(1388 Dzanczyn?, 1403 Dzanczna!, 1411 Dzeczino, Dzanczino, 1415 Dzendzina, 1417 Dzenczino, 1418 Dzenczina, 1429 Dzanczina, 1497 Dzianczina, Dzenczewo! 1498 Dzyanczyno, 1530 Dzyaczina, 1563 Dzyanczyna, 1566 Dzienczyna) 3,5 km na SE od Ponieca.

1. 1448 n. pow. kośc. (PG 3, 26); 1410 n. par. Poniec (Wp. 5 nr 169).

2. 1403 Zenwicz z Dz. zapowiada pastwiska i lasy w Dz. (KoścZ 2, 67v); 1416-18 Nikiel, Jan, Konrad i Hincza [Zenwiczowie], Sobek Żytowiecki [dz. wsi Drzewce] oraz mieszczanie z Ponieca rozgraniczają Dz., Drzewce i Poniec: 1416 Sobek Żytowiecki i Mik. Dzięczyński mają przedstawić arbitrów w sporze dot. Dz. i Drzewiec; 1417 wyznaczono termin sąd. po wizji kopców gran. między Dz. a Drzewcami; 1418 arbitrzy ustalają, że kopce gran. między Dz. i Drzewcami od granicy [od narożnika?] z Rokosowem mają być usypane na 15 prętów w głębi lasu aż do grobli, a od grobli [na] 20 prętów licząc od boru aż do narożnika z m. Poniec; grobla ma należeć, jak od dawna, do Dz. i dziedzice Dz. mają pr. ją naprawiać, podnosić i zbudować młyn; woda ze stawu może płynąć rowem przez Drzewce (do których należeć ma bór), lecz bez szkody dla Drzewiec; zalecono zwołać opole; Sobek Żytowiecki upomina się o ponowne zwołanie sędziów dla wytyczenia gran. stawowej [tzn. przez staw?] między Dz. a Drzewcami (WR 3 nr 637, KoścZ 4, 373v-374; KoścZ 5 k. 9v, 121v, 142v – nowa foliacja).

1430, 1434 Lisek z Dz. w sporze z Bełczkiem Rokossowskim: 1430 o gran. między Dz. a Rokosowem i w sprawie strugi Spacznicy, 1434 woźny sądowy ma stwierdzić w czasie wizji lokalnej czy z powodu spiętrzenia wody przez Liska zostały zalane kopce gran. na wspomn. granicy (KoścZ 9, 273; KoścZ 10, 209v); 1430 młyn, łąki, lasy oraz łąka Forsorz w Dz. → p. 3; 1466 Dz. graniczy z m. Poniec (ACC 45, 106v).

1482 wiatrak, stawy, łąki, folwark, lasy, mł. wodny Kaganów i grobla, zarośla Suć (w narzędniku SzSuczya), błoto Kał (Cal), granice → p. 3; 1485 Dz. graniczy z wsią Długa Ulica (PG 10 k. 13v, 56).

1534 dziedzice Rokosowa oraz dziedzice Dz. (→ p. 3) wytyczają gran. Dz. i Rokosowa od narożnika tych wsi zw. Granicznik (Granycznyk) z wsią Drzewce do kopca narożnego stojącego w miejscu zw. Piekielnik (Pyekyelnyk) i dzielącego te wsie z wsią Sławikowice (KoścZ 25, 229 dawniej 222); 1539 granica D. z wsią Drzewce (PG 17, 320v); 1551 do Dz. należy ml. wodny Kaganów i staw [młyński] (PG 18, 626); 1553 narożnik wsi Drzewce, D. i m. Poniec (PG 57, 345); 1554 w Dz. wycięto drzewa: 6 dębów i 60 wozów drewna na opał na stawisku k. mł. Kaganów oraz 15 dębów i 100 wozów drewna na opał na ostrowie zw. Koczywary (Cocziwary; KoścZ 28 k. 486v-487); 1564 w podziale Dz. wymieniono elementy topograficzne: granice z Sowinami, Poniecem i Drzewcami, staw Kaganów i miejsce zw. Strugi (PG 108, 631-633).

