu i wiana na 1/2 cz. dziedz. w Jarosławkach (PG 7, 96v).

1505-10 Marcin Chwałkowski (LBP 140-141); tenże otrzymuje od Wawrz. Chwałkowskiego 2 ł. opust. w Ch. w zamian za 1 ł. opust. we wsi Magnusze [obecnie Magnusy] w z. sieradzkiej i 20 grz. dopłaty (PG 13, 76v).

1506 Jan Sobiepan kmieć z Ch. [poddany] Stan. Malewskiego z Ch. zapisuje w testamencie s. Maciejowi jako dziedzicowi 20 zł węg. i 4 grz. półgr, cc. Helenie i Magdalenie po 20 zł węg., kościołowi w Ch. 10 grz. półgr, Wojciechowi pasierbowi (privignus) 2 grz., ż. Agnieszce 10 grz.; gdyby dzieci zmarły przed dojściem do pełnoletności, to przeznaczone dla nich legaty należy użyć na zwiększenie dochodów pleb.; wierzytelności przeznacza: 14 sk. od Andrzeja Ortyla z Chromca i nie podaną sumę od Michała kmiecia z Ch. dla kościoła w Ch., od kmiecia Szymona Głąba z Brzostowni 1/2 grz. na cele budowlane kościoła we Włościejewkach; na trycezymy przeznacza 1/2 grz. oraz 30 gr, a dla Jana wikarego w Panience dla jego kościoła 6 1/2 gr wierzytelności od pana Piotra Konarskiego (AC 2 nr 1606).

1506-10 Mik. Łaszczyński z Ch., współpatron kościoła par. w Ch. (ACC 84, 145v; LBP 140); 1506 tenże kupuje od Michała Goryńskiego [ze wsi Gorynino w pow. gnieźn., obecnie Goranin] z Ch., część w Ch. nabytą przez niego od Świebora i Mikołaja z Kolnic [pow. pyzdr.] za 70 grz. z zastrz. pr. wykupu (PG 13, 92).

1507-14 Jan Chwałkowski, współpatron kościoła par. w Ch. (ACC 84, 145v; LBP 140; ACC 90, 83).

1507-24 Benedykt Chwałkowski, współpatron kościoła par. w Ch. (ACC 84, 145v; LBP 140; ACC 99, 105): 1513 tenże pozwany przez Dorotę ż. Jana Jarosławskiego [córkę Piotra Chwałkowskiego] o jej cz. po ojcu i po matce w Ch. albo o posag w wysokości 40 grz. (KoścZ 18, 413); 1516 tenże wraz z ż. Włodka c. zm. Samsona Bobowieckiego sprzedają Janowi Lipnickiemu części dziedz. [Włodki] w Popowie i Debrznie za 125 grz. (PG 15, 95v).

1510 Ch. wieś licznych dziedziców: Jan Chwałkowski ma 10 ł. os. i 4 1/2 ł. opust. (w liczbie łanów opust. są 2 1/2 ł. sołectwa), z łanów opust. uprawia 1 ł. sołectwa i 2 ł. opust. własne, nadto ma 1/2 folw. i 2 młyny dor.; Piotr [Chwałkowski] ma 3 ł. opust., które sam uprawia i nie ma żadnych ł. os.; Marcin [Chwałkowski] ma 2 ł. opust., które sam uprawia; [Stan.] Malewski ma 1 ł. os. i 4 ł. opust., które uprawia z wyjątkiem 1 półł.; Mik. Łaszczyński ma 2 ł. os. i 4 ł. opust., które leżą nieuprawne oraz ma 1/2 folw.; Benedykt [Chwałkowski] ma 5 ł. os. i 3 ł. opust., które sam uprawia; [Bartłomiej] Kołacki [z pobliskiej wsi Kołacin] ma 1 ł. opust., który kmiecie uprawiają za czynsz; 1/2 wsi nazywa się Ch., a druga 1/2 nazywa się Jeziorko (LBP 140-141).

1513 prac. Stefan z Ch., powołany na świadka przez pana [którego?] Chwałkowskiego w procesie z altarystą in Summo Poznaniensi zeznaje, że tenże Chwałkowski ma w Ch. 1 ł. opust., którego nie uprawia; dziedziny Sułkowy, Mierzawy i Ch. są oddzielone od siebie (distincte hereditates); Chwałkowski ma w Sułkowach, czyli Jeziorku, 4 ł. os., w Mierzawach dwóch kmieci, każdy na półł.; w Ch. są też inni dziedzice, a śwd. nie wie, ile, który z nich ma (DepTest. IV 361).

