CHWARSTNICA

(1391 Chvarstnicza, 1422 Chwarsnicza, 1448 Chwarsnycza, Chwarsznicza, 1472 Thwarsnycza, 1493 Swarsnycza alias Malentin, 1522 Quarthnycza, 1535 Squartnycze, 1541 medietas ville Melenthyn vulgariter quarthnycza appellata, 1643 Malentin dicta Kwartnica) nie istniejąca wieś, identyfikowana niesłusznie z osadą Quast 5 km na SW od Tuczna, leżała bardziej na E i prawdopodobnie stanowiła zachodnią część wsi → Mielęcin, 9 km na SE od Tuczna.

1. 1448-72 pow. pozn. (PG 3, 35 i in.); 1493 S. alias Melentin in districtu et capitaneatu! Valcensi (PZ 22, 27v); 1541 ziemia wał. (PG 17, 422); 1577 n. pow. wał. (ASK I 5, 762).

2. 1643 wizja zaoranych granic między dobrami Tuczno a dobrami Czarnków zawiera kolejno opisy granic: wsi Marta [obecnie Martew] z wsią Bercholt [obecnie Brzeźniak], wsi Malentin dicta Kwartnica z wsią Wołowe Lasy i wsi Malentin [obecnie Mielęcin] z wsią Niekursko (WG 26, 531 v).

3. Własn. szlach. 1391 Tomek zw. Ostapecz i Stanisław, dziedzice w Ch. (Lek. 1 nr 897); 1422 Jan ze Studzieńca [k. Chodzieży] pozywa Fredricha z Tuczna w sprawie części wsi Ch.; część tę posiadał niegdyś stryj Jana, ksiądz zw. Byscupyecz1Byscupecz albo Byscupecz ze Studzieńca występował dwukrotnie w r. 1398 na rokach gnieźn. (Lek. 1 nr 1106, 1136). Możliwe że był on identyczny zarówno z księdzem (dnus Biscupecz) powołanym w 1417 r. do odebrania dzies. ze wsi Podolin (AC 2 nr 97), jak i z ks. Tomaszem w 1417 r. dziedzicem wsi Mielęcin i plebanem w Juncewie pow. kcyn. (Now. 2, 391) (PZ 9, 138v); 1462 Mikołaj i Katarzyna ze Studzieńca, Mikołaj s. Strzały ze Studzieńca oraz Katarzyna ż. Świętosława Brzosthowskiego sprzedają Przecławowi Potulickiemu, kaszt. rogozińskiemu, swoje części we wsiach Studzieniec, Grabowo [k. Gołańczy] i Ch. (PG 6 k. 95, 96); Mikołaj de Scothumirzecz [niezident. może Studzieniec?] sprzedaje temuż Potulickiemu 1/6 Ch. za 100 kóp gr (PG 6, 154v); 1493 Wojc. Potulicki z Chodzieży sprzedaje całą wieś S. alias Melentin Maciejowi i Hasse Wedelskim z Tuczna (PZ 22, 27v).