3. Własn. szlach. 1403 Zenwicz (Szenwicz) z Dz. → p. 2; 1408-22 Niklasz (Mikołaj) Zenwicz (Zemcz!) Dzięczyński z Dz. (ZSW nr 1284; WR 3 nr 505, 573, 662, 767, 1210a, 1406; KoścZ 6 k. 131, 142); 1411 śwd. Sędek z Dz. (Wp. 5 nr 189; ACC 27, 135); 1411-22 Konrad (Cuncza) Zenwicz, brat Niklasza (WR 2 nr 318; WR nr 716, 1210a¹Wydawca odczytał jego imię jako Ciuiss; bardziej poprawna wydaje się lekcja Cunss znana też z in. przekazów o tymże Konradzie-Kunczy. Zenwiczowie byli też w → Gogolewie k. Krobi; KoścZ 5, 89, dawniej 54); 1416-18 Hincza Dzięczyński brat Niklasza (WR 3 nr 659, → p. 2); 1417 Mik. Dzięczyński w sporze z Wojc. Kędziorkiem posiadaczem zastawnym Bukownicy o 4 grz. (KoścZ 4, 308, dawniej k. 48); 1418 Jan [Zenwicz, brat Niklasza?] → p. 2; 1418 Cuncza Zenwicz z Dz. wygrywa proces z Dobiesławem z Pakosławia [k. Miejskiej Górki] o 60 grz. i 8 sk. zakładu za niedotrzymanie poręki (KoścZ 4 k. 370, dawniej 114v); 1419 Mik. Zenwicz w sporze z Liskiem [Wyskotą] z Oporowa, Stroszynem [Wyskotą, bratem Liska] o 200 grz. zakładu za niedotrzymanie poręki za Sobka Żytowieckiego (KoścZ 4 k. 409v, dawniej 152v); 1420 Piotr Kopaski [z Kopaszewa] dowodzi, że poniósł szkodę 30 grz., bo ręczył Olbrachtowi za Nikla Dzięczyńskiego (WR 3 nr 834); Pietrasz Golski [z Goli k. Gostynia] dowodzi, że poniósł szkodę 10 grz., ponieważ Janusz Habdank [z Przyborowa k. Krobi] nie dotrzymał poręki za Nikla Dzięczyńskiego (WR 3 nr 875); 1421 Nikiel i Kuncz Zenwiczowie z Dz. zawierają ugodę z Liskiem Wyskotą w sprawie sprzedaży Dz. (BR 628 nr 81); 1422 ciż bracia oraz Jan i in. ich bracia nie stawili się w sądzie w sprawie dot. 30 grz., o które pozwali ich Janusz Habdank z Przyborowa, Bernard z Mirzewa [obecnie Mierzejewo] i Konrad Kotwicz z Golinki (KoścZ 6, 72).