1514 Stan., Mik. Chwałkowscy, współpatronowie kościoła w Ch. (ACC 90, 83).

1517 Jakub Strzeżowski sprzedaje Hilaremu Jaraczewskiemu 2 ł. opust. (ł. Młynarski, 1/2 ł. Pacholewskiego, 1/2 ł. Scholaskiego) w Ch. wraz z kawałkami roli, czyli klinami w Jeziorku tamże w Ch. za 40 grz. (PP 10, 296).

1518-32 Jakub Chwałkowski (KR 8, 30, cytowanego aktu nie udało się odszukać; PyZ 24, 166-167v; ACC 99, 105), współpatron kościoła par. w Ch.: 1525 tenże zastawia Mik. Kotarskiemu za 40 grz. 3 ł. we wsiach Ch. i Jeziorko: 1 ł. os. w Jeziorku, na którym siedzi prac. Klemens i płaci 1 grz. czynszu, w Ch. 1/2 ł. os., na którym siedzi prac. Chroszka, 1 ł. opust. zw. Stopyrczyński, 1/2 ł. zw. Chawloszowski (PP 10, 296 rv); 1529 tenże zapisuje ż. Helenie c. zm. Łukasza Wrąskiego [z Wrzący w woj. sier.] zw. Zajączek po 150 grz. posagu i wiana na swych częściach w Jeziorku, Sułkowach, Mierzawach i Ch., które ze starodawna połączone są w jedną wieś zw. Ch. (PG 16, 270); 1521 tenże sprzedaje Bartłomiejowi Kołackiemu [z Kołacina] dwa ł. opust. w Ch., Gyelyewski i Zachwiadowski, za 20 grz. z zastrz. pr. wykupu (PG 15, 476 rv); 1531-32 tenże pozwany przez Tyburcjusza Jaraczewskiego o łan opust. zw. Zachwyeladowski lub Zachwyelyadowski w Ch. (KoścZ 25 k. 80, 123); 1532 tenże zaspokaja roszczenia brata Andrzeja Chwałkowskiego do 50 zł węg. tytułem wiana zm. matki Barbary Bliskawianki, które jego ojciec zm. Jan zapisał na dobrach Ch., Jeziorki, Mierzawy i Sułkowy (KoścZ 25, 123); 1532 tenże przyrzeka bratu swemu Andrzejowi Chwałkowskiemu, że będzie bronić od roszczeń innych osób 1 ł. opust. zw. Chlądowski (też Chlodowski), zagr. z placem, gdzie Andrzej zbudował dom i staw rybny oraz 6 zagonów roli, gdzie Andrzej zbudował dwór, położone w Ch., które sprzedał mu za 20 grz. (KoścZ 25 k. 126, 134v).

1522 Bartłomiej Kołacki [z Kołacina] sprzedaje Maciejowi Kołackiemu dwa ł. opust. w Ch. Gyelyewski i Zachwiadowski za 20 grz. z zastrz. pr. wykupu (PG 15, 476rv).

1530 pobór z 6 ł., od karczmy 3 gr (ASK I 3, 121); 1563 pobór – cz. Jana Chwałkowskiego: 4 3/4 ł., karczma doroczna, 1 zagr.; cz. Jakuba Chwałkowskiego: 2 1/4 ł., 1 wiatrak doroczny; cz. Sebastiana Chwałkowskiego: 1 1/4 ł.; cz. Wojc. Malewskiego: 1 ł.; cz. Mik. Sapieńskiego: 1 1/4 ł. (ASK I 4, 144); 1564 dzies. wiard. dla bpa pozn. [a więc z tej cz., którą zwano Ch.] z 11 ł. (LBP 310; por. LBP 140-141); 1581 pobór – cz. Łukasza Chwałkowskiego: 2 ł.; cz. Jana Chwałkowskiego: 9 1/2 ł., 2 zagr., 1 rzem., wiatrak doroczny; cz. Sebastiana Chwałkowskiego: 2 ł., 2 zagr., 1 komor., 1 rzem.; cz. Walentyna Chwałkowskiego: 4 1/2 ł., 1 zagr., 2 komor., młyn korzecznik o 1 kole, wiatrak doroczny; cz. Anny Sapieńskiej: 4 ł., 1 zagr. (ŹD 62; ASK I 6, 480).

4. 1424 Mikołaj sołtys z Ch. (WR 4 nr 926), 1425 tenże przed sądem jako pełnomocnik Mścicha Chwałkowskiego (KoścZ 8, 144).

1461-62 Wawrz. Kemblan sprzedaje Iwanowi z Goliny tę cz. Ch., którą nabył od Jakuba z Ch., m. in. cz. sołectwa w Ch. z budynkami i poręcza mu, że będzie tę cz. bronić od roszczeń innych osób (KcG 4, 22rv; PG 6, 141v).