Wedlowie Tuczyńscy w Ch.: 1422 Fredrich z Tuczna, zob. wyżej; 1448 Jan Wedelski miecznik pozn. zapisuje ż. Annie po 2500 grz. posagu i wiana, m. in. na wsi Ch. w dobrach → Tuczno (PG 3, 35; oblata z 1471 r. ARP 2 nr 1175, tu suma 2600 grz.); 1462 Katarzyna wd. po [innym?] Janie Wedel ma oprawę m. in. na Ch. w dobrach → Tuczno (PG 6, 136v); 1471 Anna wd. po Janie Wedelskim mieczniku pozn. sprzedaje Andrzejowi Szamotulskiemu s. Piotra swą oprawę zapisaną w 1448 r. m. in. na Ch. w dobrach → Tuczno (ARP 2 nr 1175); 1472 Kazimierz Jag. zatwierdza wspomn. transakcję (MS 1 nr 899); 1493 Hasse i Maciej Wedelscy z Tuczna kupują S., zob. wyżej; 1535 wwiązanie Jerzego Wedelskiego z Nowej Marchii w 1/4 dóbr Tuczno, m. in. w 1/4 wsi Mielęcin; Mac. Tuczyński z Tuczna pozywa Jerzego Wedelskiego, aby okazał swe przywileje dot. dóbr Tuczno, m. in. wsi S.2W cytowanych tu 2 zapiskach z 1535 r. potraktowano zamiennie nazwy: Mielęcin i Ch., co w powiązaniu z przekazami z XVII w. (zob. nagłówek i p. 2) uzasadnia słuszność hipotezy, że Ch. leżała w bezpośrednim sąsiedztwie Mielęcina i z czasem obie te osady połączyły się w jedną całość (PG 16 k. 45, 181); 1536 Mac. Tuczyński pozwany o wieś Ch. przez Mikołaja z Potulic i Chodzieży, który uważa się za dz. wieczystego i właściciela (heres perpetuus et proprietarius) tej wsi; → zob. wyżej r. 1493 (PG 76, 354v); 1541 Jerzy Wedelski z Tuczna sprzedaje z zastrz. pr. odkupu Joachimowi Noczmer [Natzmer] tenutariuszowi wał. 1/2 wsi Mielęcin zw. Q. za 400 fl. monety marchijskiej (PG 17, 422); 1558-59 Krzysztof i Stanisław Tuczyńscy, dziedzice w Ch. (WG 1 k. 75v, 135); Ch. w dobrach Tuczno (PWc. 2, 102v).

1577 Stan. Tuczyński senior płaci pobór od 18 półł. i sołtysa (ASK I 5, 762); 1579 tenże płaci pobór od 9 śl., 1 zagr., karczmarza, sołtysa, kowala i pastucha; Reginger Wedelski płaci od 6 śl. (ASK I 3, k. 688, 689v).

4. 1577, 1579 sołtys → p. 3.

5. 1522 kościół par. w Tucznie z powodu skromnego beneficjum przyłączono do par. Q. (ACC 97, 92).

XVII-XVIII w. brak dalszych wzmianek o kościele w Ch.3Z niejasnej informacji Fr. Schultza może wynikać, że kościół w Ch. spłonął wraz z całą wsią w 1625 r. (o ile ta wiadomość nie dotyczy wsi Martew?; Schultz Geschichte 292) (Now. 2, 393).

Uwaga: Część Chwarstnicy należącą do dziedziców Studzieńca k. Chodzieży, Kozierowski uważał mylnie za osobną wieś położoną również w okolicach Chodzieży (K 2, 92; K 4, 118).

1 Byscupecz albo Byscupecz ze Studzieńca występował dwukrotnie w r. 1398 na rokach gnieźn. (Lek. 1 nr 1106, 1136). Możliwe że był on identyczny zarówno z księdzem (dnus Biscupecz) powołanym w 1417 r. do odebrania dzies. ze wsi Podolin (AC 2 nr 97), jak i z ks. Tomaszem w 1417 r. dziedzicem wsi Mielęcin i plebanem w Juncewie pow. kcyn. (Now. 2, 391).

2 W cytowanych tu 2 zapiskach z 1535 r. potraktowano zamiennie nazwy: Mielęcin i Ch., co w powiązaniu z przekazami z XVII w. (zob. nagłówek i p. 2) uzasadnia słuszność hipotezy, że Ch. leżała w bezpośrednim sąsiedztwie Mielęcina i z czasem obie te osady połączyły się w jedną całość.

3 Z niejasnej informacji Fr. Schultza może wynikać, że kościół w Ch. spłonął wraz z całą wsią w 1625 r. (o ile ta wiadomość nie dotyczy wsi Martew?; Schultz Geschichte 292).