1422-34 Lisek Wyskota Dzięczyński z Dz. [poprzednio Oporowski z → Oporowa] (Wp. 5 nr 6, 36²Oba cytowane dok. mają błędne daty: 1400 i 1403 (GUrz. A 282; DLB nr 130); WR 3, nr 1064, 1402; KoścZ 8 k. 118, 155v; KoścZ 9 k. 14v, 32, 52, 52v, 58v, 71v, 147, 160, 177, 180v, 229v, 231, 240, 245, 250v, 262v); 1422 tenże wobec uzyskania w sądzie przez sędziego [recte: wicesędziego] Stan. Szurkowskiego pr. do wwiązania w Dz., zeznaje, że nie będzie temu przeciwdziałał (KoścZ 7, 62); 1423 Kromnow [skąd?] zeznaje, że Lisek miał mu zapłacić 25 grz. za Zenwiczów, lecz zapłacił tylko 10 grz. (WR 3 nr 972) 1428 tenże Lisek w sporze z Januszem z Rąbinia o przezyski w zbożu z Rąbinia (KoścZ 9 k. 30v, 42v); 1428 tenże w sporze z Bełczkiem Rokossowskim o 2 konie zajęte na łące (pratum bannitum), które zostały zwolnione za poręczeniem (KoścZ 9, 47v); 1428-30 tenże w sporach z Sobkiem Żytowieckim: 1428 zeznaje, że jest winien Sobkowi 10 grz. i że zastawia mu za tę sumę 1 ł. roli w Dz., na którym siedzi kmieć Jan Szczudło i płaci 1 grz. czynszu rocznie, 1429-30 prowadzi spór o 1 małdrat żyta oraz przegrywa proces o 60 grz. szkód (WR 3 nr 1371; KoścZ 9 k. 42v, 135, 135v, 155, 174v, 194v, 250); 1429 tenże płaci kary, bo nie zapłacił w terminie 30 grz. Henrykowi Wyskocie [z Bylęcina i Rusinowa] i Henrykowi Kleszczewskiemu [z Kleszczewa k. Krzywinia] (KoścZ 9 k. 242, 254); 1430 tenże winien jest wspomn. Henrykowi Wyskocie oraz Sobkowi Żytowieckiemu 22 grz., a później 41 grz., bo zapłacili za niego 37 grz. i mają jeszcze zapłacić resztę długu Janowi i Mikołajowi ss. Kromnowa; Lisek ma tym swoim poręczycielom oddać w zastaw 4 ł. os. lub 8 ł. opust. w Dz., a ostatecznie oddaje im w zastaw 5 ł. sołectwa, cały młyn [Kaganów?], las, 2 dwory i 8 zagr. mieszkających przy drodze do Ponieca oraz łąki zw. Forsorz w Dz. (KoścZ 9 k. 246v, 258, 265, 272, 276v); 1430-32 tenże w sporach z Wincentym z Gołaszyna [k. Ponieca], s. Cybka Pradla: 1430 ma mu zapłacić 70 grz. lub wwiązać go w folw. w Dz. z 4 ogrodami i z łąkami, 1432 tenże w sporze o porękę ma zapłacić Wincentemu i Pawłowi Wyskocie z Łęki Małej [k. Krobi] 20 grz. oraz 2 grz. i 10 gr czynszu (KoścZ 9 k. 250, 265, 267; KoścZ 10 k. 120v, 140v); 1430, 1434 tenże w sporze z Bełczkiem z Rokosowa → p 2; 1432 tenże w sporze z dziećmi zm. Bartosza [Sokołowskiego] z Ponieca o 150 grz. (KoścZ 10, 70).

1434-38 Hanczel Lisek [s. Liska Wyskoty]:³Hanczel Lisek występuje już wcześniej: 1416 → Krzemieniewo, 1421 → Brylewo; nie ma pewności, czy imię Hanczel odnosi się do samego Liska, czy też (jak to rozwiązano w haśle Dz.) ojciec używał przezwiska Lisek, a syn imienia Hanczel i przezwiska ojca 1434 tenże dz. Dz. sprzedaje cz. Gołaszyna za 126 grz. swemu zięciowi Janowi Świrczowi dz. „de Gwarzyce” [pod Wąsoszem na Śląsku, może identyczne z dzisiejszymi Wieruszowicami, 1944 Gewehrsewitz – K 4, 282] (PG 1, 45); 1438 tenże z Drzewiec zeznaje, że jest winien Janowi Mleczko [ze Zborowa] 10 grz., za które zastawia mu 1 kmiecia os. na łanie w Dz. (KoścZ 12, 55v).

1444 Winc. Cybek z Dz.⁴Tegoż dwukrotnie określono jako Wincentego niegdyś z Dz.: 1450 gdy rezygnował nieokreślony obiekt Szybanowi [Oderwolfowi] z Kociug i 1453 gdy przedstawił w sądzie dok. kupna 1/2 Kociug (PG 4, 14; KośćZ 14, 189) ma otrzymać 80 grz. i 2 kopy gr od Jana Rydzyńskiego i Jana Tworzyjańskiego (KoścZ 12, 482); Jan [Mleczko] ze Zborowa sprzedaje z pr. odkupu za 181 grz. szer. gr i 7 grz. półgr. swoje pr. do [cz.] Dz. Janowi albo Hanuszowi z Gołaszyna (PG 2, 7v); 1448 Anna wd. po Hanuszu Gołaskim cz. Dz., którą posiada z zastrz. pr. wykupu sprzedaje z pr. odkupu za 188 grz. Tomaszowi Rogaczewskiemu [z Rogaczewa Wielkiego] (PG 3, 26); 1450 Winc. Cybek z Dz. w sporze z Tomisławem [Rogaczewskim] z Dz. (KoścZ 14, 96v).