1496 pleban w Panience toczy spór ze Stan. Malewskim dz. w Ch., który twierdzi, iż sporny łan nie był kmiecy, lecz jest i był łanem sołeckim, a on i jego poprzednicy nie uiszczali dzies. wiard. kościołowi w Panience, lecz oddawali dzies. snop. kościołowi w Ch.; pleban ma przeprowadzić dowód swoich roszczeń (ACC 73, 152).

1506 prac. Grzegorz zw. Gyeln ławnik w Ch. (AC 2 nr 1606); 1510 2 1/2 ł. opust. sołectwa, a dz. Jan Chwałkowski uprawia 1 ł. sołectwa (LBP 140).

1514 pleban w Panience pozywa Jana, Stan. i Mik. Chwałkowskich o dzies. snop. ze sołectwa w Ch., które pozwani posiadają i uprawiają, a która przynależy do kościoła w Panience; pozwani twierdzą, że od 60 lat i więcej płacili dzies. snop. swemu plebanowi w Ch. i że nie ma tam sołectwa, lecz są tylko folwarki; oficjał wyrokuje, iż powód ma prowadzić proces z plebanem w Ch. (ACC 90, 83).

5. 1397 pleban Tomasz (WR 1 nr 324; Lek. 2 nr. 2402).

1456-57 po zgonie plebana Wawrzyńca spór o pr. patronatu kościoła par. Ś. Michała w Ch.; oficjał wydaje wyrok na rzecz braci Jana i Piotra i ich bratanka Jana Mścicha dziedziców z Ch. oraz Mikołaja dz. z Kolnic [pow. pyzdr.] i Ch. (w toku procesu w tej grupie występuje też Andrzej Miedzanowski ze Skoraczewa, którego pominięto w wyroku) oraz na rzecz Mikołaja z Kębłowa, przez nich prezentowanego na plebana w Ch., któremu oficjał udziela inwestytury; oficjał odsądza od pr. patronatu Wawrz. Kemblana z Ch. i Grabu [pow. kal.] oraz Jana Pełkę z Ch., Mikołaja, Michała i Pawła ze Skoraczewa, którzy prezentowali kapłana Andrzeja Kemblana z Grabu [pow. kal.] bakałarza sztuk wyzwolonych; strona przegrywająca zapowiada apelację do Gniezna (ACC 37 k. 82, 89v, 99v, 118v; ACC 38 k. 10, 12v, 29v).

1461-62 Wawrz. Kemblan sprzedaje Iwanowi z Goliny tę cz. Ch., którą nabył od Jakuba z Ch., m. in. część pr. patronatu kościoła Ś. Michała w Ch. i poręcza mu, że będzie tę cz. bronić od roszczeń innych osób (KcG 4, 22rv; PG 6, 141 v); 1496 proces o dzies. z ł. sołeckiego → p. 4; 1506 prac. Grzegorz zw. Gyeln vitricus kościoła w Ch. (AC 2 nr 1606).

1507 Jan Chwałkowski, Benedykt Chwałkowski i Mik. Łaszczyński jako patronaci prezentują Mikołaja z Borku na plebana kościoła par. w Ch., który wakuje, ponieważ [pleban] Mikołaj porzucił swe obowiązki i został zasuspendowany; oficjał dopuszcza prezentę, pozywa wszystkich zainteresowanych i powierza prezentowanemu tymczasowy zarząd kościoła (ACC 84, 145v).

1510 kościół par. Ś. Michała i Mikołaja, pr. patronatu miejscowych dziedziców (→ p. 3 pod 1510); do par. należy tylko Ch.; kmiecie osiedli z połowy wsi, zwanej Ch. płacą dzies. wiard. bpom pozn., z drugiej połowy zw. Jeziorko płacą dzies. wiard. do kościoła [par.] w Panience, płacą też dziesięcinę [jaką i komu?] z łanów opust. (LBP 140-141); 1514 proces o dzies. snop. ze sołectwa w Ch. → p. 4; 1524 Jakub, Benedykt, Andrzej i Jerzy dziedzice i patroni kościoła par. w Ch. wspólnie prezentują Stanisława z Krobi na plebana w Ch.; oficjał dopuszcza prezentę i pozywa wszystkich zainteresowanych (ACC 99, 105); 1564 dzies. wiard. z 11 ł. w Ch. po 12 gr, ogółem 4 zł 12 gr dla bpów pozn. (IBP 310); 1572 kościół par. Ś. Michała w Ch. (Now. 2, 399).

6. 1472 Mik. Chwałkowski pleban w Mchach (AC 2 nr 1355).

7. SzPozn. 60-61.

Uwaga: Ch., Jeziorko, Mierzawy i Sułkowy dzielą wspólne losy własnościowe, przy czym Ch. występuje na ogół w charakterze nadrzędnym do pozostałych obiektów. Wydaje się, że Ch. wchłonęło te sąsiednie osady.