ok. 1450 Andrzej i Jan z Dz., ss. zm. Hanczla Liska sprzedają [cz.] za 70 grz. Mik. Bogaczenskiemu [nazwisko trudno czytelne, Rogaczewski??] (PG 4, 1).

1450-70 Mik. Wyskota Dzięczyński [brat Andrzeja i Jana?] z Dz., kolator ołtarza w Poniecu 1470 (PG 8, 53v); 1450 tenże zapisuje ż. Agnieszce po 200 grz. posagu i wiana (PG 4, 117v); 1465 tenże pozywa Piotra z Morki i Jelenczewa o 77 1/2 grz. poręki za Jana Rogalińskiego (KoścZ 15, 15); 1467 tenże kupuje z zastrz. pr. odkupu od Michała Przyborowskiego 5 ł. os. w Przyborowie za 60 grz. (PG 6, 239v); 1469 tenże otrzymuje 8 grz. czynszu rocznego od sumy 100 grz. na wsi Bestwin w pow. pyzdr. od Mikołaja i Jana Fryczów z Jutrosina [pow. pyzdr.] Andrzeja Bnińskiego z Borku [pow. pyzdr.] i Jana Sepieńskiego [z Sepna] (PG 8, 42v); tenże zapisuje ż. Barbarze po 100 grz. posagu i wiana na Dz. (PG 8, 42v); tenże kupuje z zastrz. pr. odkupu za 100 zł węg. od Macieja i Mikołaja z Kawcza 7 ł. os. w Kawczu (PG 8, 52v); 1470 tenże spłacił Mikołajowi, Gawłowi i Barbarze dzieciom zm. Mik. Kokalewskiego [z Kokalewa k. Stęszewa, obecnie Kąkolewo] ich spadek po babce (KoścZ 15, 425).

1476 Tomasz Rogaczewski pleb. w Jaraczewie sprzedaje Barbarze i Małgorzacie cc. Mik. Dzięczyńskiego [swą cz.] Dz. za 900 grz. (PG 9, 65v); 1482 Małgorzata panna dz. Dz. sprzedaje siostrze Barbarze ż. Mik. Chełmskiego [z Chełmu k. Krakowa, obecnie Wola Justowska; ta sama rodzina posiadała → Poniec] swą 1/2 Dz. z ziemiami położonymi w stronę Ponieca, z wiatrakiem, stawem i sadzawkami, łąkami i folwarkiem, z łanami opust. i zagrodnikami począwszy od karczmy aż do końca wsi w stronę Ponieca, z lasem leżącym między gran. Ponieca a groblą mł. Kaganów, z borem i zaroślami zw. Suć, z błotem Kał i z kątem lasu za groblą mł. Kaganów aż do dawnej grobli gran., z kmieciami Knepel, Jurga, Jakub, Kasper i Ząb (PG 9, 164); 1485 Barbara Dzięczyńska żoną Jana Chełmskiego (PG 10 k. 23 por. 69v); Barbara wd. po Mik. Dzięczyńskim [zapewne macocha poprz. Barbary] sprzedaje z pr. odkupu Marcinowi [s. Ścibora] z Ponieca swój posag 100 grz. zapisany na Dz. za 100 grz. (PG 10, 24).

1497 Jan Olbracht daje kolejno trzem osobom: Piotrowi Opalińskiemu, Piotrowi Górskiemu star. wsch. oraz Krzysztofowi Szydłowieckiemu pr. do dóbr Dz. Jana Chełmskiego i ż. jego Barbary [z powodu niedopełnienia obowiązku posp. ruszenia] (MS 2 nr 777, 892, 925, Posp. Rusz. nr 109, 181); 1498 Barbara ż. Jana Chełmskiego wysyła ze swych dóbr po ojcu i matce Dz. łucznika na wyprawę turecką (ExpBeL. nr 578).

1491 Barbara wd. po Janie Dzięczyńskim [Chełmskim?] otrzymuje od Łukasza GOrzyńskiego czynsz 2 kopy, gr z pr. wykupu za 30 grz. na 1/2 GOrzna; 1507 taż sprzedaje tenże czynsz za 30 grz. Piotrowi Fryczowi Jutroskiemu swemu bratankowi (PG 13, 125v).

1494 Jan Dzięczyński [może s. Jana i Barbary?] sprzedaje z pr. odkupu za 100 zł węg. Łukaszowi GOrzyńskiemu swoje pr. do cz. Janiszewa nał. do Marcina Ponieckiego (PG 7, 18).

1530 pobór z 5 ł. (ASK I 3, 131v); 1534 Dz. należy do Mik. z Chełma dz. w Dz. i jego bratanków Adama i Katarzyny [dzieci Jana Chełmskiego] → p. 2; 1535 zaległy pobór z Dz. od 1 ł. opust. i 1 ł. po pożarze (ASK i 5, 142); 1551 Adam Dzięczyński żonaty z Anną c. zm. Andrzeja Karchowskiego (PG 18, 626); 1554 tenże oraz jego ciotka Apolonia w Dz. → p. 2; 1563 tenże płaci pobór: 6 ł. oraz 1 1/2 ł., karczma i mł. wodny [Kaganów] o 3 kołach; Ambroży Pampowski płaci pobór od 2 1/2 ł. (ASK I 4, 188v); 1564 Adam Dzięczyński, Apolonia Dzięczyńska oraz Anna z Ludomia wd. po Krzysztofie Pampowskim [brat Ambrożego] dzielą Dz. → p. 2; 1566 Adam Dzięczyński płaci pobór: 5 1/2 ł. oraz 1/8 ł., 4 zagr., karczma i mł. wodny [Kaganów] o 3 kołach a Anna Pampowska od 2 ł. i 2 zagr. (ASK 1 4, 274v).

1418-25 mieszkańcy Dz.: 1418 Michał kmieć (WR 3 nr 716); 1425 → p. 4.

4. 1418 Kat. Sowińska w sporze ze swym synem Hanczlem [Sowińskim] dowodzi, że nie zabrała z dóbr swoich dzieci, tzn. z sołectwa w Dz., 404 owiec, 12 koni i krów wartości 40 grz. (WR 3 nr 686).

1425 Henryk Wolfarth z Dz. [kmieć?] ma stawić przed sądem ziemskim ławników [z Dz.?]: Kunczę Wolfartha i Bomgartha kołodzieja oraz Andrzeja Wysza sołtysa, których dziedzic ustanowił (locavit); mają oni zeznawać w sprawie przeciw Agnieszce Wanszkowskiej [z Waszkowa k. Ponieca] (KoścZ 8, 146v, dawniej 131 v).

1430 5 ł. sołectwa w Dz. → p. 3.

5. 1410 Wojciech bp pozn. czyni ugodę z Janem pleb. z Ponieca, który na podstawie sfałszowanego przyw. Andrzeja bpa pozn. pobierał wiard. dzies. stołu bpiego, m. in. z Dz.; bp ustalił, że Dz. z dzies. i mesznem ma należeć do kościoła [parafii] w Poniecu (ACC 120, 132v-134; Wp. 5 nr 169 reg.); 1619 plebanowi w Poniecu należy się dzies. z folw. Dz. oraz ze wsi Dz.; obecnie wieś Dz. opust. (AAP Acta Visitationum 4, 207v).

6. 1388 Władysław Jag. wydaje w Dz. dok. dot. zamku w Zbąszyniu⁵Niesłuszna wydaje się sugestia Kozierowskiego, że Dzanczyn oznacza Zbąszyń (K 2, 162); nazwę tego zamku zapisano w tymże dok. jako „Czbanschyn” (Wp. 3 nr 1878).